De Middeleeuwen worden vaak beschreven als gewelddadig en geteisterd door conflicten en ziekten, maar het was ook een periode van vernuftige menselijke creativiteit. Een aspect daarvan is te zien in de modekeuzes van de Middeleeuwen.

Middeleeuwse kleding weerspiegelde vaak de status van de drager en gaf ons inzicht in hun dagelijks leven, waarbij de rijken van de minder bedeelden werden onderscheiden.

In dit artikel kijken we naar de evolutie van middeleeuwse kleding en hoe gemeenschappelijke kenmerken in de mode te vinden zijn in het oude continent en de verschillende eeuwen.

1. De mode in de Middeleeuwen was niet erg praktisch.

Het is bijna onmogelijk voor te stellen dat iemand veel van de kledingstukken uit de middeleeuwen zou willen dragen, omdat de meesten van ons ze naar onze maatstaven erg onpraktisch zouden vinden. Misschien wel het meest voor de hand liggende en opvallende voorbeeld van onpraktische middeleeuwse kledingstukken komt uit de 14-eeuwse kleding van de Europese adel.

Hoewel elke periode bekend staat om zijn specifieke modetrends, werd de 14e eeuw gekenmerkt door een obsessie voor lange, te grote modeartikelen. Een voorbeeld hiervan waren extreem puntige schoenen, bekend als crakows of poulaines, die door de adel in heel Europa werden gedragen.

De puntschoenen werden zo onpraktisch dat Franse koningen in de 14e eeuw de productie van deze schoenen verboden, in de hoop deze modetrend te kunnen stoppen.

2. Artsen droegen paars.

In landen als Frankrijk was het gebruikelijk dat artsen en medisch personeel scharlakenrode of violette kleding droegen van hoogwaardig materiaal. Dit gold vooral voor universiteitsprofessoren en mensen die geneeskunde doceerden.

De keuze voor violet is niet toevallig. Artsen wilden zich visueel onderscheiden van het gewone volk en aangeven dat zij hoogopgeleide personen waren.

Terwijl het dragen van paars tegenwoordig vaak een modestatement is, was het in de Middeleeuwen een teken van status en een manier om de rijken van de armen te scheiden, de belangrijksten van de minder belangrijk geachte mensen.

Een ander merkwaardig feit is dat in sommige samenlevingen middeleeuwse artsen geen groen mochten dragen.

3. Hoeden waren zeer gewild.

Hoeden waren erg populair, ongeacht de sociale klasse waartoe men behoorde. Strohoeden bijvoorbeeld waren helemaal in en bleven eeuwenlang in de mode.

Hoeden waren oorspronkelijk geen statussymbool, maar na verloop van tijd begonnen ze ook maatschappelijke tegenstellingen te weerspiegelen.

We kennen hun populariteit van kunstwerken uit de Middeleeuwen waarop mensen uit alle klassen met strohoeden te zien zijn.

Terwijl de arbeiders op de velden ze droegen om zich te beschermen tegen de verzengende hitte, droegen de leden van de hogere klasse in het voorjaar en de winter uitgebreide strohoeden, vaak versierd met ingewikkelde patronen en kleuren.

Zelfs de adel begon ze te dragen en degenen die zich een uitgebreider stuk konden veroorloven, investeerden meestal in strohoeden die duurzamer en sierlijker waren, zodat zij zich ook konden onderscheiden van de conventionele kledingstukken van de leden van de lagere klassen.

4. Het benadrukken van de billen was een ding.

Dit is een nogal amusant feit dat velen niet kennen. Op een gegeven moment droeg de Europese middeleeuwse adel kortere tunieken en strakkere kleding, en moedigde dit zelfs aan.

Het gebruik van kortere en strakkere kleding werd vaak gedaan om iemands rondingen te benadrukken, vooral billen en heupen.

Dezelfde modetrends waren niet van toepassing op de boerenstand. Deze trend was vooral bekend in Engeland in de 15e eeuw. Hoewel hij niet in alle Europese samenlevingen bleef bestaan, keerde hij in latere eeuwen terug, en dat weten we uit de kunstwerken die kledingstukken uit die tijd tonen.

5. Ceremoniële kleding was vooral sierlijk.

Ceremoniële kleding was zo bijzonder en zeer gedecoreerd dat het vaak alleen voor één specifieke religieuze gelegenheid werd gemaakt. Dit maakte ceremoniële kledingstukken uiterst luxueus en gewild.

Interessant genoeg weerspiegelde ceremoniële kleding vaak traditie in plaats van moderniteit. Hoewel het vaak werd geaccentueerd met opvallende kleuren en juwelen, weerspiegelde het nog steeds oudere kledingtradities die in het gewone leven niet meer werden beoefend.

Hierdoor is ceremoniële kleding misschien wel een van de vroegste voorbeelden van mode die in de loop der tijd terugkeert en opnieuw wordt uitgevonden. Zelfs de huidige ceremoniële kleding lijkt op oude trends, maar een goed getraind oog kan ook enkele echo's van moderniteit ontdekken.

De beste voorbeelden van het vasthouden aan de traditie zien we in de religieuze kledij van de katholieke kerk die niet wezenlijk is veranderd, vooral als het gaat om het hoogste echelon van het Vaticaan tijdens de religieuze ceremonies.

6. Bedienden droegen veelkleurige outfits.

Middeleeuwse mi-parti jurk van Hemad. Bekijk het hier.

Misschien heeft u fresco's of kunstwerken gezien waarop bedienden, zangers of kunstenaars staan afgebeeld die veelkleurige kleding dragen, bekend als mi-parti Deze kleding was voorbehouden aan de voorname bedienden van de adel die geacht werden ze te dragen.

Adellijke huizen gaven er de voorkeur aan dat hun bedienden de vermetelheid en rijkdom van het huis weerspiegelden. Daarom lieten zij hen zich kleden in levendige kleuren die de outfits van hun beschermheren weerspiegelden.

De meest geliefde modetrend voor bedienden van adel was het dragen van toga's of outfits die verticaal in twee helften waren verdeeld met twee verschillende kleuren. Interessant is dat dit niet alleen een gangbare trend was, maar ook een signaal van een rang van een bediende en zelfs van de rang van het huishouden zelf.

7. De adel was bang voor de modepolitie.

Een van de redenen waarom priesters soms werden gezien in zeer sierlijke en decoratieve kledingstukken, was dat het ten zeerste werd afgekeurd als edelen hetzelfde droegen.

Daarom deed de adel zijn kleren weg of gaf ze zelfs weg aan priesters, die ze dan door de kerk lieten verbouwen tot ceremoniële kleding. Het was gewoon een teken van zwakte voor de adel om te laten zien dat ze geen nieuwe kleding hadden, en dit was een algemeen kenmerk in heel Europa.

Dit was zeer praktisch voor de priesters, omdat zij met deze zeer decoratieve kledingstukken hun hoge status als priester konden benadrukken en minder middelen hoefden uit te geven aan religieuze kleding.

8. Iedereen hield van schapenwol.

Schapenwol was zeer gewild. Het was vooral geliefd bij mensen die zich liever bescheiden kleedden. We zouden kunnen denken dat mensen in de middeleeuwen regelmatig witte of grijze kleding droegen, maar dat was niet het geval.

De gemakkelijkste en goedkoopste wol was zwart, wit of grijs. Voor mensen met meer geld was er gekleurde wol. Kledingstukken van schapenwol waren comfortabel en warm en we weten zelfs dat sommige priesters weigerden om uitgebreide religieuze kleding te dragen en kozen voor eenvoudige wollen kledingstukken. Wol was ideaal voor koude gebieden in Europa, en het bleef populair in de hele wereld.eeuwen.

9. Schoenen waren een tijdje niks.

Een ander opvallend kenmerk waar velen nog nooit van hebben gehoord, zijn de zogenaamde sokschoenen die rond de 15e eeuw populair waren in Italië. Sommige Italianen, vooral de adel, droegen liever sokken met zolen dan dat ze sokken en schoenen tegelijk droegen.

De sokschoenen werden zo'n populaire modetrend dat Italianen ze vaak buitenshuis droegen.

Tegenwoordig kennen we soortgelijke schoenentrends waarbij veel shoppers liever schoenen kopen die de natuurlijke vorm van de voeten nabootsen. Wat je er ook van vindt, het lijkt erop dat de Italianen het eeuwen geleden als eerste deden.

10. Vrouwenmode werd minimalistisch in de 13e eeuw.

De 13e eeuw kende een soort maatschappelijk verval dat ook te zien was in de manier waarop modeartikelen voor vrouwen werden getoond en gedragen. De 13e-eeuwse kledingvoorschriften drongen niet zozeer aan op gedurfde levendige kledingstukken en texturen. In plaats daarvan kozen vrouwen liever voor meer ingetogen ogende jurken en kledingstukken - vaak in aardetinten.

De versiering was minimaal en er was niet veel hype rond mode. Zelfs mannen begonnen stoffen over hun harnas te dragen als ze ten strijde trokken om te voorkomen dat hun harnas zou reflecteren en hun locatie aan vijandelijke soldaten zou laten zien. Dit is misschien de reden waarom we de 13e eeuw niet als het hoogtepunt van de mode beschouwen.

11. In de 14e eeuw draaide alles om de menselijke figuur.

Na de modeflops van de 13e eeuw was er niet veel ontwikkeling van betekenis in de modewereld van de middeleeuwen. Maar de 14e eeuw bracht een gewaagdere smaak in kleding. Het meest opvallende voorbeeld hiervan is het sporten met kleding die niet alleen decoratief of sierlijk moest zijn of een statement moest maken. Het werd ook gedragen om de vorm en het figuur vande persoon die het droeg.

Dit komt niet als een verrassing gezien het feit dat de Renaissance Het was dan ook niet verwonderlijk dat mensen zich meer aangemoedigd voelden om hun lichaam te tonen en hun figuur te vieren na zo'n lange periode van verbergen in lagen kleding.

De mode van de 14e eeuw maakte van de menselijke figuur een doek waarover ingewikkelde kleding werd aangebracht en gevierd.

12. Italië was veel eerder een exporteur van merken dan u had verwacht.

Italië was in de 14e eeuw al booming met de golf van de Renaissance die de menselijke figuur en de menselijke waardigheid vierde. Deze golf werd ook weerspiegeld in de veranderende smaak en de toegenomen vraag naar kledingstukken die gemaakt waren van een hogere kwaliteit stof.

Het duurde niet lang of deze smaak werd ook buiten Italië geëxporteerd en andere Europese samenlevingen begonnen meer hoogwaardige kledingstukken te eisen. Dit is waar Italië ingreep en het op maat maken van kleding werd een lucratieve industrie.

Textiel, kleuren en de kwaliteit van de stof werden geen luxe maar een noodzaak en een grote vraag.

13. Kruisvaarders brachten de impact van het Midden-Oosten.

Een ander weinig bekend feit is dat de kruisvaarders die in de Middeleeuwen naar het Midden-Oosten trokken, niet alleen de vele schatten meenamen die zij onderweg plunderden, maar ook een overvloed aan kledingstukken en stoffen van zijde of katoen, geverfd met levendige kleuren en versierd met kant en edelstenen.

Deze invoer van kleding en textiel uit het Midden-Oosten had een monumentale invloed op de manier waarop de smaak van de mensen veranderde, waardoor een rijke convergentie van stijlen en smaken ontstond.

14. Textielkleuren waren niet goedkoop.

Textielkleuren waren vrij duur en zoals gezegd droegen velen liever eenvoudige kleding van ongeverfde stof. De adel daarentegen gaf de voorkeur aan geverfde stof.

Sommige kleuren waren duurder en moeilijker te vinden dan andere. Een typisch voorbeeld is rood: hoewel het lijkt alsof het overal om ons heen in de natuur voorkomt, werd rode kleur tijdens de Middeleeuwen vaak gewonnen uit mediterrane insecten die een rijk rood pigment gaven.

Dit maakte de kleur rood moeilijker te vinden en nogal prijzig. In het geval van groene kledingstukken werden korstmossen en andere groene planten gebruikt om het gewone witte textiel in een rijke groene kleur te verven.

15. De adel droeg graag mantels.

Mantels waren ook een modeartikel dat populair bleef gedurende de Middeleeuwen. Niet iedereen kon een hoogwaardige mantel dragen, dus het was gebruikelijk om deze te zien bij adel of rijke kooplieden en minder gebruikelijk bij gewone mensen.

Mantels werden meestal getrimd volgens de vorm van het figuur van de persoon die ze droeg, en ze werden op de schouders bevestigd met een decoratieve broche.

Hoewel het een heel eenvoudig kledingstuk lijkt dat alleen voor decoratieve doeleinden wordt gebruikt, werden mantels sterk versierd en werden ze een soort statussymbool dat iemands positie in de samenleving weerspiegelde. Hoe sierlijker en decoratiever en ongebruikelijker gekleurd, hoe meer het een signaal was dat de eigenaar een belangrijk persoon was.

Zelfs de kleine details op de mantels werden niet genegeerd. Wie echt om zijn uiterlijk gaf, zette zeer decoratieve en waardevolle broches, verguld met goud en juwelen, op zijn zware mantels.

16. Vrouwen droegen veel lagen.

Vrouwen van adel droegen veel meer lagen dan mannen. Je kunt je alleen maar voorstellen hoe zwaar het voor een vrouw in de middeleeuwen was om dagelijkse kleding te dragen.

Deze lagen zouden typisch bestaan uit onderkleding zoals breaches, hemden en een slang bedekt met onderrokken of zijde en afgewerkt met de laatste laag die typisch een lange strakke japon of een jurk zou zijn.

De jurken waren ook een weerspiegeling van de positie van de vrouw in de maatschappij, dus overdadige versieringen en juwelen maakten de kleding van adellijke vrouwen vaak erg zwaar en moeilijk draagbaar.

Voor degenen die dat konden, waren juwelen en textiel van buiten Europa een aanvulling op hun outfit en een duidelijk teken van macht en kracht.

17. De middenklasse zat daar ergens tussenin.

Er was een gemeenschappelijk kenmerk van de middenklasse in middeleeuws Europa, vrijwel overal op het continent, dat tot uiting kwam in het feit dat hun kleding werkelijk ergens tussen de adel en de boerenstand in stond.

De middenklasse gebruikte ook enkele kledingstukken en modetrends die door de boeren werden overgenomen, zoals het dragen van wollen kledingstukken, maar in tegenstelling tot de boeren konden zij het zich veroorloven deze wollen kledingstukken te verven in groen of blauw, wat gebruikelijker was dan rood en violet, wat meestal was voorbehouden aan de adel.

De middenklasse kon in de middeleeuwen alleen maar dromen van paarse kledingstukken, want paarse kleding was strikt voorbehouden aan de adel en de paus zelf.

18. Broches waren erg populair in Engeland.

Broche in middeleeuwse stijl van Medieval Reflections. Bekijk hem hier.

Angelsaksen droegen graag broches. Het is moeilijk om voorbeelden te vinden van kleding en accessoires waarin zoveel moeite en vakmanschap was gestoken zoals broches.

Ze waren er in alle vormen en maten, van ronde tot kruizen, dieren en zelfs meer abstracte stukken. Door de aandacht voor details en het gebruikte materiaal vielen deze stukken op en onthulden ze de status van degene die ze droeg.

Het is geen verrassing dat ze gedetailleerder werden en een duidelijke indicatie van status gaven.

De meest geliefde broche was de ronde broche, omdat die het gemakkelijkst te maken was en de meeste mogelijkheden voor versiering bood. Ronde benaderingen konden worden geëmailleerd met verschillende juwelen of versierd met goud.

Pas in de 6e eeuw begonnen metaalbewerkers in Engeland hun eigen, zeer aparte stijlen en technieken te ontwikkelen, waardoor een hele beweging in de brochebouw ontstond en Engeland op de kaart van de brochebouw kwam te staan.

19. Uitgebreide hoofdtooien waren een statussymbool.

De adel deed werkelijk alles om zich visueel te onderscheiden van andere klassen in de samenleving.

Een van de meer populaire kledingstukken die dat doel dienden was een hoofdtooi, gemaakt van doek of stof die met draden in specifieke vormen werd gebracht.

Dit gebruik van draad leidde tot de ontwikkeling van puntmutsen die in de loop der tijd zeer gedetailleerd werden. Er is een hele geschiedenis van maatschappelijke verhoudingen te zien in deze puntmutsen en de scheidslijnen tussen arm en rijk zijn zo duidelijk zichtbaar in de stijl van de hoofddeksels.

Voor de adel was het bezit van een hoofdtooi een kwestie van gemak, terwijl de armen slechts konden dromen van iets meer dan een eenvoudige doek over hun hoofd of hals.

20. Engelse wetten in de 14e eeuw verboden de lagere klassen lange kleding te dragen.

Vandaag hebben we misschien de vrijheid om te kiezen en te dragen wat we willen, maar in de Middeleeuwen, vooral in het Engeland van de 14e eeuw, was dat niet het geval.

De beroemde Sumptuary Wet van 1327 verbood de laagste klasse om lange gewaden te dragen en reserveerde dit voor degenen met een hogere status.

Hoewel onofficieel, was het ook zeer ongepast om bedienden aan te moedigen een mantel te dragen om hun meesters niet af te leiden.

Inpakken

De mode in de Middeleeuwen is geen mode van één eeuw, het is een mode van vele eeuwen die zich ontwikkelde tot vele verschillende stijlen. De mode toonde sociale spanningen, veranderingen en klassenverhoudingen en die kunnen we gemakkelijk waarnemen in de subtiele hints die middeleeuwse kleding ons laat zien.

Europa was ook niet het centrum van de modewereld. Hoewel hier veel stijlen en trends ontstonden, zouden de modetrends zonder de uit het buitenland geïmporteerde kleuren en textiel minder interessant en onderscheidend zijn geweest.

Hoewel sommige mode-uitspraken uit de Middeleeuwen voor ons in de 21e eeuw misschien niet veel zin hebben of zelfs onpraktisch lijken, geven ze ons toch een eerlijk inzicht in een rijk tapijt van een leven dat soms het best wordt begrepen door kleuren, textiel en vormen.