Mitologia celtycka jest jedną z najstarszych, najbardziej wyjątkowych, a jednocześnie najmniej znanych spośród wszystkich starożytnych mitologii europejskich.W porównaniu z grecką, rzymską czy mitologia norweska , niewiele osób wie o micie celtyckim.

W pewnym momencie wiele różnych plemion celtyckich obejmowało całą Europę w epoce żelaza - od Hiszpanii i Portugalii po dzisiejszą Turcję, a także Wielką Brytanię i Irlandię. Nigdy jednak nie byli zjednoczeni, podobnie jak ich kultura i mitologia. Różne plemiona celtyckie miały swoje własne odmiany podstawy Celtyccy bogowie W końcu większość Celtów po kolei padła ofiarą Imperium Rzymskiego.

Dziś część tej zaginionej mitologii celtyckiej zachowała się z dowodów archeologicznych i niektórych pisanych źródeł rzymskich. Głównym źródłem naszej wiedzy o mitologii celtyckiej są jednak wciąż żywe mity Irlandii, Szkocji, Walii, Wielkiej Brytanii i Bretanii (północno-zachodniej Francji). Zwłaszcza mitologia irlandzka jest postrzegana jako najbardziej bezpośredni i autentyczny przodek starych mitów celtyckich.

Kim byli Celtowie?

Starożytni Celtowie nie byli ani pojedynczą rasą, ani etniczną grupą, ani krajem, ale raczej dużą grupą różnych plemion w całej Europie, które łączył wspólny (lub raczej - podobny) język, kultura i mitologia. Mimo że nigdy nie zjednoczyli się w jedno królestwo, ich kultura była bardzo wpływowa dla całego kontynentu przez wieki po upadku Celtów.

Skąd się wzięły?

Pierwotnie Celtowie pochodzili z Europy Środkowej i zaczęli rozprzestrzeniać się po kontynencie około 1000 roku p.n.e., na długo przed powstaniem zarówno Rzymu, jak i różnych plemion germańskich.

Ekspansja Celtów odbywała się nie tylko poprzez podbój, ale także poprzez integrację kulturową - podróżując w grupach po Europie, wchodzili w interakcje z innymi plemionami i ludami, dzieląc się swoim językiem, kulturą i mitologią.

Galowie przedstawieni w słynnej serii komiksowej Asterix - Galia

W końcu, około 225 roku p.n.e., ich cywilizacja dotarła aż do Hiszpanii na zachodzie, Turcji na wschodzie oraz Wielkiej Brytanii i Irlandii na północy. Jednym z najbardziej znanych dziś plemion celtyckich byli na przykład Galowie we współczesnej Francji.

Kultura i społeczeństwo celtyckie

Stonehenge było używane przez celtyckich druidów do przeprowadzania ceremonii

Podstawowa struktura społeczeństwa celtyckiego była prosta i skuteczna. Każde plemię lub małe królestwo składało się z trzech kast - szlachty, druidów i pospólstwa. Kasta pospólstwa była oczywista - obejmowała wszystkich rolników i robotników wykonujących prace fizyczne. Do kasty szlachty należał nie tylko władca i jego rodzina, ale także wojownicy każdego plemienia.

Celtyccy druidzi byli prawdopodobnie najbardziej unikalną i fascynującą grupą. Funkcjonowali jako przywódcy religijni plemienia, nauczyciele, doradcy, sędziowie itd. Krótko mówiąc, wykonywali wszystkie wyższe zadania w społeczeństwie i byli odpowiedzialni za zachowanie i rozwój celtyckiej kultury i mitologii.

Upadek Celtów

Dezorganizacja różnych plemion celtyckich była ostatecznie ich upadkiem. W miarę jak Imperium Rzymskie rozwijało swoje surowe i zorganizowane społeczeństwo i wojsko, żadne pojedyncze plemię celtyckie czy małe królestwo nie było wystarczająco silne, aby mu się przeciwstawić. Powstanie plemion germańskich w Europie Środkowej również eskalowało upadek kultury celtyckiej.

Po kilku wiekach dominacji kulturowej na kontynencie, Celtowie zaczęli upadać jeden po drugim. W końcu, w pierwszym wieku naszej ery, Imperium Rzymskie podporządkowało sobie prawie wszystkie plemiona celtyckie w całej Europie, w tym większość Brytanii. Jedyne ocalałe wówczas niezależne plemiona celtyckie znajdowały się w Irlandii i w północnej Brytanii, czyli w dzisiejszej Szkocji.

Sześć plemion celtyckich, które przetrwały do dziś

Sześć krajów i regionów szczyci się dziś tym, że są bezpośrednimi potomkami starożytnych Celtów. Należą do nich:

• Irlandia i Irlandia Północna
• Wyspa Man (mała wyspa pomiędzy Anglią a Irlandią)
• Szkocja
• Walia
• Kornwalia (południowo-zachodnia Anglia)
• Britanny (północno-zachodnia Francja)

Spośród nich, Irlandczycy są zazwyczaj postrzegane jako "najczystsze" potomków Celtów, jak Wielka Brytania i Francja zostały najechane, podbite przez, i zostały interakcji z różnych innych kultur od tego czasu, w tym, ale nie ograniczone do Rzymian, Saksonów, Norse, Franków, Normanów i innych. Nawet z wszystkich tych kulturowych mieszania, wiele mitów celtyckich są zachowane w Wielkiej Brytanii i w Britanny, ale irlandzkimitologia pozostaje najwyraźniejszą wskazówką, jak wyglądała starożytna mitologia celtycka.

Różne bóstwa celtyckie

Większość celtyckich bogów była bóstwami lokalnymi, ponieważ prawie każde plemię Celtów miało swojego własnego boga patrona, którego czciło. Podobnie jak starożytni Grecy, nawet gdy większe plemię lub królestwo celtyckie uznawało wielu bogów, wciąż czciło jednego ponad wszystkimi innymi. To jedno bóstwo niekoniecznie było "głównym" bóstwem celtyckiego panteonu - mógł to być dowolny bóg pochodzący z danego regionu lub związany z daną kulturą.

Powszechne było również, że różne plemiona celtyckie miały różne nazwy dla tych samych bóstw. Wiemy to nie tylko z tego, co zachowało się w sześciu ocalałych kulturach celtyckich, ale również z dowodów archeologicznych i pism rzymskich.

Te ostatnie są szczególnie ciekawe, ponieważ Rzymianie zazwyczaj zastępowali imiona bóstw celtyckich imionami ich rzymskich odpowiedników. Na przykład główny celtycki bóg Dagda został nazwany Jowiszem w pismach Juliusza Ceasera o jego wojnie z Galami. Podobnie celtycki bóg wojny Neit został nazwany Marsem, a bogini Brigit nazywano Minerwą, Lugh - Apollem itd.

Rzymscy pisarze prawdopodobnie zrobili to dla wygody, a także jako próbę "zromanizowania" kultury celtyckiej. Kamieniem węgielnym Imperium Rzymskiego była ich zdolność do szybkiego integrowania wszystkich podbitych kultur ze społeczeństwem, więc nie wahali się wymazać całych kultur, tłumacząc ich nazwy i mity na łacinę i na mitologia rzymska .

Plusy tego były takie, że sama mitologia rzymska stawała się coraz bogatsza z każdym podbojem i że współcześni historycy są w stanie dowiedzieć się wiele o podbitych kulturach, po prostu studiując mitologię rzymską.

W sumie znamy obecnie kilkadziesiąt bóstw celtyckich oraz wiele mitów, istot nadprzyrodzonych, a także różnych historycznych i półhistorycznych królów i bohaterów celtyckich. Ze wszystkich znanych nam dziś bóstw celtyckich do najbardziej znanych należą:

• Dagda, przywódca bogów.
• Morrigan, trójjedyna bogini wojny.
• Lugh, wojowniczy bóg królowania i prawa.
• Brygida, bogini mądrości i poezji
• Ériu, bogini koni i celtyckiego festiwalu letniego
• Nodens, bóg polowań i morza.
• Dian Cécht, irlandzki bóg uzdrawiania

Wariacje tych i innych bogów celtyckich można dostrzec w zachowanych do dziś licznych celtyckich cyklach mitologicznych.

Mitologia celtycka gaelicka

Mitologia gaelicka to mitologia celtycka zapisana w Irlandii i Szkocji - prawdopodobnie dwóch regionach, w których kultura i mitologia celtycka zachowały się najlepiej.

Irlandzka mitologia celtycka/galicyjska składa się na ogół z czterech cykli, natomiast szkocka mitologia celtycka/galicyjska zebrana jest głównie w mitologii i podaniach ludowych Hebridean.

1) Cykl mitologiczny

Cykl Mitologiczny opowieści irlandzkich skupia się na mitach i czynach bogów celtyckich, którzy byli popularni w Irlandii. Przechodzi do walk pięciu głównych ras bogów i istot nadprzyrodzonych, które walczyły o kontrolę nad Irlandią. Głównymi bohaterami Cyklu Mitologicznego są Tuatha Dé Danann, główne bóstwa przedchrześcijańskiej Irlandii gaelickiej, na czele z bogiem Dagdą.

2) Cykl Ulsterski

Ulster Cycle, znany również jako Red Branch Cycle lub Rúraíocht Saga Ulster Cycle opowiada o czynach różnych legendarnych irlandzkich wojowników i bohaterów, koncentrując się głównie na średniowiecznym królestwie Ulaid w północno-wschodniej Irlandii. Bohaterem najbardziej widocznym w sagach Ulster Cycle jest Cuchulain, najsłynniejszy mistrz irlandzkiej mitologii.

3. cykl historyczny / cykl królów

Jak sama nazwa wskazuje, Cykl Królewski skupia się na wielu słynnych królach z historii i mitologii irlandzkiej. Omawia takie słynne postacie jak Guaire Aidne mac Colmáin, Diarmait mac Cerbaill, Lugaid mac Con, Éogan Mór, Conall Corc, Cormac mac Airt, Brian Bóruma, Conn ze Stu Bitew, Lóegaire mac Néill, Crimthann mac Fidaig, Niall z Dziewięciu Zakładników i inni.

4) Cykl Fenian

Znany również jako Cykl Finna lub Cykl Osjana, od imienia narratora Oisína, Cykl Feniana opowiada o czynach mitycznego irlandzkiego bohatera Fionna mac Cumhailla lub po prostu Finna lub Fionna w języku irlandzkim. W tym cyklu Finn przemierza Irlandię ze swoją bandą wojowników zwaną Fianną. Niektórzy z innych słynnych członków Fianny to Caílte, Diarmuid, syn Oisína, Oscar i wróg Fionna, Goll mac.Morna.

Mitologia i folklor Hebrydów

Hebrydy, zarówno wewnętrzne, jak i zewnętrzne, to seria małych wysp u wybrzeży Szkocji. Dzięki izolacji, jaką zapewnia morze, wyspy te zdołały zachować wiele starych celtyckich mitów i legend, bezpiecznych od wpływów saskich, nordyckich, normańskich i chrześcijańskich, które przez wieki zalewały Wielką Brytanię.

Hebrydzka mitologia i folklor skupiają się głównie na opowieściach i sagach o morzu i różnych wodnych, celtyckich legendarnych stworzeniach, takich jak np. the Kelpies Niebiescy ludzie z Minch, duchy wodne Seonaidh, Merpeople, jak również różne potwory z Loch.

Ten cykl sag i opowieści opowiada również o innych stworzeniach, takich jak wilkołaki, will-o'-the-wisp, wróżki i inne.

Mitologia celtycka Brytyjska

Mitologia brytońska to drugi co do wielkości dział zachowanych do dziś mitów celtyckich.Mity te pochodzą z regionów Walii, Anglii (Kornwalii) i Britanny i są podstawą wielu najsłynniejszych dziś legend brytyjskich, w tym mitów o królu Arturze i rycerzach okrągłego stołu.Większość mitów arturiańskich została schrystianizowana przez średniowiecznych mnichów, ale ich geneza była niewątpliwieCeltic.

Walijska mitologia celtycka

Ponieważ mity celtyckie były na ogół zapisywane ustnie przez celtyckich druidów, większość z nich z czasem zaginęła lub uległa zmianie. Na tym polega zarówno piękno, jak i tragedia mitów mówionych - z czasem ewoluują i rozkwitają, ale wiele z nich pozostaje niedostępnych w przyszłości.

W przypadku mitologii walijskiej mamy jednak pewne pisane średniowieczne źródła starych mitów celtyckich, a mianowicie Białą Księgę Rhyddercha, Czerwoną Księgę Hergesta, Księgę Taliesina i Księgę Aneirina. Istnieją również pewne łacińskie dzieła historyczne, które rzucają światło na mitologię walijską, jak np. Historia Brittonum (Historia Brytyjczyków),. Historia Regum Britanniae (History of the Kings of Britain), a także niektóre późniejsze folklory, takie jak Welsh Fairy Book Williama Jenkyna Thomasa.

Wiele oryginalnych mitów o królu Arturze zawartych jest również w mitologii walijskiej.Należą do nich m.in. opowieść o Culhwch i Olwen , mit o Owain, czyli "Pani z fontanny , saga o Perceval , Opowieść o Graalu , romans Geraint syn Erbina , wiersz Preiddeu Annwfn , i innych. Jest też historia walijskiego maga Myrddina, który później stał się Merlinem w opowieści o królu Arturze.

Kornwalijska mitologia celtycka

Rzeźba króla Artura w Tintagel

Mitologia Celtów z Kornwalii w południowo-zachodniej Anglii składa się z wielu tradycji ludowych zapisanych w tym regionie, a także w innych częściach Anglii. Cykl ten obejmuje różne opowieści o syrenach, olbrzymach, pobel vean czyli mali ludzie, pixies i wróżki, i inne. Z tych mitów wywodzą się niektóre z najbardziej znanych brytyjskich opowieści ludowych, jak np. Jack, zabójca olbrzymów .

Mitologia kornwalijska twierdzi również, że jest miejscem narodzin mitów arturiańskich, ponieważ mityczna postać miała się podobno urodzić w tym regionie - w Tintagel, na wybrzeżu Atlantyku. Inną słynną opowieścią arturiańską, która pochodzi z mitologii kornwalijskiej, jest romans Tristana i Iseult.

Mitologia celtycka bretońska

Jest to mitologia mieszkańców regionu Britanny w północno-zachodniej Francji. Byli to ludzie, którzy przybyli do Francji z Wysp Brytyjskich w III wieku n.e. Chociaż byli już wtedy schrystianizowani, zachowali niektóre ze swoich starych celtyckich mitów i legend i przywieźli je (z powrotem) do Francji.

Większość bretońskich mitów celtyckich jest bardzo podobna do tych z Walii i Kornwalii i opowiada o różnych nadprzyrodzonych stworzeniach, bogach i historiach, takich jak te o duchach wody Morgens, słudze śmierci Ankou, krasnoludzkim duchu Korrigan i wróżce Bugul Noz.

Mitologia celtycka w sztuce i kulturze współczesnej

Mitologia celtycka przeniknęła do niemal każdej religii, mitologii i kultury w Europie w ciągu ostatnich 3000 lat - od mitów rzymskich i germańskich, na które miała bezpośredni wpływ, po legendy większości innych kultur, które przyszły po niej.

Mity i tradycje chrześcijańskie były również pod silnym wpływem mitów celtyckich, ponieważ średniowieczni chrześcijanie często bezpośrednio kradli mity celtyckie i włączali je do własnego mitu. Historie króla Artura, czarodzieja Merlina i rycerzy okrągłego stołu są najprostszymi przykładami.

Obecnie większość literatury fantasy, sztuki, filmów, muzyki i gier wideo jest pod takim samym wpływem mitologii celtyckiej, jak i mitów i legend nordyckich.

Zakończenie

Pojawienie się chrześcijaństwa miało znaczący wpływ na kulturę celtycką od V wieku, ponieważ powoli traciła ona na znaczeniu i ostatecznie zniknęła z głównego nurtu. Dziś mitologia celtycka nadal jest fascynującym tematem, z wieloma tajemnicami i niewiadomymi na jej temat. Chociaż nie jest tak znana jak inne europejskie mitologie, jej wpływ na wszystkie późniejsze kultury jestniezaprzeczalne.