De Keltische mythologie is een van de oudste, meest unieke en toch minst bekende van alle oude Europese mythologieën. Vergeleken met de Griekse, Romeinse of Noorse mythologie maar niet veel mensen kennen de Keltische mythe.

Ooit bestreken de vele verschillende Keltische stammen heel Europa in de ijzertijd - van Spanje en Portugal tot het huidige Turkije, evenals Groot-Brittannië en Ierland. Ze waren echter nooit verenigd, en dus ook hun cultuur en mythologie niet. Verschillende Keltische stammen hadden hun eigen variaties van de basis Keltische goden De meeste Kelten vielen uiteindelijk één voor één in handen van het Romeinse Rijk.

Tegenwoordig is iets van die verloren Keltische mythologie bewaard gebleven uit archeologisch bewijsmateriaal en uit enkele geschreven Romeinse bronnen. De belangrijkste bron van onze kennis over de Keltische mythologie zijn echter de nog levende mythen van Ierland, Schotland, Wales, Groot-Brittannië en Bretagne (Noordwest-Frankrijk). Vooral de Ierse mythologie wordt gezien als de meest directe en authentieke voorouder van de oude Keltische mythen.

Wie waren de Kelten?

De oude Kelten waren noch een enkel ras, noch een etniciteit of een land, maar een groot aantal verschillende stammen in heel Europa die verenigd waren door een gemeenschappelijke (of liever - vergelijkbare) taal, cultuur en mythologie. Ook al hebben zij zich nooit verenigd in een enkel koninkrijk, hun cultuur was eeuwenlang na de ondergang van de Kelten van grote invloed op het hele continent.

Waar komen ze vandaan?

De Kelten kwamen oorspronkelijk uit Midden-Europa en begonnen zich rond 1000 voor Christus over het continent te verspreiden, lang voor de opkomst van zowel Rome als de verschillende Germaanse stammen.

De uitbreiding van de Kelten gebeurde niet alleen door verovering, maar ook door culturele integratie - terwijl zij in groepen door Europa trokken, kwamen zij in contact met andere stammen en volkeren en deelden zij hun taal, cultuur en mythologie.

De Galliërs zoals afgebeeld in de beroemde stripreeks Asterix de Galliër

Uiteindelijk bereikte hun beschaving rond 225 voor Christus Spanje in het westen, Turkije in het oosten en Groot-Brittannië en Ierland in het noorden. Een van de bekendste Keltische stammen van vandaag waren bijvoorbeeld de Galliërs in het huidige Frankrijk.

Keltische cultuur en samenleving

Stonehenge werd gebruikt door de Keltische Druïden om ceremonies te houden

De basisstructuur van de Keltische samenleving was eenvoudig en doeltreffend. Elke stam of klein koninkrijk bestond uit drie kasten - adel, druïden en burgers. De kaste van de burgers sprak voor zich - deze omvatte alle boeren en arbeiders die handenarbeid verrichtten. De adelskaste omvatte niet alleen de heerser en zijn familie, maar ook de krijgers van elke stam.

De Keltische druïden waren misschien wel de meest unieke en fascinerende groep. Zij fungeerden als de religieuze leiders van de stam, leraren, adviseurs, rechters, enzovoort. Kortom, zij vervulden alle hogere functies in een samenleving en waren verantwoordelijk voor het behoud en de ontwikkeling van de Keltische cultuur en mythologie.

De val van de Kelten

De desorganisatie van de verschillende Keltische stammen was uiteindelijk hun ondergang. Terwijl het Romeinse Rijk zijn strenge en georganiseerde samenleving en leger bleef ontwikkelen, was geen enkele individuele Keltische stam of klein koninkrijk sterk genoeg om het te weerstaan. De opkomst van de Germaanse stammen in Midden-Europa escaleerde ook de ondergang van de Keltische cultuur.

Na verscheidene eeuwen van culturele overheersing over het hele continent, begonnen de Kelten één voor één te vallen. Uiteindelijk had het Romeinse Rijk in de eerste eeuw na Christus bijna alle Keltische stammen in heel Europa onderworpen, inclusief het grootste deel van Groot-Brittannië. De enige overgebleven onafhankelijke Keltische stammen van dat moment waren te vinden in Ierland en Noord-Brittannië, het huidige Schotland.

De zes Keltische stammen die tot op heden hebben overleefd

Zes landen en regio's zijn er tegenwoordig trots op dat zij rechtstreeks afstammen van de oude Kelten. Dat zijn onder andere:

• Ierland en Noord-Ierland
• Het eiland Man (een klein eiland tussen Engeland en Ierland)
• Schotland
• Wales
• Cornwall (zuidwest Engeland)
• Britanny (Noordwest-Frankrijk)

Daarvan worden de Ieren doorgaans gezien als de "zuiverste" afstammelingen van de Kelten, aangezien Groot-Brittannië en Frankrijk sindsdien zijn binnengevallen, veroverd door en in wisselwerking hebben gestaan met verschillende andere culturen, waaronder, maar niet beperkt tot, de Romeinen, Saksen, Noormannen, Franken, Noormannen en anderen. Zelfs met al die culturele vermenging zijn veel Keltische mythen bewaard gebleven in Groot-Brittannië en in Britannië, maar Iersemythologie blijft de duidelijkste aanwijzing van hoe de oude Keltische mythologie eruit zag.

De verschillende Keltische goden

De meeste Keltische goden waren lokale godheden, want bijna elke Keltische stam had zijn eigen beschermgod die zij vereerden. Net als bij de oude Grieken, zelfs als een grotere Keltische stam of koninkrijk meerdere goden erkende, vereerden zij er toch één boven alle andere. Die ene godheid was niet noodzakelijk de "hoofd"godheid van het Keltische pantheon - het kon elke god zijn die inheems was in de regio of verbonden met de cultuur.

Het was ook gebruikelijk dat verschillende Keltische stammen verschillende namen hadden voor dezelfde godheden. We weten dat niet alleen uit wat er bewaard is gebleven in de zes overgebleven Keltische culturen, maar ook uit archeologisch bewijs en Romeinse geschriften.

Deze laatste zijn bijzonder merkwaardig omdat de Romeinen de namen van de Keltische godheden gewoonlijk vervingen door die van hun Romeinse tegenhangers. Zo werd de belangrijkste Keltische god Dagda Jupiter genoemd in de geschriften van Julius Ceaser over zijn oorlog met de Galliërs. Evenzo werd de Keltische oorlogsgod Neit Mars genoemd, de godin Brigit werd Minerva genoemd, Lugh werd Apollo genoemd, enzovoort.

De Romeinse schrijvers deden dit waarschijnlijk voor het gemak en in een poging om de Keltische cultuur te "Romaniseren". De hoeksteen van het Romeinse Rijk was hun vermogen om alle culturen die zij veroverden snel in hun samenleving te integreren, dus aarzelden zij niet om hele culturen uit te wissen door alleen hun namen en mythen in het Latijn te vertalen en in Romeinse mythologie .

De voordelen daarvan waren dat de Romeinse mythologie zelf met elke verovering rijker en rijker werd en dat hedendaagse historici veel kunnen leren over de veroverde culturen door eenvoudigweg de Romeinse mythologie te bestuderen.

Al met al kennen we nu enkele tientallen Keltische godheden en vele mythen, bovennatuurlijke wezens, en diverse historische en semi-historische Keltische koningen en helden. Van alle Keltische godheden die we nu kennen zijn de bekendste:

• Dagda, de leider van de goden
• Morrigan, de drievoudige godin van de oorlog...
• Lugh, de krijgergod van het koningschap en de wet
• Brigid, de godin van de wijsheid en poëzie
• Ériu, de godin van de paarden en het Keltische zomerfeest
• Nodens, de god van de jacht en de zee
• Dian Cécht, de Ierse god van de genezing

De variaties van deze en andere Keltische goden zijn te zien in de vele Keltische mythologische cycli die tot op heden bewaard zijn gebleven.

Keltisch-Gaelische Mythologie

Gaelische mythologie is de Keltische mythologie die is opgetekend in Ierland en Schotland - waarschijnlijk de twee regio's waar de Keltische cultuur en mythologie het best bewaard zijn gebleven.

De Ierse Keltische/Gaelische mythologie bestaat over het algemeen uit vier cycli, terwijl de Schotse Keltische/Gaelische mythologie vooral verzameld is in de Hebridense mythologie en folklore verhalen.

1. De mythologische cyclus

De Mythologische Cyclus van Ierse verhalen richt zich op de mythen en daden van de Keltische goden die populair waren in Ierland. Het gaat over de strijd van de vijf belangrijkste rassen van goden en bovennatuurlijke wezens die vochten om de controle over Ierland. De hoofdrolspelers van de Mythologische Cyclus zijn de Tuatha Dé Danann, de belangrijkste godheden van het voorchristelijke Gaelische Ierland, geleid door god Dagda.

2. De Ulster Cyclus

De Ulster Cycle, ook bekend als de Red Branch Cycle of Rúraíocht in het Iers, verhaalt over de daden van verschillende legendarische Ierse krijgers en helden. De meeste aandacht gaat uit naar het middeleeuwse Ulaid koninkrijk in het noordoosten van Ierland. De held die in de Ulster Cycle saga's het meest voorkomt is Cuchulain, de beroemdste kampioen uit de Ierse mythologie.

3. De historische cyclus / cyclus van de koningen

Zoals de naam al aangeeft, richt de Koningscyclus zich op de vele beroemde koningen uit de Ierse geschiedenis en mythologie. Het behandelt beroemde figuren als Guaire Aidne mac Colmáin, Diarmait mac Cerbaill, Lugaid mac Con, Éogan Mór, Conall Corc, Cormac mac Airt, Brian Bóruma, Conn van de Honderd Veldslagen, Lóegaire mac Néill, Crimthann mac Fidaig, Niall van de Negen Gijzelaars, en anderen.

4. De Feniaanse cyclus

Ook bekend als de Finn Cycle of de Ossianic Cycle naar de verteller Oisín, de Fenian Cycle vertelt de daden van de mythische Ierse held Fionn mac Cumhaill of gewoon Find, Finn of Fionn in het Iers. In deze cyclus, Finn zwerft Ierland met zijn band van krijgers genaamd de Fianna. Enkele van de andere beroemde leden van de Fianna zijn Caílte, Diarmuid, Oisín's zoon Oscar, en Fionn's vijand Goll macMorna.

Hebridense mythologie en folklore

De Hebriden, zowel binnen als buiten, zijn een reeks kleine eilanden voor de kust van Schotland. Dankzij het isolement van de zee hebben deze eilanden een groot deel van de oude Keltische mythen en legenden weten te bewaren, veilig voor de Saksische, Noordse, Normandische en Christelijke invloeden die door de eeuwen heen over Groot-Brittannië spoelden.

De mythologie en folklore van de Hebriden zijn vooral gericht op verhalen en sagen over de zee, en verschillende op water gebaseerde Keltische legendarische wezens zoals de Kelpies de blauwe mannen van de Minch, de Seonaidh watergeesten, de Merpeople, en de verschillende Loch monsters.

Deze cyclus van sagen en verhalen gaat ook over andere wezens zoals weerwolven, will-o'-the-wisp, feeën en andere.

Keltische Brythonische Mythologie

De Brythonische mythologie is het op één na grootste deel van de Keltische mythen die vandaag bewaard zijn gebleven. Deze mythen zijn afkomstig uit de regio's Wales, Engels (Cornish) en Britannië, en vormen de basis van veel van de beroemdste Britse legenden van vandaag, waaronder de mythen van Koning Arthur en de ridders van de ronde tafel. De meeste Arthuriaanse mythen werden gekerstend door middeleeuwse monniken, maar hun oorsprong was ongetwijfeldKeltisch.

Welshe Keltische Mythologie

Omdat de Keltische mythen meestal mondeling werden opgetekend door de Keltische druïden, zijn de meeste ervan in de loop der tijd verloren gegaan of veranderd. Dat is zowel het mooie als het tragische van gesproken mythen - ze evolueren en bloeien in de loop der tijd, maar veel ervan blijven in de toekomst ontoegankelijk.

In het geval van de Welshe mythologie hebben we echter wel enkele geschreven Middeleeuwse bronnen van oude Keltische mythen, namelijk het Witte Boek van Rhydderch, het Rode Boek van Hergest, het Boek van Taliesin, en het Boek van Aneirin. Er zijn ook enkele Latijns-historische werken die licht werpen op de Welshe mythologie, zoals het Historia Brittonum (Geschiedenis van de Britten), de Historia Regum Britanniae (History of the Kings of Britain), en wat latere folklore, zoals het Welsh Fairy Book van William Jenkyn Thomas.

Veel van de oorspronkelijke mythen van Koning Arthur zijn ook opgenomen in de Welshe mythologie. Deze omvatten het verhaal van Culhwch en Olwen de mythe van Owain, of De dame van de fontein... de saga van Perceval de Verhaal van de Graal de romantiek Geraint zoon van Erbin het gedicht Preiddeu Annwfn Er is ook het verhaal van de Welshe tovenaar Myrddin die later Merlijn werd in het verhaal van Koning Arthur.

Keltische mythologie van Cornwall

Beeld van koning Arthur in Tintagel

De mythologie van de Kelten van Cornwall in het zuidwesten van Engeland bestaat uit vele volkstradities die zowel in die regio als in andere delen van Engeland zijn opgetekend. Deze cyclus omvat verschillende verhalen over zeemeerminnen, reuzen, pobel vean Deze mythen vormen de oorsprong van enkele van de beroemdste Britse volksverhalen, zoals dat van Jack, de Reuzendoder .

De Cornish mythologie claimt ook de geboorteplaats te zijn van de Arthuriaanse mythen, aangezien de mythische figuur in die regio geboren zou zijn - in Tintagel, aan de Atlantische kust. Een ander beroemd Arthurverhaal dat afkomstig is uit de Cornish mythologie is de romance van Tristan en Iseult.

Bretonse Keltische Mythologie

Dit is de mythologie van de mensen uit de regio Britannië in het noordwesten van Frankrijk. Dit waren mensen die in de derde eeuw na Christus van de Britse eilanden naar Frankrijk waren gemigreerd. Hoewel ze toen al gekerstend waren, hadden ze nog enkele van hun oude Keltische mythen en legenden bewaard en naar Frankrijk (terug)gebracht.

De meeste Bretonse Keltische mythen lijken sterk op die van Wales en Cornwall en vertellen over verschillende bovennatuurlijke wezens, goden en verhalen, zoals die van de Morgens watergeesten, de Ankou dienaar van de Dood, de Korrigan dwergachtige geest en de Bugul Noz fee.

Keltische mythologie in moderne kunst en cultuur

Het is vrijwel onmogelijk om alle gevallen van Keltische invloed in de hedendaagse cultuur op te sommen. De Keltische mythologie is de afgelopen 3000 jaar in bijna elke religie, mythologie en cultuur in Europa doorgesijpeld - van de Romeinse en Germaanse mythen die er rechtstreeks door werden beïnvloed tot de legenden van de meeste andere culturen die na hen kwamen.

Christelijke mythen en tradities werden ook sterk beïnvloed door Keltische mythen, want de middeleeuwse christenen stalen vaak rechtstreeks Keltische mythen en namen die op in hun eigen mythos. De verhalen van koning Arthur, de tovenaar Merlijn en de ridders van de ronde tafel zijn de gemakkelijkste voorbeelden.

Tegenwoordig zijn de meeste fantasieliteratuur, kunst, films, muziek en videospelletjes evenzeer beïnvloed door de Keltische mythologie als door de Noordse mythen en legenden.

Inpakken

De komst van het christendom had een aanzienlijke invloed op de Keltische cultuur vanaf de 5e eeuw, toen deze langzaam haar relevantie verloor en uiteindelijk uit de mainstream verdween. Vandaag de dag blijft de Keltische mythologie een fascinerend onderwerp, met veel dat mysterieus en onbekend is. Hoewel ze niet zo bekend is als andere Europese mythologieën, is de invloed ervan op alle latere culturenonmiskenbaar.