Heb je wel eens een beeld in een beeld in een beeld gezien? Het Droste-effect bestaat uit een beeld met een kleinere versie van zichzelf erin, die eeuwig lijkt door te gaan, wat zorgt voor een unieke optische ervaring. Het digitale tijdperk heeft dergelijke beelden naar een heel nieuw niveau getild, waardoor we dit vaak tegenkomen. Hier volgt een nadere blik op deze stijl van beelden en hoe het is ontstaan.

Wat is het Droste-effect?

De Originele Droste Cacao Reclame

Het Droste-effect, genoemd naar een Nederlands cacaomerk dat de techniek op zijn verpakking gebruikte, werd een creatieve manier om foto's artistiek weer te geven. In de westerse kunst wordt het beschouwd als een vorm van mise en abyme een formele techniek om een beeld binnen een beeld - of zelfs een verhaal binnen een verhaal - af te beelden, vaak op een manier die een oneindige herhaling suggereert.

In 1904 gebruikte Droste, een Nederlandse chocoladefabrikant, een illustratie van een verpleegster die een dienblad met een kop warme chocolademelk vasthoudt en een doos Droste-cacao met dezelfde afbeelding erin. Het was een ontwerp van reclametekenaar Jan (Johannes) Musset die zich liet inspireren door de La Belle Chocolatière ook bekend als Het Chocolade Meisje een pastel gemaakt door de Zwitserse schilder Jean-Étienne Liotard.

Ten tijde van het schilderen in 1744 was chocolade een dure luxe die alleen door de hogere klassen kon worden genoten. Toen het betaalbaarder werd, diende de pastel als herinnering aan de heilzame werking van chocolademelk, en als inspiratie voor commerciële illustraties. Uiteindelijk inspireerde het decennialang het kenmerkende ontwerp van het merk Droste. Later kreeg het visuele effect de naam Droste.

Betekenis en symboliek van het Droste-effect

Literaire theoretici en filosofen hebben het Droste-effect in verband gebracht met verschillende belangrijke concepten en symboliek - hier zijn er enkele van:

• Een voorstelling van oneindigheid - Hoewel er een grens is aan hoe een beeld een kleinere versie van zichzelf kan afbeelden, lijkt er geen einde aan te komen. Het Droste-effect als de creatieve weergave van het oneindige wordt vaak uitgebeeld in de fotografie en de kunst, vooral in surrealistische schilderijen. Het symboliseert de eeuwigheid en eindeloosheid.

• Metamorfose of transformatie - Sommige kunstwerken vertonen het Droste-effect in vervormde hoeken, spiralen en optische illusies, die nieuwe perspectieven en toevalligheden voorstellen. Soms wordt het ook gebruikt in abstracte kunst om een onmogelijk concept weer te geven.

• Een eindeloze cyclus - Het Droste-effect laat ons ook zien in wat voor wereld we leven. Wist u dat dit effect, behalve in de beeldende kunst, ook in de natuur te zien is? Op microscopisch niveau vertonen sommige planten en organismen patroonstructuren die zich oneindig herhalen. Hoewel het in de architectuur niet kan worden gereproduceerd, kunnen sommige structuren zoals gebogen paden en wenteltrappen het visuele effect in bepaaldehoeken.

• Reflecties en realisaties - In sommige kunstwerken is het onderwerp afgebeeld terwijl hij naar zijn eigen beeld kijkt of staart, als een soort reflectie. Metaforisch gezien kan het Droste-effect een besef tonen over een bepaald thema, vooral op een abstract kunstwerk.

Het Droste-effect door de geschiedenis heen

• In de middeleeuwse kunst

Het Droste-effect is geen recent idee, want het kwam al voor in vroegere Renaissance-kunst. In 1320 was het te zien op een gotisch schilderij Stefaneschi Drieluik door de Italiaanse schilder Giotto di Bondone, die de opdracht kreeg een altaarstuk te maken voor de oude Sint-Pietersbasiliek in Rome.

Het tempera schilderij, ook wel aangeduid als drieluik De kardinaal zelf is aan beide zijden knielend afgebeeld, maar aan de voorzijde biedt hij de drieluik Sommigen geloven dat het schilderij oorspronkelijk een complexere structuur had, waardoor het beter in een grotere ruimte zou passen.

Daarnaast is het Droste-effect te zien op raampanelen van kerken, met name bij de Relieken van St. Stefanus in Chartres, waarbij een patroon wordt afgebeeld dat perfect overeenkomt met het patroon van het raampaneel zelf. Ook in verschillende relikwieën en middeleeuwse boeken was het concept van mise en abyme, waarbij de laatste beelden afbeeldde die het boek zelf bevatten.

• In Moderne Beeldende Kunst

Het gezicht van de oorlog door Salvador Dali. Bron

Het Droste-effect is duidelijk in de jaren 1940 Het gezicht van de oorlog van Salvador Dali, dat werd geschilderd tussen het einde van de Spaanse Burgeroorlog en het begin van de Tweede Wereldoorlog. Het surrealistische schilderij toont een verdord gezicht met dezelfde gezichten in de oogkassen en de mond.

In 1956 werd het Droste-effect gezien in een ongewone litho Prententoonstelling ook bekend als Galerij , van Maurits Cornelis Escher. Het toont een jonge man die in een tentoonstellingsgalerij staat en kijkt naar een afbeelding van dezelfde galerij waarin hij staat.

• In wiskundige theorie

Het Droste-effect is repetitief, en veel wiskundige principes zijn gebaseerd op recursieve regels. Het is interessant om op te merken dat de litho van M. C. Escher de aandacht van wiskundigen trok. Hij liet het midden van zijn schilderij leeg als een soort wiskundige puzzel, maar velen waren in staat om de structuur erachter te visualiseren met behulp van geometrische transformaties.

In de theorie van het Droste-effect leek het alsof de herhaling van een kleinere versie van het beeld in zichzelf oneindig door zou gaan, als fractals doen, maar het gaat slechts zover als de resolutie het toelaat. Immers, elke herhaling verkleint het beeld.

Het Droste-effect vandaag

Tegenwoordig kan dit visuele effect worden bereikt door digitale manipulaties, maar ook door het gebruik van twee spiegels die elkaar reflecteren. Het Droste-effect wordt nog steeds gebruikt in branding en logo's. Het werd bijvoorbeeld gebruikt in het verpakkingsontwerp van Land O'Lakes en De lachende koe .

Het Pink Floyd album Ummagumma een schilderij afgebeeld dat deel uitmaakt van de coverfoto zelf. Ook was het Droste-effect te zien in muziekvideo's zoals Queen's Bohemian Rhapsody en de sci-fi film uit 1987 Spaceballs .

In het kort

Het Droste-effect is begonnen met eenvoudige replicaties van een beeld in zichzelf tot een creatieve voorstelling van het abstracte, en inspireerde diverse kunstwerken, commerciële illustraties, fotografie en filmproductie. Hoewel het al enkele eeuwen bestaat, is het pas de laatste decennia dat het Droste-effect een populaire artistieke voorstelling is geworden. Het is waarschijnlijk dat het visuele effect zal blijven bestaan.inspireren creatieve geesten om hun eigen meesterwerken te maken.