Monotheism နှင့် Polytheism တို့သည် အမျိုးမျိုးသောဘာသာရေးထုံးတမ်းစဉ်လာများကို အမျိုးအစားခွဲရန်နှင့် အုပ်စုဖွဲ့ရန်အသုံးပြုသော ထီးအသုံးအနှုန်းများဖြစ်သည်။

ဤကျယ်ပြန့်သောအသုံးအနှုန်းများကိုအသုံးပြုရန် အထောက်အကူဖြစ်နိုင်သော်လည်း၊ မျက်နှာပြင်တစ်ခုပင်လျှင် လျင်မြန်စွာတွေ့ရှိနိုင်သည် ဘာသာရေးထုံးတမ်းစဉ်လာအများစု၏ အဆင့်စစ်ဆေးမှုသည် ၎င်းတို့အား အမျိုးအစားခွဲခြားခြင်းအား ပိုမိုရှုပ်ထွေးစေပါသည်။

အောက်ပါတွင် ကွဲပြားမှုများနှင့် အသုံးအများဆုံးဘာသာတရားများ၏ နမူနာအကျဉ်းအချို့ကို ဆွေးနွေးခြင်းဖြင့် အောက်ပါတို့သည် monotheism နှင့် polytheism ၏ ယေဘူယျဆန်းစစ်ချက်ဖြစ်သည်။

Monotheism ဟူသည် အဘယ်နည်း။

Monotheism သည် တစ်ခုတည်းသော၊ အမြင့်မြတ်ဆုံးဖြစ်ခြင်းအပေါ် ယုံကြည်ချက်ဖြစ်သည်။ ဤဘုရားသခင်သည် ကမ္ဘာကြီးကို ဖန်ဆင်းရန် တာဝန်ရှိသည်။ အချို့သော monotheistic ဘာသာတရားများသည် အခြားဘာသာများထက် ဘုရားသခင်၏ ဤအယူအဆအပေါ် ကျဉ်းမြောင်း သို့မဟုတ် တင်းကျပ်သည်။ ၎င်းသည် ဝိညာဏသတ္တဝါများ၏ သဘောသဘာဝနှင့် အခြားသော အမျိုးအစားများကို ကိုးကွယ်မှုအပေါ် အငြင်းပွားမှုများ ဖြစ်စေနိုင်သည်။

ကိုးကွယ်ရမည့် ဘုရားတစ်ဆူတည်းသာ ရှိသည်ကို တင်းကျပ်သော သို့မဟုတ် ကျဉ်းမြောင်းသော monotheism က နားလည်သည်။ ၎င်းကို သီးသန့် monotheism ဟုလည်း ခေါ်နိုင်သည်။

ပိုမိုကျယ်ပြန့်သော သို့မဟုတ် ပို၍ ယေဘူယျအားဖြင့် monotheism သည် ဘုရားသခင်အား တစ်ခုတည်းသော သဘာဝလွန်စွမ်းအားတစ်ခု သို့မဟုတ် ဘုံစည်းလုံးညီညွတ်မှုကို မျှဝေပေးသော ဘုရားအစုအဝေးတစ်ခုအဖြစ် ရှုမြင်သည်။ Panentheism သည် ဖန်ဆင်းခြင်း၏ အစိတ်အပိုင်းတိုင်းတွင် မြင့်မြတ်သော မြင့်မြတ်သော ဖန်ဆင်းခြင်း၏ အစိတ်အပိုင်းတိုင်းတွင် တည်ရှိသည့် ကျယ်ပြန့်သော monotheism ဗားရှင်းတစ်ခုဖြစ်သည်။

အချို့သော ဘာသာရေးစနစ်များသည် monotheism နှင့် polytheism ဟူ၍ အမျိုးအစားခွဲရန် ခက်ခဲပါသည်။

Henotheism ဟူသော ဝေါဟာရသည် ကိုးကွယ်မှုကို ကိုယ်စားပြုသည်။ တစ်ပါးသူ၏ဖြစ်တည်မှုကို မငြင်းဆိုဘဲ တစ်ခုတည်းသော မြင့်မြတ်သောဘုရားသခင်ဖြစ်သည်။ငယ်သောဘုရားများ။ အလားတူပင်၊ Monolatrism သည် တစိုက်မတ်မတ်ကိုးကွယ်သော ဘုရားတစ်ဆူကို မြင့်တင်ကာ ဘုရားများစွာကို ယုံကြည်ခြင်းဖြစ်သည်။

ဤဥပမာများစွာကို ရှေးခေတ်ကမ္ဘာတွင် တည်ရှိပြီး အစောပိုင်း proto monotheism အဖြစ် ရှုမြင်ကြသည်။ အများအားဖြင့် ဘုရားသခင်တစ်ဆူသည် ရှေးခေတ်ယဉ်ကျေးမှုကို ဘုရင် သို့မဟုတ် အုပ်ချုပ်သူမှ နတ်ဘုရားများ၏ ပန်သီယွန်ထက် တစ်ချိန်က ချီးမြှောက်ခြင်းခံရလိမ့်မည်။

အဓိကဘာသာတရားများ

Farvahar – Zoroastrianism ၏ သင်္ကေတ

Abrahamic ဘာသာတရား၊ ဂျူးဘာသာ၊ ခရစ်ယာန်ဘာသာနှင့် Islam အားလုံးကို monotheistic ဘာသာတရားများအဖြစ် သတ်မှတ်သည်။ အစ္စလမ်နှင့် ဂျူးအယူဝါဒနှစ်ခုစလုံးသည် အလ္လာဟ်အရှင်မြတ် သို့မဟုတ် ယေဟောဝါကို သီးသန့်ကိုးကွယ်ခြင်း၏မျက်နှာသာအရ ရှေးခေတ်မေဆိုပိုတေးမီးယားတွင် ၎င်း၏မိသားစုနှင့် ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာ ရုပ်တုကိုးကွယ်မှုကို ငြင်းပယ်ခဲ့သည့် အာဗြဟံ၏ဇာတ်လမ်းကို ပြောပြသည်။ ဘာသာတရားနှစ်ခုစလုံးသည် တစ်ကိုယ်ရေ၊ အနန္တတန်ခိုးရှင်၊ သဗ္ဗညုတနှင့် အလုံးစုံသောဘုရားသခင်၏ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းအမြင်တွင် ကျဉ်းမြောင်းပြီး တင်းကျပ်ပါသည်။

ခရစ်ယာန်ဘာသာကိုလည်း ကိုးကွယ်ယုံကြည်မှုဟု ယူဆကြသော်လည်း ဘုရားသခင်သည် သုံးပါးတွဲဖြစ်သည် (ခမည်းတော်၊ သားတော်၊ သန့်ရှင်းသောဝိညာဉ်တော်) ) အချို့က ၎င်းအား ၎င်း၏ monotheism တွင် ပိုမိုကျယ်ပြန့်စွာ ရှုမြင်စေခြင်း သို့မဟုတ် ၎င်းကို polytheistic အဖြစ် အမျိုးအစားခွဲခြားရန် ကြိုးပမ်းစေသည်။

ဟိန္ဒူဘာသာအတွင်း မတူညီသောအမြင်များ ကျယ်ပြန့်မှုကြောင့် အမျိုးအစားခွဲခြားရန် ခက်ခဲသည်။ ထုံးတမ်းစဉ်လာအများစုသည် ဘုရားသခင်သည် တစ်ဆူတည်းဖြစ်ကြောင်းကို အလေးပေးဖော်ပြပြီး ပုံစံအမျိုးမျိုးဖြင့် ပေါ်ထွန်းကာ နည်းလမ်းများစွာဖြင့် ဆက်သွယ်ပြောဆိုကြသည်။ ယင်းကို monotheism သို့မဟုတ် panentheism အဖြစ် ရှုမြင်နိုင်သည်။ ဘုရားသခင်အပေါ် တစ်ခုတည်းသော အမြင်ကို အလေးပေးဖော်ပြသော ဟိန္ဒူဘာသာ၏ အဓိကဂိုဏ်းနှစ်ခုမှာ Vaishnavism ဖြစ်သည်။နှင့် Shaivism။

ရှေးအကျဆုံး စဉ်ဆက်မပြတ် ကျင့်သုံးသော ဘာသာတရားများထဲမှ တစ်ခုအနေဖြင့်၊ Zoroastrianism သည် ဂျူးဘာသာ၊ ခရစ်ယာန်ဘာသာ၊ အစ္စလာမ်နှင့် အခြားဘာသာများကို လွှမ်းမိုးထားသည်။ ဤဘာသာတရားသည် ရှေးခေတ် အီရန်လူမျိုး Zoroaster ၏ သွန်သင်ချက်အပေါ် အခြေခံသည်။ သူနေထိုင်ခဲ့စဉ်က ယနေ့အထိ ခက်ခဲသော်လည်း ဘီစီ 6 ရာစုတွင် ရှေးဟောင်းအီရန်ယဉ်ကျေးမှုတွင် Zoroastrianism ထင်ရှားခဲ့သည်။ Zoroaster ကို အာဗြဟံ၏ခေတ်ပြိုင်အဖြစ် သတ်မှတ်ခြင်းခံရသော ဘီစီအီး ၂ ထောင်စုနှစ်အထိ ဟိုးအရင်ကလို အမြစ်များပါရှိသည်ဟု အချို့က စောဒကတက်ကြသည်။

Zoroastrian cosmology သည် အကောင်းနှင့်အဆိုးကို အဆုံးစွန်သော အဆုံးစွန်သော အဆိုးကို အနိုင်ယူပြီး အကောင်းနှင့်အဆိုးကြား အစွန်းရောက်ဝါဒနှစ်ခုကို ကိုင်စွဲထားသည်။ Ahura Mazda (ပညာရှိသခင်) တစ်ပါးတည်း ရှိပါသည်။

Polytheism ဟူသည် အဘယ်နည်း။

အချို့သောဘုရားများ ဟိန္ဒူနတ်ဘုရားများ

တစ်ကိုယ်တည်းကိုးကွယ်ယုံကြည်မှုကဲ့သို့ပင်၊ ပေါများသောဘုရားအယူဝါဒသည် အမျိုးမျိုးသောယုံကြည်မှုစနစ်များနှင့် စကြာဝဠာနယ်ပယ်များအတွက် ကြီးမားသောထီးတစ်လက်အဖြစ် ဆောင်ရွက်သည်။ ယေဘူယျအားဖြင့် နတ်ဘုရားများစွာကို ကိုးကွယ်ခြင်းဖြစ်ပါသည်။ ဘုရားများစွာကို ကိုးကွယ်ခြင်း၏ လက်တွေ့အလေ့အကျင့်သည် အခြားနတ်ဘုရားများ၏ ဖြစ်နိုင်ခြေကို ဖွင့်ဟထားခဲ့သော monotheistic စနစ်များနှင့် ခွဲခြားထားသည်။ သို့တိုင်၊ ပျော့ပျောင်းသော နှင့် မာကျောသော ဘုရားများ အကြား ခြားနားချက် တစ်ရပ်ကို ပြုလုပ်နိုင်သည်။

Hard polytheism သည် စွမ်းအား အမျိုးမျိုး၏ ပုဂ္ဂိုလ်ရေး လက္ခဏာများကို ရိုးရှင်းစွာ ပုံဖော်ခြင်းထက် ကွဲပြားသော နတ်ဘုရားများစွာ ရှိကြောင်း သွန်သင်ပေးသည်။ ဘုရားအားလုံးသည် တစ်ဆူတည်းဖြစ်သည်ဟူသော အယူအဆသည် ခိုင်မာသော polytheistic ယုံကြည်ချက်များဖြင့် ငြင်းပယ်ထားသော ပျော့ပျောင်းသော polytheistic သို့မဟုတ် panentheistic အယူအဆဖြစ်သည်။

Polytheistic cosmologies များသည် မကြာခဏ ရှုပ်ထွေးပြီး၊နတ်ဗြဟ္မာ အမျိုးအစား နှင့် အဆင့်များစွာ။ ဤနတ်ဘုရားအများစုသည် နေ၊ လ ၊ ရေနှင့် ကောင်းကင်နတ်ဘုရားများကဲ့သို့သော သဘာဝစွမ်းအားများနှင့် ချိတ်ဆက်ထားသည်။ အခြားနတ်ဘုရားများသည် ချစ်ခြင်း၊ မွေးဖွားခြင်း၊ ဉာဏ်ပညာ၊ ဖန်ဆင်းခြင်း၊ သေခြင်းနှင့် နောက်ဘဝကဲ့သို့သော အတွေးအခေါ်များနှင့် ဆက်စပ်နေသည်။ ဤနတ်ဘုရားများသည် ကိုယ်ရည်ကိုယ်သွေး၊ စရိုက်လက္ခဏာများနှင့် ထူးခြားသောစွမ်းအားများ သို့မဟုတ် စွမ်းရည်များကို ပြသသည်။

Major Polytheistic Religions

နီပေါဂန်မိခင်မြေကြီးနတ်ဘုရား Gaia

လူသားများ၏ အစောဆုံးဘာသာတရားပုံစံများသည် polytheism ဖြစ်သည်ဟူသောအယူအဆကို ထောက်ခံရန် မနုဿဗေဒနှင့် လူမှုဗေဒဆိုင်ရာ အထောက်အထားများရှိသည်။ အီဂျစ်၊ ဘေဘီလုံ၊ Assyrians နှင့် Chinese ကဲ့သို့သော လူသိများသော ရှေးဟောင်းယဉ်ကျေးမှုဘာသာတရားများသည် ရှေးရှေးရှေးဟောင်း ဂရိနှင့် ရောမတို့နှင့်အတူ polytheism ကို ကျင့်သုံးကြသည်။ ကိုးကွယ်ယုံကြည်မှုရှိသော အာဘရာဟမ်ဘာသာတရားများ၏ မူလအစကို ဤ polytheistic လူ့အဖွဲ့အစည်းများ၏ အခင်းအကျင်းနှင့် ဆန့်ကျင်ဘက်ဖြစ်သည်။

အထက်တွင်ဖော်ပြခဲ့သည့်အတိုင်း ဟိန္ဒူဘာသာသည် မွန်မြတ်သောအယူဝါဒ သို့မဟုတ် ပေါများသောအယူဝါဒအောက်တွင် အမျိုးအစားခွဲခြားရန် ခက်ခဲသည်။ ၎င်း၏အကျယ်ပြန့်ဆုံးသော ထုံးတမ်းစဉ်လာအချို့ကို မြင့်မြတ်သောသတ္တဝါ၏ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်း သို့မဟုတ် အများအပြားထွက်ရှိနေသည့် ဘုရားအားလုံး၏ သဘောတရားကို ဖော်ပြသည့် ထိုဝေါဟာရကို ပိုမိုကျယ်ပြန့်စွာ နားလည်သဘောပေါက်နိုင်သော်လည်း ၎င်းတို့ကို ကိုးကွယ်ယုံကြည်မှုအဖြစ် ပုံဖော်ထားသည်။ သို့တိုင်၊ ဟိန္ဒူဘာသာဝင်အများအပြားသည် နတ်ဘုရားများစွာကို ကြည်ညိုလေးစားခြင်း polytheism ကို ကျင့်သုံးကြသည်။

ပိုမိုခေတ်မီသော polytheism လှုပ်ရှားမှုမှာ Neopaganism ဖြစ်သည်။ ဤလှုပ်ရှားမှု၏ အမျိုးမျိုးသော ပုံစံများ ရှိပြီး လူသိအများဆုံး Wicca ဖြစ်သည်။ အဲဒီအထဲက မှီဝဲသူတွေယုံကြည်ချက်စနစ်များသည် ၎င်းတို့၏ဘိုးဘေးများ၏ ဆုံးရှုံးသွားသောဘာသာတရားများကို ပြန်လည်ရယူရန် ကြိုးပမ်းနေကြသည်။ ၎င်းတို့သည် ကိုးကွယ်ယုံကြည်မှုရှိသော ဘာသာတရားများနှင့် အထူးသဖြင့် ခရစ်ယာန်ဘာသာကို ကိုလိုနီပြုပြီး ဇာတိရှေးလူများ၏ ဘာသာတရားအဖြစ် ရှုမြင်ကြသည်။ နီပေါဂန်ဝတ်ပြုရေးသည် ရှေးခေတ်ကျောက်အဝိုင်းများနှင့် မြေတောင်ပုံများကဲ့သို့သော နေရာအမျိုးမျိုးတွင် အခမ်းအနားများနှင့် ထုံးတမ်းစဉ်လာများကို ဗဟိုပြုကိုးကွယ်ခြင်းဖြစ်သည်။

အနှစ်ချုပ်ခြင်း

ကျယ်ပြန့်စွာနားလည်သဘောပေါက်ထားသော monotheism သည် တစ်ခုတည်းသောဘုရားကိုးကွယ်ခြင်းဖြစ်ပြီး polytheism သည် ကိုးကွယ်မှုဖြစ်ပြီး၊ ဘုရားမျိုးစုံ။ သို့သော်၊ တစ်ခုနှင့်တစ်ခု သို့မဟုတ် အများအပြား၏အဓိပ္ပာယ်ကို အတိအကျကွဲပြားသောဘာသာတရားများက ကွဲပြားစွာနားလည်သဘောပေါက်ပါသည်။

ယေဘုယျအားဖြင့်၊ polytheistic ဘာသာတရားများသည် နတ်ဘုရားအရေအတွက်ကြောင့် ကြီးမားပြီး ရှုပ်ထွေးသောအမြင်ရှိကြသည်။ ဤနတ်ဘုရားများသည် ချစ်ခြင်းမေတ္တာနှင့် ဉာဏ်ပညာကဲ့သို့သော သဘာဝစွမ်းအားများ သို့မဟုတ် လူ့စရိုက်များနှင့် မကြာခဏ ဆက်စပ်နေပါသည်။ လူသားများ ကျင့်သုံးသော ရှေးဦးနှင့် ရှေးအကျဆုံး ဘာသာတရားများသည် သာဓကများစွာရှိကြောင်း ခိုင်လုံသော အထောက်အထားများ ရှိပါသည်။

မြင့်မြတ်သော သတ္တဝါ တစ်ပါးကို ကိုးကွယ်ခြင်း၏ အဓိပ္ပါယ်ကို နားလည်မှုတွင် မိုနိုtheistic ဘာသာများသည် ကွဲပြားသော်လည်း ထိုအရာသည် အများအားဖြင့် အရာခပ်သိမ်းကို ဖန်တီးသူဖြစ်ပြီး သဗ္ဗညုတဉာဏ်ကို ပြသသည် ၊ အလုံးစုံတည်ရှိပြီး အစွမ်းအစရှိသည်။

Abrahamic ဘာသာတရားအားလုံးသည် Zoroastrianism ကဲ့သို့သော သေးငယ်သောအုပ်စုအချို့နှင့်အတူ တစ်ခုတည်းသောဘာသာတရားဖြစ်သည်။ ၎င်းတို့သည် ခိုင်မာသောကျင့်ဝတ်ဆိုင်ရာသွန်သင်ချက်များ၊ စကြဝဠာ၏နှစ်ထပ်အမြင်နှင့် ၎င်းတို့ကိုယ်မိမိ polytheism ဆန့်ကျင်ဘက်အဖြစ် ရှုမြင်ကြသည်။