Het Romeinse pantheon zit vol machtige goden en godinnen, elk met hun eigen rol en achtergrond. Hoewel velen geïnspireerd waren door de goden van Griekse mythologie maar er waren ook duidelijk Romeinse godheden.

Van deze goden, de Dii Consentes (ook wel Di of Dei Consentes genoemd) behoorden tot de belangrijkste. Terzijde: deze groep van twaalf godheden kwam overeen met de twaalf Griekse Olympische goden maar er zijn aanwijzingen dat groepen van twaalf godheden ook in andere mythologieën voorkwamen, waaronder in de Hittitische en (mogelijk) Etruskische mythologieën.

1e Eeuws altaar, mogelijk met voorstelling van de Dii Consentes. Publiek domein.

Dit artikel behandelt de belangrijkste godheden van het Romeinse pantheon, en schetst hun rol, belang en relevantie vandaag de dag.

Romeinse goden en godinnen

Jupiter

De naam Jupiter komt van het Proto-Italische woord djous, wat betekent dag of hemel, en het woord pater wat vader betekent. Samengevat is de naam Jupiter wijst op zijn rol als god van de hemel en de bliksem.

Jupiter was de koning van alle goden. Hij werd soms aanbeden onder de naam Jupiter Pluvius, "de verzender van regen", en een van zijn bijnamen was die van Jupiter Tonans, "de donderer".

Een bliksemschicht was Jupiters favoriete wapen, en zijn heilige dier was de adelaar. Ondanks zijn duidelijke overeenkomsten met de Griekse Zeus Jupiter had een onderscheid - hij had een sterk gevoel voor moraal.

Dit verklaart zijn verering in het Capitool zelf, waar het niet ongewoon was bustes van zijn beeltenis te zien. Senatoren en consuls wijdden bij hun ambtsaanvaarding hun eerste toespraken aan de god der goden, en beloofden in zijn naam te waken over de beste belangen van alle Romeinen.

Venus

Een van de oudste bekende Latijnse godheden, Venus werd oorspronkelijk geassocieerd met de bescherming van boomgaarden. Ze had een heiligdom bij Ardea, nog voor de stichting van Rome, en volgens Vergilius was ze een voorouder van Aeneas.

De dichter herinnert eraan dat Venus, in de vorm van de morgenster leidde Aeneas bij zijn ballingschap uit Troje tot zijn aankomst in Latium, waar zijn nakomelingen Romulus en Remus Rome zouden stichten.

Pas na de 2e eeuw voor Christus, toen ze het equivalent werd van de Griekse Aphrodite begon Venus te worden beschouwd als de godin van de schoonheid, liefde, seksuele begeerte en vruchtbaarheid. Vanaf dat moment zou het lot van elk huwelijk en elke verbintenis tussen mensen afhangen van de goede wil van deze godin.

Apollo

Apollo, zoon van Jupiter en Latona en tweelingbroer van Diana, behoort tot de tweede generatie Olympische goden. Volgens de Griekse mythe joeg Jupiters vrouw Juno, jaloers op zijn relatie met Latona, de arme zwangere godin de wereld rond. Zij slaagde er uiteindelijk in Apollo te baren op een onvruchtbaar eiland.

Ondanks zijn ongelukkige geboorte werd Apollo een van de belangrijkste goden in minstens drie godsdiensten: Griekse, Romeinse en Orfische. Bij de Romeinen nam keizer Augustus Apollo als zijn persoonlijke beschermer, en dat deden veel van zijn opvolgers ook.

Augustus beweerde dat het Apollo zelf was die hem hielp Antonius en Cleopatra te verslaan in de zeeslag van Actium (31 v. Chr.). Behalve dat hij de keizer beschermde, was Apollo de god van de muziek, de creativiteit en de poëzie. Hij wordt afgebeeld als jong en mooi, en de god die de mensheid de gave van de geneeskunde gaf via zijn zoon Aesclepius.

Diana

Diana was de tweelingzus van Apollo en een maagdelijke godin. Ze was de godin van de jacht, huisdieren en het wild. Jagers kwamen bij haar voor bescherming en om hun succes te garanderen.

Hoewel zij een tempel had in Rome, op de Aventijnse heuvel, waren haar natuurlijke plaatsen van aanbidding heiligdommen in de bossen en bergachtige gebieden. Hier werden mannen en vrouwen gelijkelijk ontvangen en een inwonende priester, die vaak een weggelopen slaaf was, voerde rituelen uit en ontving de votiefoffers van de gelovigen.

Diana wordt meestal afgebeeld met haar boog en pijlkoker en vergezeld van een hond. In latere afbeeldingen draagt zij een maansikkel in haar haar.

Kwik

Mercurius was het equivalent van de Griekse Hermes en was net als hij de beschermer van kooplieden, van financieel succes, handel, communicatie, reizigers, grenzen en dieven. De wortel van zijn naam, merx , is het Latijnse woord voor waren, verwijzend naar zijn band met de handel.

Mercurius is ook de boodschapper van de goden, en treedt soms ook op als psychopomp. Zijn attributen zijn bekend: de caduceus, een gevleugelde staf verstrengeld met twee slangen, een gevleugelde hoed, en gevleugelde sandalen.

Mercurius werd vereerd in een tempel achter het Circus Maximus, strategisch dicht bij de haven van Rome en de markten van de stad. Het metaal kwik en de planeet zijn naar hem genoemd.

Minerva

Minerva kwam voor het eerst voor in de Etruskische religie en werd vervolgens overgenomen door de Romeinen. Volgens de overlevering was zij een van de godheden die in Rome werden geïntroduceerd door de tweede koning Numa Pompilius (753-673 v. Chr.), de opvolger van Romulus.

Minerva is het equivalent van de Griekse Athena. Ze was een populaire godin, en aanbidders kwamen naar haar op zoek naar haar wijsheid op het gebied van oorlog, poëzie, weven, familie, wiskunde, en de kunsten in het algemeen. Hoewel een beschermgodin van oorlog, wordt ze geassocieerd met de strategische aspecten van oorlogsvoering en alleen met defensieve oorlog. In beelden en mozaïeken, wordt ze meestal gezien met haar heilige dier de uil .

Samen met Juno en Jupiter is zij een van de drie Romeinse godheden van de Capitolijnse Triade.

Juno

Juno, de godin van huwelijk en bevalling, was de vrouw van Jupiter en de moeder van Vulcanus, Mars, Bellona en Juventas. Ze is een van de meest complexe Romeinse godinnen, want ze had vele bijnamen die de verschillende rollen die ze speelde vertegenwoordigden.

Juno's rol in Romeinse mythologie was om elk aspect van het leven van een vrouw te bewaken en legaal getrouwde vrouwen te beschermen. Ze was ook de beschermster van de staat.

Volgens verschillende bronnen was Juno meer krijgshaftig van aard, in tegenstelling tot Hera, haar Griekse tegenhanger. Ze wordt vaak afgebeeld als een mooie jonge vrouw die een mantel van geitenhuid draagt en een schild en speer. In sommige afbeeldingen van de godin is ze te zien met een kroon van rozen en lelies, een scepter in de hand en rijdend in een prachtige gouden wagen met pauwen.Ze had verschillende tempels in heel Rome ter ere van haar en blijft een van de meest vereerde godheden in de Romeinse mythologie.

Neptunus

Neptunus is de Romeinse god van de zee en zoet water, geïdentificeerd met de Griekse god Poseidon Hij had twee broers en zussen, Jupiter en Pluto, die respectievelijk de goden van de hemel en de onderwereld waren. Neptunus werd ook beschouwd als de god van de paarden en was de beschermheer van de paardenrennen. Daarom wordt hij vaak afgebeeld met grote, mooie paarden, of rijdend in zijn strijdwagen getrokken door gigantische hippocampi.

Voor het grootste deel was Neptunus verantwoordelijk voor alle bronnen, meren, zeeën en rivieren in de wereld. De Romeinen hielden ter ere van hem een festival dat bekend stond als ' Neptunalia'. op 23 juli om de zegeningen van de godheid in te roepen en droogte te voorkomen wanneer het waterpeil in de zomer laag was.

Hoewel Neptunus een van de belangrijkste godheden van het Romeinse pantheon was, was er in Rome slechts één tempel aan hem gewijd, in de buurt van het Circus Flaminius.

Vesta

Geïdentificeerd met de Griekse godin Hestia, Vesta was de Titaanse godin van het huiselijke leven, het hart en het huis. Zij was het eerstgeboren kind van Rhea en Kronos, die haar samen met haar broers en zussen opslokte. Zij werd als laatste bevrijd door haar broer Jupiter en wordt daarom beschouwd als zowel de oudste als de jongste van alle goden.

Vesta was een mooie godin die vele vrijers had, maar ze wees ze allemaal af en bleef maagd. Ze wordt altijd afgebeeld als een volledig geklede vrouw met haar lievelingsdier, de ezel. Als godin van de haard was ze ook patrones van de bakkers in de stad.

De volgelingen van Vesta waren de Vestaalse maagden die ter ere van haar voortdurend een vlam lieten branden om de stad Rome te beschermen. Volgens de legende zou het doven van de vlam de toorn van de godin oproepen en de stad onbeschermd achterlaten.

Ceres

Ceres (geïdentificeerd met de Griekse godin Demeter ), was de Romeinse godin van graan, landbouw en moederliefde. Als dochter van Ops en Saturnus was ze een machtige godin die zeer geliefd was om haar dienst aan de mensheid. Ze gaf de mensen de gave van de oogst, leerde hen hoe ze graan en koren moesten verbouwen, bewaren en bereiden. Ze was ook verantwoordelijk voor de vruchtbaarheid van het land.

Ze wordt altijd afgebeeld met een mand met bloemen, graan of fruit in de ene hand en een scepter in de andere. In sommige afbeeldingen van de godin wordt ze soms gezien met slingers gemaakt van koren en met een landbouwwerktuig in de ene hand.

De godin Ceres komt in verschillende mythen voor, waarvan de beroemdste de mythe is van de ontvoering van haar dochter Proserpina door Pluto, de god van de onderwereld.

De Romeinen bouwden een tempel op de Aventijnse heuvel van het oude Rome en wijdden die aan de godin. Het was een van de vele tempels die ter ere van haar werden gebouwd en de bekendste.

Vulcan

Vulcanus, wiens Griekse tegenhanger Hephaestus is, was de Romeinse god van het vuur, de vulkanen, de metaalbewerking en de smederij. Hoewel hij bekend stond als de lelijkste van de goden, was hij zeer bedreven in metaalbewerking en maakte hij de sterkste en beroemdste wapens in de Romeinse mythologie, zoals de bliksemschicht van Jupiter.

Omdat hij de god was van de vernietigende aspecten van vuur, bouwden de Romeinen tempels gewijd aan Vulcanus buiten de stad. Hij wordt meestal afgebeeld terwijl hij een smidshamer vasthoudt of werkt in een smederij met een tang, een hamer of een aambeeld. Hij wordt ook afgebeeld met een kreupel been, als gevolg van een verwonding die hij had opgelopen als kind. Deze misvorming onderscheidde hem van de andere godheden die hem als een paria beschouwden enwas het deze onvolmaaktheid die hem motiveerde om perfectie in zijn vak te zoeken.

Mars

Mars, de god van de oorlog en de landbouw, is de Romeinse tegenhanger van de Griekse god Ares Hij staat bekend om zijn woede, vernietiging, razernij en macht. Maar in tegenstelling tot Ares, zou Mars rationeler en nuchterder zijn.

Mars, zoon van Jupiter en Juno, was een van de belangrijkste godheden van het Romeinse pantheon, na Jupiter. Hij was een beschermer van Rome en werd zeer gerespecteerd door de Romeinen, een volk dat trots was op oorlog.

Mars speelt een belangrijke rol als de veronderstelde vader van Romulus en Remus, de stichters van de stad Rome. De maand Martius (maart) werd naar hem genoemd, en in deze maand werden veel festivals en ceremonies gehouden die verband hielden met oorlog. Tijdens de regering van Augustus kreeg Mars meer betekenis voor de Romeinen, en werd hij gezien als de persoonlijke beschermer van de keizer onder de bijnaam Mars Ultor.(Mars de Wreker).

Romeinse vs. Griekse Goden

Populaire Griekse godheden (links) samen met hun Romeinse tegenhangers (rechts).

Afgezien van de individuele verschillen tussen de Griekse en Romeinse godheden zijn er enkele belangrijke verschillen die deze twee gelijkaardige mythologieën van elkaar scheiden.

1. Namen - Het duidelijkste verschil is dat de Romeinse godheden, behalve Apollo, andere namen hebben dan hun Griekse tegenhangers.
2. Leeftijd - De Griekse mythologie is ongeveer 1000 jaar ouder dan de Romeinse mythologie. Tegen de tijd dat de Romeinse beschaving ontstond, was de Griekse mythologie goed ontwikkeld en stevig verankerd. De Romeinen leenden veel van de mythologie, en voegden vervolgens simpelweg hun eigen smaak toe aan de personages en verhalen om de Romeinse idealen en waarden te vertegenwoordigen.
3. Verschijning - De Grieken waardeerden schoonheid en uiterlijk, een feit dat duidelijk is in hun mythen. Het uiterlijk van hun godheden was belangrijk voor de Grieken en veel van hun mythen geven duidelijke beschrijvingen van hoe deze goden en godinnen eruit zagen. De Romeinen legden echter minder nadruk op het uiterlijk, en aan de figuren en het gedrag van hun godheden wordt niet hetzelfde belang gehecht als aan die van hun Grieksetegenhangers.
4. Geschreven documenten - Zowel de Romeinse als de Griekse mythologie werden vereeuwigd in oude werken die nog steeds worden gelezen en bestudeerd. Voor de Griekse mythologie zijn de belangrijkste schriftelijke verslagen de werken van Homerus, waarin de Trojaanse oorlog en veel van de beroemde mythen worden beschreven, en de Theogonie van Hesiod. Voor de Romeinse mythologie zijn de belangrijkste bronnen de Aeneis van Vergilius, de eerste paar boeken van de geschiedenis van Livy, en de RomeinseAntiquiteiten van Dionysius.

In het kort

De meeste Romeinse goden waren rechtstreeks ontleend aan de Griekse, en alleen hun namen en enkele associaties werden veranderd. Hun belang was ook ongeveer hetzelfde. Het belangrijkste verschil was dat de Romeinen, hoewel minder poëtisch, systematischer waren in het vaststellen van hun pantheon. Zij ontwikkelden een strikte lijst van twaalf Dii Consentes dat onaangeroerd bleef vanaf de late 3e eeuw voor Christus tot de ineenstorting van het Romeinse Rijk rond 476 AD.