Πίνακας περιεχομένων
Ξεκινώντας το 300 π.Χ. στην Αθήνα, ο στωικισμός είναι μια φιλοσοφική σχολή που υποστηρίζει τη δύναμη και τον αυτοέλεγχο ως στοιχεία που οδηγούν σε μια ενάρετη ζωή, την ευτυχία και την αρμονία με τη φύση.
Ενώ οι στωικοί πιστεύουν στη μοίρα, πιστεύουν επίσης ότι οι άνθρωποι έχουν την ελευθερία να χρησιμοποιήσουν την ελεύθερη βούληση για να δημιουργήσουν αυτή την αρμονία. Πιστεύουν στην ισότητα όλων των ανθρώπων, αφού όλοι προερχόμαστε από τη φύση. Επιπλέον, ο στωικισμός δηλώνει ότι για να είμαστε ηθικοί και ενάρετοι, δεν πρέπει να προσπαθούμε να ελέγξουμε αυτό που δεν είναι στη δύναμή μας και ότι πρέπει να χρησιμοποιούμε την ελεύθερη βούλησή μας για να απαλλαγούμε από το φθόνο,ζήλια και θυμό.
Σε γενικές γραμμές, ο στωικισμός έχει να κάνει με την αρετή και καθοδηγείται από την εγκράτεια, το θάρρος, τη σοφία και τη δικαιοσύνη ως τα κύρια ιδανικά του. Η στωική φιλοσοφία διδάσκει ότι για να επιτύχουμε την εσωτερική ειρήνη, η οποία αποτελεί ένδειξη αρμονίας με τη φύση, πρέπει να αποφεύγουμε την άγνοια, το κακό και τη δυστυχία.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι ενώ όλοι οι στωικοί συμφωνούν στα βασικά ιδανικά που αναφέρθηκαν παραπάνω, οι προσεγγίσεις τους διαφέρουν, έστω και ελάχιστα, και είναι αυτές οι προσεγγίσεις που διαφοροποιούν τους μεγαλύτερους στωικούς που έγιναν ποτέ γνωστοί. Παρακάτω παρουσιάζονται οι πιο διάσημοι στωικοί και για τι είναι γνωστοί.
Ζήνων του Κιτίου
Ο Ζήνων είναι γνωστός ως ο ιδρυτής του στωικισμού. Αφού ένα ναυάγιο του στέρησε το εμπόρευμά του, ο Ζήνων οδηγήθηκε στην Αθήνα αναζητώντας έναν καλύτερο τρόπο ζωής. Στην Αθήνα γνώρισε τη φιλοσοφία του Σωκράτη και του Κράτη, οι οποίοι τον επηρέασαν να ιδρύσει ένα υπαίθριο σχολείο που δίδασκε με θλίψη την "εύρεση της καλής ζωής" ζώντας σύμφωνα με την αρετή και τη φύση.
Σε αντίθεση με άλλους φιλοσόφους, ο Ζήνων επέλεξε να διδάξει το μήνυμά του σε μια βεράντα γνωστή ως Στοά Ποικίλη , γεγονός που αργότερα έδωσε στους Ζήνωνες (οι όροι που χρησιμοποιήθηκαν για να αναφερθούν στους οπαδούς του), το όνομα Στωικοί.
Ακολουθούν μερικά αποσπάσματα για τα οποία είναι γνωστός ο Ζήνων:
- Έχουμε δύο αυτιά και ένα στόμα, γι' αυτό πρέπει να ακούμε περισσότερο απ' ό,τι λέμε.
- Όλα τα πράγματα είναι μέρη ενός ενιαίου συστήματος, το οποίο ονομάζεται Φύση- η ατομική ζωή είναι καλή όταν βρίσκεται σε αρμονία με τη Φύση.
- Ατσαλώστε τις ευαισθησίες σας, ώστε η ζωή να σας πληγώνει όσο το δυνατόν λιγότερο.
- Ο άνθρωπος δεν φαίνεται να έχει ελλείψεις σε τίποτα τόσο πολύ όσο στο χρόνο.
- Η ευτυχία είναι μια καλή ροή της ζωής.
- Ο άνθρωπος κατακτά τον κόσμο κατακτώντας τον εαυτό του.
- Όλα τα πράγματα είναι μέρη ενός ενιαίου συστήματος, το οποίο ονομάζεται Φύση- η ατομική ζωή είναι καλή όταν βρίσκεται σε αρμονία με τη Φύση.
Μάρκος Αυρήλιος
Ο Μάρκος Αυρήλιος είναι γνωστός για δύο πράγματα - για το ότι ήταν ένας από τους μεγαλύτερους Ρωμαίους αυτοκράτορες που έζησαν ποτέ, και για την Διαλογισμοί , οι οποίες ήταν καθημερινές διαβεβαιώσεις που χρησιμοποιούσε για να καθοδηγεί την εξουσία του.
Εκείνη την εποχή, ο Μάρκος ήταν αναμφισβήτητα ο πιο ισχυρός άνθρωπος στον κόσμο, και παρόλα αυτά κρατούσε τον εαυτό του προσγειωμένο με στωικά μάντρα. Σύμφωνα με τον Μάρκο, η χρήση των συναισθημάτων ως αντίδραση σε μια κρίση ήταν παράλογη, αντίθετα, υποστήριζε τη χρήση της ορθολογικής σκέψης και την πρακτική της εσωτερικής ηρεμίας.
Παρόλο που η βασιλεία του μαστιζόταν από πολλές δοκιμασίες, ο Αυρηλίας κυβέρνησε σταθερά και ωστόσο δεν άφησε να φύγει από τις βασικές αρετές του στωικισμού - δικαιοσύνη, θάρρος, σοφία, και εγκράτεια Για το λόγο αυτό, αποκαλείται ο τελευταίος από τους πέντε καλούς αυτοκράτορες της Ρώμης και ο Διαλογισμοί έχει επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό τους πολιτικούς μέχρι σήμερα.
Μερικοί από τους διαλογισμούς της Aurelia περιλαμβάνουν τις ακόλουθες σκέψεις:
- Επιλέξτε να μην πληγωθείτε - και δεν θα αισθανθείτε ότι πληγώθηκατε. Μην αισθανθείτε ότι πληγώθηκατε - και δεν πληγώθηκατε.
- Το παρόν είναι το μόνο που μπορούν να εγκαταλείψουν, αφού αυτό είναι το μόνο που έχετε, και ό,τι δεν έχετε, δεν μπορείτε να το χάσετε.
- Τα πράγματα που σκέφτεστε καθορίζουν την ποιότητα του μυαλού σας. Η ψυχή σας παίρνει το χρώμα των σκέψεών σας.
- Αν σε πονάει κάποιο εξωτερικό πράγμα, δεν είναι αυτό που σε ενοχλεί, αλλά η δική σου κρίση γι' αυτό. Και είναι στη δύναμή σου να εξαλείψεις αυτή την κρίση τώρα.
- Ένα αγγούρι είναι πικρό. Πετάξτε το. Υπάρχουν αγκάθια στο δρόμο. Απομακρυνθείτε από αυτά. Αυτό είναι αρκετό. Μην προσθέσετε: "Και γιατί έγιναν τέτοια πράγματα στον κόσμο;".
- Ποτέ μην θεωρείτε ότι κάτι σας κάνει καλό, αν σας κάνει να προδώσετε μια εμπιστοσύνη ή να χάσετε την αίσθηση της ντροπής ή να δείξετε μίσος, καχυποψία, κακή διάθεση ή υποκρισία ή επιθυμία για πράγματα που είναι καλύτερο να γίνονται πίσω από κλειστές πόρτες.
Επίκτητος
Το πιο συναρπαστικό πράγμα σχετικά με τον Επίκτητο είναι ότι δεν γεννήθηκε για την εξουσία, αλλά αντίθετα, γεννήθηκε σκλάβος ενός πλούσιου κρατικού προσώπου. Κατά τύχη, του επετράπη να σπουδάσει φιλοσοφία και επέλεξε να ακολουθήσει τον στωικισμό.
Αργότερα, έγινε ελεύθερος άνθρωπος και συνέχισε να ιδρύει μια σχολή στην Ελλάδα. Εκεί, ο Επίκτητος απέφευγε τα υλικά πράγματα και αφιερώθηκε σε έναν απλό τρόπο ζωής και στη διδασκαλία του στωικισμού. Το κύριο μάθημά του ήταν ότι δεν υπάρχει λόγος να παραπονιόμαστε ή να ανησυχούμε για όσα δεν μπορούμε να ελέγξουμε, αλλά να τα αποδεχόμαστε ως τον τρόπο του σύμπαντος. Επίσης, επέμενε ότι το κακό δεν ήταν μέρος της ανθρώπινης φύσης, αλλά μάλλοναποτέλεσμα της άγνοιάς μας.
Είναι ενδιαφέρον ότι καθ' όλη τη διάρκεια της διδασκαλίας του, ο Επίκτητος δεν κατέγραψε ποτέ καμία από τις διδασκαλίες του. Ένας από τους πρόθυμους μαθητές του, ο Αρριανός, είναι αυτός που τις σημείωσε δημιουργώντας έτσι ένα ημερολόγιο που θα γινόταν χρήσιμο σε πολλούς ισχυρούς άνδρες και γυναίκες, συμπεριλαμβανομένων των ηρώων πολέμου και αυτοκρατόρων όπως ο Μάρκος Αυρήλιος. Μερικά από τα πιο αξιομνημόνευτα αποφθέγματά του περιλαμβάνουν:
- Είναι αδύνατο για έναν άνθρωπο να μάθει αυτό που νομίζει ότι ήδη γνωρίζει.
- Να κάνουμε το καλύτερο δυνατό από ό,τι είναι στη δύναμή μας και να παίρνουμε τα υπόλοιπα όπως έρχονται.
- Κανείς δεν είναι ελεύθερος που δεν είναι κύριος του εαυτού του.
- Αφήστε τον θάνατο και την εξορία, και όλα τα άλλα πράγματα που φαίνονται τρομερά, να βρίσκονται καθημερινά μπροστά στα μάτια σας, αλλά κυρίως τον θάνατο- και ποτέ δεν θα κάνετε καμία άθλια σκέψη, ούτε θα επιθυμήσετε κάτι με πολύ ζήλο.
- Ποιος είναι ο αφέντης σας; Οποιοσδήποτε έχει τον έλεγχο των πραγμάτων στα οποία έχετε βάλει την καρδιά σας ή των πραγμάτων που προσπαθείτε να αποφύγετε.
- Οι περιστάσεις δεν κάνουν τον άνθρωπο, τον αποκαλύπτουν μόνο στον εαυτό του.
Σενέκας ο νεότερος
Ο Σενέκας είναι γνωστός ως ο πιο αμφιλεγόμενος στωικός φιλόσοφος. Σε αντίθεση με τους προηγούμενους, δεν καταδίκασε τη ζωή με την υλική ιδιοκτησία, αλλά συγκέντρωσε πλούτο για τον εαυτό του και ανέβηκε πολιτικά στο σημείο να γίνει συγκλητικός.
Σε μια τροπή των γεγονότων, εξορίστηκε λόγω μοιχείας, αλλά αργότερα ανακλήθηκε για να γίνει δάσκαλος και σύμβουλος του Νέρωνα, ο οποίος αργότερα έγινε ένας διαβόητος Ρωμαίος αυτοκράτορας γνωστός για τη σκληρότητα και την τυραννία. Αργότερα, ο Σενέκας εμπλέκεται ψευδώς σε μια συνωμοσία για τη δολοφονία του Νέρωνα, ένα γεγονός που είδε τον Νέρωνα να διατάζει τον Σενέκα να αυτοκτονήσει. Είναι αυτό το τελευταίο γεγονός που εδραίωσε τη θέση του Σενέκα ως στωικού. Με την άσκηση του apatheia , έλεγξε τα συναισθήματά του και αποδέχτηκε τη μοίρα του με αποτέλεσμα να κόψει τις φλέβες του και να πάρει δηλητήριο.
Κατά τη διάρκεια της αμφιλεγόμενης ζωής και καριέρας του, ο Σενέκας είναι γνωστό ότι έγραψε πολλές επιστολές, οι οποίες συγκεντρώθηκαν για να δημιουργηθεί το βιβλίο " Για τη συντομία της ζωής ." Οι επιστολές του επέμεναν στην ανάγκη να μην ανησυχούμε για γεγονότα που δεν ελέγχονται από εμάς. Από τα αποφθέγματά του, τα ακόλουθα είναι από τα πιο διάσημα:
- Πιστέψτε με, είναι καλύτερο να καταλαβαίνει κανείς τον ισολογισμό της ζωής του παρά το εμπόριο καλαμποκιού.
- Δεν μας δίνεται μια σύντομη ζωή, αλλά εμείς την κάνουμε σύντομη, και δεν είμαστε ανεπαρκείς, αλλά σπαταλούμε τη ζωή μας.
- Σκεφτείτε τον τρόπο με τον οποίο θα ξεπεράσετε τις δυσκολίες: οι σκληρές συνθήκες μπορούν να μαλακώσουν, οι περιορισμένες μπορούν να διευρυνθούν και οι βαριές μπορούν να βαραίνουν λιγότερο εκείνους που ξέρουν πώς να τις αντέχουν.
Χρύσιππος
Ο Χρύσιππος είναι γνωστός ως ο δεύτερος θεμελιωτής του στωικισμού, επειδή έκανε τη φιλοσοφία γοητευτική για τους Ρωμαίους. Σύμφωνα με τον Χρύσιππο, τα πάντα στο σύμπαν ήταν καθορισμένα από τη μοίρα, ωστόσο οι ανθρώπινες πράξεις είναι ικανές να επηρεάσουν τα γεγονότα και τις συνέπειες. Επομένως, προκειμένου να επιτευχθεί η ataraxia (εσωτερική ειρήνη), πρέπει να πάρουμε τον πλήρη έλεγχο των συναισθημάτων, της λογικής σκέψης και των αντιδράσεών μας.
Ο Χρύσιππος έθεσε σε τροχιά μια νέα εποχή του στωικισμού με αυτά τα αποφθέγματα:
- Το ίδιο το σύμπαν είναι ο Θεός και η παγκόσμια έκχυση της ψυχής του.
- Οι σοφοί άνθρωποι δεν χρειάζονται τίποτα, αλλά χρειάζονται πολλά πράγματα. Από την άλλη πλευρά, οι ανόητοι δεν χρειάζονται τίποτα, γιατί δεν καταλαβαίνουν πώς να χρησιμοποιήσουν τίποτα, αλλά τους λείπουν τα πάντα.
- Δεν θα μπορούσε να υπάρξει δικαιοσύνη αν δεν υπήρχε και αδικία- δεν θα υπήρχε θάρρος αν δεν υπήρχε δειλία- δεν θα υπήρχε αλήθεια αν δεν υπήρχε ψέμα.
- Εγώ ο ίδιος πιστεύω ότι ο σοφός άνθρωπος ανακατεύεται ελάχιστα ή καθόλου στις υποθέσεις και κάνει τα δικά του πράγματα.
- Αν ακολουθούσα το πλήθος, δεν θα έπρεπε να είχα σπουδάσει φιλοσοφία.
Κλεάνθης
Μετά το θάνατο του Ζήνωνα, ο Κλεάνθης τον διαδέχθηκε ως ηγέτης της σχολής και ανέπτυξε το στωικισμό ενοποιώντας τις ιδέες του για τη λογική, την ηθική και τη μεταφυσική. Αυτό που έκανε τη διδασκαλία του Κλεάνθη να διαφέρει είναι ότι αντί να διδάσκει για τον έλεγχο των συναισθημάτων, τα κατήργησε εντελώς. Δήλωσε ότι για να πετύχει κανείς την ευτυχία, πρέπει να επιδιώκει τη συνέπεια της λογικής και της λογικής. Αυτό, σύμφωνα με τονγια τον Κλεάνθη, σήμαινε υποταγή στη μοίρα.
- Λίγα χρειάζεται αυτός που επιθυμεί λίγα.
- Έχει την επιθυμία του, του οποίου η επιθυμία μπορεί να είναι να έχει αυτό που είναι αρκετό.
- Οι Μοίρες οδηγούν τους πρόθυμους αλλά σέρνουν τους απρόθυμους.
- Οδήγησέ με, Δία, και εσύ επίσης, Μοίρα, εκεί που με έχουν ορίσει οι αποφάσεις σου. Ακολουθώ πρόθυμα, αλλά αν δεν επιλέξω, άθλια αν και είμαι, πρέπει να ακολουθήσω ακόμα. Η μοίρα οδηγεί τους πρόθυμους, αλλά σέρνει τους απρόθυμους.
Διογένης της Βαβυλώνας
Ο Διογένης ήταν γνωστός για τον ήρεμο και σεμνό του λόγο. Ήταν επικεφαλής της στωικής σχολής στην Αθήνα και αργότερα στάλθηκε στη Ρώμη. Το μεγαλύτερο επίτευγμά του ήταν η εισαγωγή των ιδεών του στωικισμού στη Ρώμη. Από τα πολλά αποφθέγματά του ξεχωρίζουν τα ακόλουθα:
- Έχει τα περισσότερα και είναι πιο ευχαριστημένος με τα λιγότερα.
- Δεν ξέρω τίποτα, εκτός από το γεγονός της άγνοιάς μου.
- Εκείνοι που έχουν την αρετή πάντα στο στόμα τους και την παραμελούν στην πράξη, μοιάζουν με την άρπα, η οποία εκπέμπει έναν ήχο ευχάριστο για τους άλλους, ενώ ο ίδιος δεν αντιλαμβάνεται τη μουσική.
Ανακεφαλαιώνοντας
Από τη συγκεκριμένη λίστα, θα συνειδητοποιήσετε ότι η ομορφιά του στωικισμού είναι ότι δεν προορίζεται για κάποια συγκεκριμένη τάξη. Οι διάσημοι στωικοί οργιάζουν από αυτοκράτορες, μέσω υψηλόβαθμων αξιωματούχων μέχρι και έναν σκλάβο. Η μόνη προϋπόθεση είναι ότι οι διδασκαλίες τηρούν τις στωικές αξίες. Είναι επίσης σημαντικό να σημειωθεί ότι οι παραπάνω αναφερόμενοι δεν είναι οι μόνοι στωικοί που είναι γνωστοί στην ιστορία.
Αυτά που απαριθμήσαμε είναι απλώς τα πιο διάσημα από αυτά. Υπάρχουν και άλλοι υποδειγματικοί στωικοί που μας έχουν δώσει αποφθέγματα για να ακολουθήσουμε. Όλα αυτά μαζί αποτελούν έναν ολοκληρωμένο κατάλογο σοφίας για να ζήσει κανείς που επιδιώκει την απόλυτη ευτυχία.