Η φιλοσοφία είναι ένας τρόπος για να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε την τεράστια πολυπλοκότητα του κόσμου στον οποίο ζούμε. Οι άνθρωποι ανέκαθεν έθεταν τα μεγάλα ερωτήματα. Τι μας κάνει ανθρώπους; Ποιο είναι το νόημα της ζωής; Ποια είναι η προέλευση των πάντων και πού οδεύει η ανθρωπότητα;

Αμέτρητες κοινωνίες και πολιτισμοί έχουν προσπαθήσει να απαντήσουν σε αυτά τα ερωτήματα. Βλέπουμε αυτές τις προσπάθειες στη λογοτεχνία, τη γλυπτική, το χορό, τη μουσική, τον κινηματογράφο κ.ά. Ίσως οι πιο γόνιμες πρώτες προσπάθειες να αφαιρεθεί το πέπλο από την κρυμμένη γνώση έγιναν στην Ελλάδα, όπου μια σειρά διανοούμενων τόλμησαν να αντιμετωπίσουν μερικά από τα πιο θεμελιώδη ερωτήματα που τόλμησαν ποτέ να θέσουν οι άνθρωποι.

Διαβάστε παρακάτω καθώς περπατάμε στο μονοπάτι των πιο διάσημων Ελλήνων φιλοσόφων και μπαίνουμε στη θέση τους καθώς δίνουν απαντήσεις σε μερικά από τα πιο πιεστικά ερωτήματα της ζωής.

Θαλής

Απεικόνιση του Θαλή. PD.

Ο Θαλής θεωρείται ένας από τους πρώτους φιλοσόφους της αρχαίας Ελλάδας και παραδοσιακά πιστεύεται ότι είναι ένας από τους πρώτους Έλληνες που εξέτασε τη σημασία της λογικής και της απόδειξης. Ο Θαλής ήταν ο πρώτος Έλληνας φιλόσοφος που προσπάθησε να περιγράψει το σύμπαν. Μάλιστα, του αποδίδεται ότι δημιούργησε τη λέξη Cosmos .

Ο Θαλής έζησε στη Μίλητο, μια πόλη στο σταυροδρόμι των πολιτισμών, όπου εκτέθηκε σε ποικίλες γνώσεις καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής του. Ο Θαλής μελέτησε τη γεωμετρία και χρησιμοποίησε την επαγωγική λογική για να προσπαθήσει να επιτύχει κάποιες καθολικές γενικεύσεις.

Ξεκίνησε γενναία τις φιλοσοφικές εξελίξεις υποστηρίζοντας ότι ο κόσμος δεν μπορεί να έχει δημιουργηθεί από ένα θεϊκό ον και ότι ολόκληρο το σύμπαν δημιουργήθηκε από arche Ο Θαλής πίστευε ότι ο κόσμος είναι ένα πράγμα και όχι μια συλλογή πολλών διαφορετικών πραγμάτων.

Αναξίμανδρος

Λεπτομέρεια ψηφιδωτού του Αναξίμανδρου. PD.

Ο Αναξίμανδρος ακολούθησε τα βήματα του Θαλή. Ήταν ένας πλούσιος πολιτικός και την εποχή εκείνη ήταν ένας από τους πρώτους αρχαίους Έλληνες που προσπάθησε να σχεδιάσει έναν χάρτη του κόσμου και να αναπτύξει ένα όργανο που θα μετρούσε τον χρόνο.

Ο Αναξίμανδρος προσπάθησε να παρουσιάσει τη δική του απάντηση για την προέλευση του κόσμου και το θεμελιώδες στοιχείο που δημιουργεί τα πάντα. Ο Αναξίμανδρος πίστευε ότι η αρχή από την οποία πηγάζουν τα πάντα ονομάζεται Apeiron .

Το Απείρων είναι μια απροσδιόριστη ουσία από την οποία πηγάζουν όλες οι ιδιότητες, όπως το ζεστό και το κρύο, ή το ξηρό και το υγρό. Ο Αναξίμανδρος συνεχίζει με τη λογική του Θαλή και αρνείται ότι το σύμπαν δημιουργήθηκε από οποιοδήποτε θεϊκό ον, ισχυριζόμενος ότι η προέλευση του σύμπαντος ήταν φυσική.

Anaximenes

Απεικόνιση του Anaximenes. PD.

Η σχολή της Μιλήτου τελείωσε με τον Αναξιμένη, ο οποίος έγραψε ένα βιβλίο για τη φύση στο οποίο παρουσίασε τις ιδέες του για τη φύση του σύμπαντος.

Σε αντίθεση με τον Θαλή και τον Αναξίμανδρο, ο Αναξιμένης πίστευε ότι η δημιουργική αρχή από την οποία δημιουργήθηκαν τα πάντα είναι ο αέρας.

Με το θάνατο του Αναξιμένη, η ελληνική φιλοσοφία θα απομακρυνθεί από τη νατουραλιστική σχολή και θα εξελιχθεί σε διάφορες σχολές σκέψης που θα ασχοληθούν όχι μόνο με την προέλευση του σύμπαντος αλλά και με την προέλευση της ανθρώπινης κοινωνίας.

Πυθαγόρας

Ο Πυθαγόρας θεωρείται συχνά μαθηματικός, αλλά τα μαθηματικά του είναι διανθισμένα με κάποιες φιλοσοφικές παρατηρήσεις.

Ο Πυθαγόρας πίστευε ότι ολόκληρο το σύμπαν είναι φτιαγμένο από αριθμούς και ότι όλα όσα υπάρχουν είναι στην πραγματικότητα μια φυσική αντανάκλαση των γεωμετρικών σχέσεων μεταξύ των αριθμών.

Αν και ο Πυθαγόρας δεν ασχολήθηκε πολύ με την προέλευση του σύμπαντος, είδε τους αριθμούς ως αρχές οργάνωσης και δημιουργίας. Μέσω των αριθμών, ο Πυθαγόρας είδε ότι ολόκληρο το σύμπαν βρισκόταν σε τέλεια γεωμετρική αρμονία.

Σωκράτης

Ο Σωκράτης έζησε στην Αθήνα τον 5ο αιώνα π.Χ. και ταξίδεψε σε όλη την Ελλάδα, όπου συγκέντρωσε τις τεράστιες γνώσεις του πάνω στην αστρονομία, τη γεωμετρία και την κοσμολογία.

Είναι από τους πρώτους Έλληνες φιλοσόφους που έστρεψε το βλέμμα του προς τη ζωή στη Γη και τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι ζουν σε κοινωνίες. Είχε μεγάλη επίγνωση της πολιτικής και θεωρείται ένας από τους θεμελιωτές της πολιτικής φιλοσοφίας.

Ήταν πολύ ειλικρινής και δεν ήταν ευνοημένος μεταξύ της ελίτ. Συχνά του έβαζαν την ταμπέλα ότι προσπαθούσε να διαφθείρει τη νεολαία και ότι δεν σεβόταν τους θεούς της πόλης. Ο Σωκράτης πίστευε ότι δημοκρατία και άλλες μορφές διακυβέρνησης είναι λίγο πολύ άχρηστες και πίστευε ότι οι κοινωνίες θα έπρεπε να διοικούνται από φιλοσόφους-βασιλιάδες.

Ο Σωκράτης ανέπτυξε μια συγκεκριμένη μέθοδο συλλογισμού που ονομάζεται Σωκρατική μέθοδος στις οποίες προσπαθούσε να επισημάνει τις ασυνέπειες στη συλλογιστική και να αντικρούσει αυτό που εκείνη την εποχή θεωρούνταν ως η απόλυτη αποδεδειγμένη γνώση

Πλάτωνας

Ο Πλάτωνας έζησε και εργάστηκε στην Αθήνα μια γενιά μετά τον Σωκράτη. Ο Πλάτωνας είναι ο ιδρυτής της πλατωνικής σχολής σκέψης και μια από τις κορυφαίες μορφές στην ιστορία της φιλοσοφίας του δυτικού κόσμου.

Ο Πλάτωνας ήταν ο προπαγανδιστής του γραπτού διαλόγου και των διαλεκτικών μορφών στη φιλοσοφία και η πιο διάσημη συνεισφορά του στη δυτική φιλοσοφία είναι η θεωρία των μορφών. Στην κοσμοθεωρία του, ο Πλάτωνας θεωρούσε ότι ολόκληρος ο φυσικός κόσμος δημιουργείται και διατηρείται από απόλυτες, αφηρημένες και διαχρονικές μορφές ή ιδέες που δεν αλλάζουν ποτέ.

Αυτές οι ιδέες ή μορφές δεν έχουν φυσικό σώμα και υπάρχουν έξω από τον ανθρώπινο κόσμο. Ο Πλάτων πίστευε ότι αυτές οι ιδέες είναι που πρέπει να βρίσκονται στο επίκεντρο των φιλοσοφικών μελετών.

Αν και ο κόσμος των ιδεών υπάρχει ανεξάρτητα από τον δικό μας, ο Πλάτων πίστευε ότι οι ιδέες εφαρμόζονται σε αντικείμενα του φυσικού κόσμου. Έτσι η ιδέα του "κόκκινου" είναι καθολική, επειδή μπορεί να υποδηλώνει πολλά διαφορετικά πράγματα. Δεν είναι το πραγματικό κόκκινο χρώμα, αλλά η ιδέα του που μπορεί στη συνέχεια να αποδοθεί σε αντικείμενα του κόσμου μας.

Ο Πλάτωνας ήταν διάσημος για την πολιτική του φιλοσοφία και πίστευε με πάθος ότι μια καλή κοινωνία πρέπει να κυβερνάται από φιλοσόφους-βασιλιάδες που είναι ευφυείς, λογικοί και αγαπούν τη γνώση και τη σοφία.

Για να λειτουργεί σωστά μια κοινωνία, οι φιλόσοφοι-βασιλιάδες πρέπει να βοηθούνται από εργάτες και κηδεμόνες που δεν χρειάζεται να ανησυχούν για τη σοφία και τη λήψη πολύπλοκων κοινωνικών αποφάσεων, αλλά είναι απαραίτητοι για τη διατήρηση της κοινωνίας.

Αριστοτέλης

Ο Αριστοτέλης είναι ένας άλλος Αθηναίος φιλόσοφος που επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό από τον Πλάτωνα. Ο Αριστοτέλης έγινε τελικά δάσκαλος του Μεγάλου Αλεξάνδρου και άφησε ανυπολόγιστα ίχνη σε θέματα όπως η λογική, η ρητορική και η μεταφυσική.

Ο Αριστοτέλης παρουσιάζεται συχνά ως ένας από τους μεγαλύτερους επικριτές του Πλάτωνα και η φιλοσοφία του περιγράφεται συχνά ως η αιτία της μεγάλης διάσπασης της δυτικής φιλοσοφίας σε αριστοτελική και πλατωνική αίρεση. Ο Αριστοτέλης στήριξε τον άνθρωπο σε ένα βασίλειο της πολιτικής και δήλωσε ότι ο άνθρωπος είναι ένα πολιτικό ζώο.

Η φιλοσοφία του κινείται γύρω από τη σημασία της γνώσης και τον τρόπο με τον οποίο αυτή επιτυγχάνεται. Για τον Αριστοτέλη, κάθε γνώση πρέπει να βασίζεται στη λογική και βρήκε ότι η λογική είναι η βάση της συλλογιστικής.

Σε αντίθεση με τον Πλάτωνα που πίστευε ότι η ουσία κάθε αντικειμένου είναι η ιδέα του που υπάρχει έξω από αυτό το αντικείμενο, ο Αριστοτέλης διαπίστωσε ότι συνυπάρχουν. Ο Αριστοτέλης απέρριψε την ιδέα ότι η ανθρώπινη ψυχή υπάρχει έξω από το σώμα.

Ο Αριστοτέλης περιέγραψε περίφημα τη φύση της αλλαγής των αντικειμένων μέσω διαφορετικών αιτιών. Αναφέρει την υλική αιτία που περιγράφει το υλικό από το οποίο είναι φτιαγμένο ένα αντικείμενο, την τυπική αιτία που εξηγεί πώς είναι διατεταγμένη η ύλη, την αποτελεσματική αιτία που εξηγεί από πού προήλθε ένα αντικείμενο και η ύλη αυτού του αντικειμένου και την τελική αιτία που είναι ο σκοπός ενός αντικειμένου. Όλα αυτά μαζίσυνθέτουν ένα αντικείμενο.

Διογένης

Ο Διογένης έγινε διαβόητος για την άρνηση όλων των κοινωνικών συμβάσεων και προτύπων της Αθήνας. Ήταν ιδιαίτερα επικριτικός απέναντι στην αθηναϊκή κοινωνία και εστίασε τη ζωή του στην απλότητα. Ο Διογένης δεν έβλεπε το λόγο να προσπαθεί να ενταχθεί σε μια κοινωνία που θεωρούσε διεφθαρμένη και στερημένη από αξίες και νόημα. Ήταν διάσημος για το ότι κοιμόταν και έτρωγε όπου και όποτε θεωρούσε κατάλληλο και πίστευε ότι ήταν πολίτης του κόσμου και όχι τουΓια τον Διογένη, η απλότητα ήταν η απόλυτη αρετή στη ζωή και ξεκίνησε τη σχολή των Κυνικών.

Ευκλείδης των Μαγάρων

Ο Ευκλείδης από τα Μάγαρα ήταν ένας φιλόσοφος που ακολούθησε τα βήματα του Σωκράτη, ο οποίος ήταν ο δάσκαλός του. Ο Ευκλείδης πίστευε στο υπέρτατο αγαθό ως τη δύναμη που κινεί τα πάντα και αρνούνταν να πιστέψει ότι υπάρχει κάτι αντίθετο προς το αγαθό. Αντιλαμβανόταν το αγαθό ως τη μεγαλύτερη γνώση.

Ο Ευκλείδης ήταν διάσημος για τη συμβολή του στο διάλογο και τη συζήτηση, όπου ως γνωστόν επεσήμαινε τις παράλογες συνέπειες που μπορούσαν να εξαχθούν από τα επιχειρήματα των αντιπάλων του, αποδεικνύοντας έτσι έμμεσα τη δική του άποψη.

Ζήνων του Κιτίου

Ο Ζήνων ο Κίτιος θεωρείται ιδρυτής του στωικισμού. Δίδαξε την πρακτική αυτή στην Αθήνα και θεμελίωσε τις πεποιθήσεις του στις βάσεις που είχαν θέσει οι κυνικοί πριν από αυτόν.

Ο στωικισμός, όπως τον πρέσβευε ο Ζήνων, έδινε έμφαση στην καλοσύνη και την αρετή που πηγάζει από την ψυχική ηρεμία του ατόμου. Ο στωικισμός τόνιζε τη σημασία της φύσης και της ζωής σε συμφωνία με αυτήν.

Ο τελικός στόχος του στωικισμού είναι η επίτευξη Ευδαιμονία, που μεταφράζεται ελεύθερα ως ευτυχία ή ευημερία, ανθρώπινη ευημερία ή μια γενική αίσθηση ευημερίας.

Ανακεφαλαιώνοντας

Οι Έλληνες φιλόσοφοι έδωσαν πραγματικά το έναυσμα για μερικές από τις πιο θεμελιώδεις πνευματικές εξελίξεις της ανθρώπινης σκέψης. Αναρωτήθηκαν ποια είναι η προέλευση του σύμπαντος και ποιες είναι οι υπέρτατες αρετές για τις οποίες πρέπει να αγωνιζόμαστε. Η αρχαία Ελλάδα βρισκόταν σε ένα σταυροδρόμι ανταλλαγής ιδεών και γνώσεων, οπότε δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι μερικοί από τους μεγαλύτερους στοχαστές της ανθρώπινης ιστορίας έζησαν και μεγαλούργησαν σε αυτή την περιοχή.