Smoki to jedne z najbardziej rozpowszechnionych mitologicznych stworzeń w ludzkich kulturach, legendach i religiach. Jako takie występują dosłownie we wszystkich kształtach i rozmiarach - długie wężowe ciała z dwiema, czterema lub więcej nogami, gigantyczne ziejące ogniem, skrzydlate potwory, wielogłowe hydry, pół-ludzkie i pół-wężowe nagas i wiele innych.

Pod względem tego, co mogą reprezentować, symbolika smoków jest tak samo zróżnicowana. W niektórych legendach są one złymi stworzeniami, piekielnie chętnymi do siania zniszczenia i cierpienia, podczas gdy w innych są życzliwymi istotami i duchami, które pomagają nam prowadzić przez życie. Niektóre kultury czczą smoki jako bogów, podczas gdy inne postrzegają je jako naszych ewolucyjnych przodków.

Ta imponująca i często myląca różnorodność w smoczych mitach i symbolice jest jednym z wielu powodów, dla których smoki pozostały tak popularne przez wieki. Ale, aby pomóc nam zrozumieć te mity trochę lepiej, wprowadźmy trochę porządku i jasności do całego tego chaosu.

Dlaczego smoki są popularnym symbolem w tak wielu pozornie niepowiązanych kulturach?

Mity i legendy żyją własnym życiem, a niewiele mitycznych stworzeń jest tego przykładem bardziej niż smok. W końcu, dlaczego jest tak, że prawie każda starożytna ludzka kultura ma swojego smoka i wężopodobne mitologiczne stworzenie? Jest kilka głównych powodów:

• Kultury ludzkie zawsze wchodziły ze sobą w interakcje. Ludzie nie mieli skutecznego transportu i technologii komunikacyjnych innych w ciągu wieków, ale pomysły nadal udało się podróżować z kultury do kultury.Od podróżujących kupców i pokojowych wędrowców do podbojów wojskowych, różne ludy świata pozostały w częstym kontakcie z sąsiadami.To naturalnie pomogło im dzielić się mitami, legendami, bóstwami i mitologicznych stworzeń.TheSfinksy, gryfy i wróżki są dobrymi przykładami, ale smok jest najbardziej "przenośnym" stworzeniem mitologicznym, prawdopodobnie z powodu tego, jak bardzo jest imponujący.
• Praktycznie każda ludzka kultura zna węże i gady. A ponieważ smoki są zwykle przedstawiane jako gigantyczna hybryda tych dwóch gatunków, dla ludzi wszystkich starożytnych kultur było bardzo intuicyjne tworzenie różnych mitologicznych stworzeń w oparciu o węże i gady, które znali. Koniec końców, każde mitologiczne stworzenie, które wymyśliliśmy, było pierwotnie oparte na czymś, co znaliśmy.
• Dinozaury. Tak, poznaliśmy, zbadaliśmy i nazwaliśmy dinozaury tylko w ciągu ostatnich kilku stuleci, ale są dowody sugerujące, że wiele starożytnych kultur, od starożytnych Greków i Rzymian do rdzennych Amerykanów, znalazło skamieliny dinozaurów i szczątki podczas ich rolnictwa, nawadniania i prac budowlanych. A skoro tak, to skok od kości dinozaurów do mitów o smokach jest całkiem prosty.do przodu.

Skąd pochodzi mit o smoku?

Dla wielu kultur, ich smocze mity mogą być prześledzone tysiące lat wstecz, często przed rozwojem ich odpowiednich języków pisanych. To sprawia, że "śledzenie" wczesnej ewolucji smoczych mitów jest raczej trudne.

Dodatkowo, wiele kultur, takich jak te w Afryce Środkowej i Ameryce Południowej, jest prawie pewne, że rozwinęły swoje własne smocze mity niezależnie od kultur w Europie i Azji.

Mimo to, azjatyckie i europejskie mity o smokach są najbardziej znane i rozpoznawalne. Wiemy, że było wiele "dzielenia się mitami" pomiędzy tymi kulturami. Jeśli chodzi o ich pochodzenie, istnieją dwie wiodące teorie:

• Pierwsze mity o smokach powstały w Chinach.
• Pierwsze mity o smokach pochodzą z kultur mezopotamskich na Bliskim Wschodzie.

Obie wydają się bardzo prawdopodobne, jako że obie kultury poprzedzają większość innych zarówno w Azji jak i w Europie. W obu znaleziono mity o smokach sięgające wielu tysiącleci przed naszą erą i obie rozciągają się przed rozwojem ich języków pisanych. Jest możliwe, że Babilończycy w Mezopotamii i Chińczycy rozwinęli swoje własne mity oddzielnie, ale jest też możliwe, że jedna była inspirowana przez drugą.

Tak więc, mając to wszystko na uwadze, zagłębmy się w to, jak smoki wyglądają i działają, oraz co symbolizują w różnych kulturach.

Azjatyckie smoki

Azjatyckie smoki są często postrzegane przez większość ludzi z Zachodu jako długie, kolorowe i bezskrzydłe bestie. Jednak w rzeczywistości istnieje niesamowita różnorodność mitów o smokach na olbrzymim kontynencie Azji.

1. chińskie smoki

Kolorowy chiński smok na festiwalu

Prawdopodobne pochodzenie większości mitów o smokach, miłość Chin do smoków można prześledzić od 5000 do 7000 lat, być może więcej. W języku mandaryńskim smoki są nazywane Lóng lub Lung, co jest nieco ironiczne w języku angielskim, biorąc pod uwagę, że chińskie smoki są przedstawiane jako bardzo długie gady z ciałem podobnym do węża, czterema łapami z pazurami, grzywą podobną do lwiej i gigantyczną paszczą z długimi wąsami i imponującymi zębami. Co jest mniejWiadomo jednak o chińskich smokach, że niektóre z nich są również przedstawiane jako wywodzące się z żółwi lub ryb.

Tak czy inaczej, standardowa symbolika chińskich smoków jest taka, że są one potężnymi i często życzliwymi istotami. Są one postrzegane jako duchy lub bogowie z kontrolą nad wodą, czy to w formie deszczu, tajfunów, rzek czy powodzi. Smoki w Chinach były również ściśle związane z ich cesarzami i władzą w ogóle. Jako takie, smoki w Chinach symbolizują siłę, władzę, szczęście iniebo oprócz tego, że było "tylko" duchami wody. ludzi udanych i silnych często porównywano ze smokami, zaś niezdolnych i nieudacznych - z robakami.

Inną ważną symboliką jest to, że smoki i feniksy są często postrzegane jako Yin i Yang Związek tych dwóch mitologicznych stworzeń jest często postrzegany jako punkt wyjścia dla ludzkiej cywilizacji. I tak jak cesarz jest często kojarzony ze smokiem, tak cesarzowa była typowo utożsamiana z feng huang , mityczny ptak jak feniks .

Ponieważ Chiny były dominującą siłą polityczną w Azji Wschodniej przez tysiąclecia, chiński mit o smoku wpłynął na większość mitów o smokach innych kultur azjatyckich, jak również. Koreańskie i wietnamskie smoki, na przykład, są bardzo podobne do chińskich i mają prawie dokładnie te same cechy i symbolikę z kilkoma wyjątkami.

2. hinduskie smoki

Smok przedstawiony w hinduistycznej świątyni

Większość ludzi uważa, że w hinduizmie nie ma smoków, ale to nie do końca prawda. Większość hinduskich smoków ma kształt gigantycznego węża i często nie ma nóg, co prowadzi niektórych do wniosku, że nie są to smoki, a jedynie gigantyczne węże. Indyjskie smoki często były ubrane jak mangusty i często były przedstawiane z wieloma bestialskimi głowami. Czasami miały też stopy i inne kończyny wniektóre przedstawienia.

Jednym z najbardziej znanych mitów o smokach w hinduizmie jest ten o Vritra .Znany również jako Ahi, jest główną postacią w religii wedyjskiej.W przeciwieństwie do chińskich smoków, które uważano za przynoszące opady deszczu, Vritra był bóstwem suszy.Zwykł blokować bieg rzek podczas sezonu suszy i był głównym doradcą boga gromu Indry, który w końcu go zabił.Mit o śmierci Vritry jest centralnym punktem w księdze Rigveda hymnów indyjskich i starożytnych sanskrytów.

Nāga również zasługuje na specjalną wzmiankę tutaj, jako że oni również są postrzegani jako smoki przez większość kultur azjatyckich. Nāga często byli przedstawiani jako pół-mężczyźni i pół-węże lub jako po prostu wężopodobne smoki. Wierzono, że zazwyczaj żyją w podmorskich pałacach wypełnionych perłami i klejnotami i czasami byli postrzegani jako źli, podczas gdy innym razem - jako neutralni lub nawet życzliwi.

Z hinduizmu Nāga szybko rozprzestrzeniła się na buddyzm, mity indonezyjskie i malajskie, a także na Japonię, a nawet Chiny.

3. buddyjskie smoki

Smok przy wejściu do świątyń buddyjskich

Smoki w Buddyzmie wywodzą się z dwóch głównych źródeł - indiańskiego Nāga i chińskiego Lóng. Interesujące jest jednak to, że Buddyzm włączył te smocze mity do swoich wierzeń i uczynił smoki symbolem Oświecenia. Jako takie, smoki szybko stały się podstawowym symbolem w Buddyzmie i wiele smoczych symboli zdobi buddyjskie świątynie, szaty i książki.

Dobrym przykładem jest Chan (Zen), chińska szkoła buddyzmu.Tam smoki są zarówno symbolem oświecenia jak i symbolem jaźni.Słynne zdanie "spotkanie ze smokiem w jaskini" pochodzi z Chan, gdzie jest metaforą zmierzenia się z najgłębszymi lękami.

Jest też słynna ludowa opowieść o tym, że Prawdziwy Smok .

W nim, Yeh Kung-Tzu jest człowiekiem, który kocha, czci i studiuje smoki. Zna wszystkie smocze lore i ozdobił swój dom posągami i obrazami smoków. Więc, kiedy jeden smok usłyszał o Yeh Kung-Tzu pomyślał, jakie to urocze, że ten człowiek nas docenia, na pewno ucieszyłoby go spotkanie z prawdziwym smokiem. Smok poszedł do domu mężczyzny, ale Yeh Kung-Tzu spał. Smok zwinął się przy jego łóżku i spał z nim, aby mógł przywitać Yeh, gdy ten się obudzi. Gdy mężczyzna się obudził, był jednak przerażony długimi zębami smoka i błyszczącymi łuskami, więc zaatakował wielkiego węża mieczem. Smok odleciał i nigdy nie wrócił do kochającego smoki mężczyzny.

Znaczenie Prawdziwy Smok historia jest taka, że Oświecenie łatwo przegapić, nawet gdy je studiujemy i szukamy. Jak wyjaśnia to słynny buddyjski mnich Eihei Dogen, Proszę was, szlachetni przyjaciele w nauce przez doświadczenie, nie przyzwyczajajcie się tak bardzo do obrazów, że przeraża was prawdziwy smok.

4. japońskie smoki

Japoński smok w świątyni w Kioto

Jak w przypadku większości innych kultur Azji Wschodniej, japońskie mity o smokach były mieszanką indiańskich smoków Nāga i chińskich smoków Lóng plus niektóre mity i legendy rodzime dla samej kultury. W przypadku japońskich smoków, one również były duchami wody i bóstwami, ale wiele "rodzimych" japońskich smoków było bardziej skupionych wokół morza niż jezior i górskich rzek.

Wiele rdzennych japońskich mitów o smokach przedstawiało wielogłowe i wieloogoniaste olbrzymie smoki morskie, z kończynami lub bez. Wiele japońskich mitów o smokach miało również smoki przechodzące pomiędzy formą gada i człowieka, jak również inne głębinowe gady-podobne potwory, które również mogły być skategoryzowane jako smoki.

Jeśli chodzi o nieodłączną symbolikę japońskich smoków, nie były one tak "czarno-białe" jak smoki w innych kulturach. W zależności od konkretnego mitu, japońskie smoki mogły być dobrymi duchami, złymi królami morskimi, bogami i duchami tricksterów, gigantycznymi potworami, a nawet centrum tragicznych i/lub romantycznych historii.

5. smoki bliskowschodnie

Źródło

Odchodząc od Azji Wschodniej, smocze mity starożytnych kultur Bliskiego Wschodu również zasługują na wzmiankę. Rzadko się o nich mówi, ale najprawdopodobniej odegrały ogromną rolę w kształtowaniu europejskich smoczych mitów.

Starożytne babilońskie mity o smokach są w sporze z chińskimi smokami o najstarsze mity o smokach na świecie, z wieloma z nich sięgającymi tysiące lat w przeszłość.Jedną z najbardziej znanych babilońskich legend o smokach jest ta o Tiamat, wężowym, ale także skrzydlatym potworze, który groził zniszczeniem świata i powrotem do pierwotnego stanu.Tiamat została pokonana przez boga Marduka,legenda, która stała się fundamentalnym mitem wielu kultur mezopotamskich, datowana na 2000 lat p.n.e.

Na Półwyspie Arabskim istniały również smoki panujące nad wodą i olbrzymie skrzydlate węże. Zwykle postrzegano je jako złe potwory żywiołów lub bardziej neutralne moralnie siły kosmiczne.

W większości innych mezopotamskich mitów o smokach te wężowe stworzenia były również złe i chaotyczne i musiały być powstrzymane przez bohaterów i bogów. Z Bliskiego Wschodu ta reprezentacja smoków prawdopodobnie przeniosła się na Bałkany i do basenu Morza Śródziemnego, ale odegrała również rolę we wczesnych judeochrześcijańskich mitach i legendach.

Europejskie smoki

Europejskie lub zachodnie smoki różnią się dość znacznie od wschodnioazjatyckich zarówno w swoim wyglądzie, mocach i symbolice. Wciąż z reptiliańskim pochodzeniem, europejskie smoki zazwyczaj nie były tak smukłe jak tradycyjne chińskie smoki Lóng, ale zamiast tego miały szersze i cięższe ciała, dwie lub cztery nogi i dwa masywne skrzydła, dzięki którym mogły latać. Nie były również wodnymi bóstwami lub duchami, ale zamiast tegoWiele europejskich smoków miało również wiele głów, a większość z nich była złymi potworami, które należało zabić.

1. Smoki wschodnioeuropejskie

Smoki wschodnioeuropejskie poprzedzają te z zachodniej części kontynentu, ponieważ mity o smokach zostały zaimportowane zarówno z Bliskiego Wschodu, jak również z Indii i Azji Środkowej. Jako takie, smoki wschodnioeuropejskie występują w różnych typach.

Na przykład greckie smoki były złymi skrzydlatymi potworami, które tradycyjnie chroniły swoje legowiska i skarby przed podróżującymi bohaterami. Hydra Lernaeana z mitów herkulesowych to również rodzaj wielogłowego smoka, a Python to czworonożny wężopodobny smok, który zabił boga Apolla.

W większości mitów słowiańskich było kilka różnych rodzajów smoków też.Słowiańskie lamia oraz hala Smoki były złośliwymi, wężowymi potworami, które terroryzowały wioski, zwykle wypełzały z jezior i jaskiń i były tematem i głównym antagonistą ludowych opowieści w wielu słowiańskich kulturach.

Bardziej znanym typem słowiańskiego smoka jest jednak. Zmey który jest również jednym z głównych wzorców dla większości zachodnioeuropejskich smoków. Zmeys mają "klasyczne" europejskie smocze ciało, ale były również czasami przedstawiane jako wielogłowe. W zależności od kraju pochodzenia zmeys mógł być albo zły albo dobrotliwy. W większości północnych i wschodnich kultur słowiańskich zmeys był zły i był przeznaczony do zabicia przez bohatera za zniewolenie wioski lub wymaganie dziewicy.ofiary.

Wielu słowiańskim Zmeysom nadawano często turkijskie imiona z powodu wielowiekowego konfliktu między Imperium Osmańskim a większością wschodnioeuropejskich kultur słowiańskich. Jednak w niektórych południowo-bałkańskich kulturach słowiańskich, takich jak Bułgaria i Serbia, zmeysły pełniły również rolę życzliwych opiekunów, którzy chronili swój region i jego mieszkańców przed złymi demonami.

2) Smoki zachodnioeuropejskie

Flaga Walii z czerwonym smokiem

Służąc jako wzorzec większości współczesnych smoków w literaturze fantasy i popkulturze, smoki zachodnioeuropejskie są bardzo dobrze znane. Wywodzą się one głównie ze słowiańskich zmeysłów i greckich smoków chroniących skarby, ale często nadawano im również nowe twory.

W niektórych mitach o smokach gigantyczne gady strzegły stosów skarbów, w innych były inteligentnymi i mądrymi istotami udzielającymi rad bohaterom. W Brytanii były Wyverns, które były latającymi smokami z tylko dwoma tylnymi nogami, które dręczyły miasta i wioski, oraz morskie węże Wyrms bez kończyn, które pełzały po lądzie jak gigantyczne węże.

W nordyckich legendach, wąż morski Jörmungandr jest postrzegany jako smok, stworzenie o wielkim znaczeniu, ponieważ rozpoczyna Ragnarok (apokalipsę). Dzieje się tak, gdy rośnie tak duży, że mógłby ugryźć swój własny ogon podczas krążenia wokół świata, jak Ouroboros .

W większości krajów Europy Zachodniej smoki były jednak często używane jako herby rodowe oraz symbole władzy i królewskości, zwłaszcza w okresie średniowiecza. Walia, na przykład, ma czerwonego smoka na swojej fladze, ponieważ w mitologii walijskiej czerwony smok, symbolizujący Walijczyków, pokonuje białego smoka, który sam symbolizuje Sasów, czyli Anglię.

Smoki północnoamerykańskie

Rdzenny amerykański smok Piasa

Większość ludzi rzadko o tym myśli, ale rdzenni mieszkańcy Ameryki Północnej również mieli wiele mitów o smokach w swoich kulturach. Powodem, dla którego nie są one obecnie znane, jest to, że europejscy osadnicy nie mieszali się z rdzennymi Amerykanami i nie angażowali się w wiele wymian kulturowych.

Nie jest całkowicie jasne, jak wiele z mitów i legend o smokach rdzennych Amerykanów zostało przyniesionych z Azji i jak wiele stworzyli oni podczas pobytu w Nowym Świecie. Niezależnie od tego, rdzenne amerykańskie smoki przypominają wschodnioazjatyckie smoki w dość wielu aspektach. One również mają głównie cechy węża z ich wydłużonymi ciałami i kilkoma lub żadnymi nogami. Były one zazwyczaj rogate i były również postrzeganejak starożytne duchy czy bóstwa, tylko tutaj ich natura była bardziej moralnie dwuznaczna.

Jak w przypadku większości innych duchów rdzennych Amerykanów, duchy smoka i węża kontrolowały wiele sił natury i często wtrącały się do świata fizycznego, zwłaszcza gdy były wzywane.

Te rodzime smocze mity wraz z europejskimi mitami, które osadnicy przywieźli ze sobą, jednakże, tworzą dość znaczącą obecność legend związanych ze smokami w Ameryce Północnej.

Smoki z Ameryki Środkowej i Południowej

Mity i legendy o smokach są bardzo powszechne w Ameryce Południowej i Środkowej, nawet jeśli nie jest to powszechnie znane w całej reszcie świata. Mity te były o wiele bardziej zróżnicowane i kolorowe niż mity rdzennych mieszkańców Ameryki Północnej, podobnie jak całe religie południowych i środkowych Amerykanów.

Niektóre smoki, jak jeden ze smoczych aspektów azteckiego bóstwa, Quetzalcoatl, były życzliwe i czczone. Innymi przykładami są Xiuhcoatl, duchowa forma azteckiego bóstwa ognia Xiuhtecuhtli lub paragwajski potwór Teju Jagua - ogromny jaszczur z siedmioma psimi głowami i ogniste spojrzenie który był związany z bogiem owoców, jaskiń i ukrytych skarbów.

Niektóre południowoamerykańskie smoki, jak Inka Amaru, były bardziej złośliwe lub moralnie dwuznaczne.Amaru był Chimera-like smoka, z głową lamy, paszczą lisa, ogonem ryby, skrzydłami kondora oraz ciałem i łuskami węża.

Ogólnie rzecz biorąc, czy to życzliwe czy złowrogie, południowo- i środkowoamerykańskie smoki były powszechnie czczone, czczone i obawiane. Były symbolami pierwotnej siły i sił natury, i często odgrywały ogromne role w mitach o pochodzeniu większości południowo- i środkowoamerykańskich religii.

Smoki afrykańskie

Afryka ma jedne z najbardziej znanych mitów o smokach na świecie.Smoki Benin lub Ayido Weddo w Afryce Zachodniej były tęczowymi wężami z mitologii Dahomean.Były one loa czyli duchy i bóstwa wiatru, wody, tęczy, ognia i płodności. Przedstawiano je najczęściej jako olbrzymie węże i zarówno czczono, jak i obawiano się ich. Smok Nyanga Kirimu ze wschodniej Afryki jest centralną postacią w Eposie Mwindo. Była to olbrzymia bestia o siedmiu rogatych głowach, orlim ogonie i ogromnym ciele.

Egipskie mity o smokach i wężach są jednak najbardziej znane z kontynentu afrykańskiego. Apofis lub Apep był gigantycznym Wężem Chaosu w mitologii egipskiej. Jeszcze bardziej znany od Apofisa jest jednak Uroboros, gigantyczny wąż zjadający ogon, często przedstawiany z kilkoma nogami. Z Egiptu Uroboros trafił do mitologii greckiej, a stamtąd do gnostycyzmu i hermetyzmu,i alchemii. Zazwyczaj interpretuje się go jako symbol życia wiecznego, cyklicznej natury życia lub śmierci i odrodzenia.

Smoki w chrześcijaństwie

Szkic smoka Lewiatana niszczącego żaglówkę

Większość ludzi nie wyobraża sobie smoków, kiedy myśli o wierze chrześcijańskiej, ale smoki są dość powszechne zarówno w Starym Testamencie, jak i w późniejszym chrześcijaństwie.W Starym Testamencie, a także w judaizmie i islamie, potworne Lewiatan oraz Bahamut są oparte na oryginalnym arabskim smoku Bahamut - olbrzymim, skrzydlatym kosmicznym wężu morskim. W późniejszych latach chrześcijaństwa smoki były często przedstawiane jako symbole pogaństwa i herezji i były pokazywane deptane pod kopytami chrześcijańskich rycerzy lub nabijane na ich włócznie.

Prawdopodobnie najbardziej znanym mitem jest ten o św. Jerzym, który był powszechnie przedstawiany jako zabijający skulonego smoka. W chrześcijańskiej legendzie, św. Jerzy był wojowniczym świętym, który odwiedził wioskę nękaną przez złego smoka. Św. Jerzy powiedział mieszkańcom wioski, że zabije smoka, jeśli wszyscy nawrócą się na chrześcijaństwo. Po tym, jak mieszkańcy wioski to zrobili, św. Jerzy szybko poszedł naprzód i zabił potwora.

Uważa się, że mit o św. Jerzym pochodzi z opowieści o chrześcijańskim żołnierzu z Kapadocji (dzisiejsza Turcja), który spalił rzymską świątynię i zabił wielu pogańskich czcicieli. Za ten czyn poniósł później męczeńską śmierć. Podobno wydarzyło się to około III wieku n.e., a święty zaczął być przedstawiany w ikonografii chrześcijańskiej i na freskach kilka wieków później jako zabijający smoka.

W podsumowaniu.

Wizerunek i symbolika smoków istniały na całym świecie od czasów starożytnych. Chociaż istnieją różnice w tym, jak smoki są przedstawiane i co symbolizują, w zależności od kultury, w której są postrzegane, można bezpiecznie powiedzieć, że te mityczne stworzenia mają wspólne cechy. Smoki nadal są popularnym symbolem we współczesnej kulturze, często pojawiają się w książkach, filmach, wideogry i inne.