Zoals vele beschavingen deden, de Azteken creëerden hun eigen mythen Dit is het geval met Tezcatlipoca ("Rokende Spiegel"), die algemeen bekend stond als de godheid van de voorzienigheid, het conflict en de verandering.

De Azteken geloofden dat Tezcatlipoca altijd aanwezig was en dat hij wist wat er in het hart van ieder mens omging. In dit artikel vind je meer over de attributen en ceremonies die met Tezcatlipoca te maken hebben.

Oorsprong van Tezcatlipoca

Tezcatlipoca was de eerstgeborene van het oeroude hemelse paar Ometecuhtli en Omecihuatl; die ook werden aanbeden als de oergod Ometeotl. Van alle zonen van Ometeotl schijnt Tezcatlipoca de machtigste te zijn geweest, en als zodanig was hij, samen met Quetzalcoatl had een hoofdrol in de Azteekse scheppingsmythe.

Oorspronkelijk werd de cultus van Tezcatlipoca naar de Mexicaanse vallei gebracht door de Tolteken, een Nahua-sprekende krijgersstam die tegen het einde van de 10e eeuw na Christus uit het noorden kwam. Later werden de Tolteken verslagen door de Azteken, en deze laatste namen Tezcatlipoca over als een van hun belangrijkste goden. Tezcatlipoca werd vooral onder de bevolking van de stadstaat Texcoco als een primaire godheid beschouwd.

Tezcatlipoca's Attributen

Tezcatlipoca zoals afgebeeld in de Tovar Codex. Publiek domein.

De attributen van de Azteekse goden waren veranderlijk, wat betekent dat in veel gevallen een godheid geïdentificeerd kon worden met tegenstrijdige concepten. Dit geldt in het bijzonder voor Tezcatlipoca, die de god van de voorzienigheid was, schoonheid maar werd ook geassocieerd met armoede, slechte gezondheid, onenigheid en oorlog.

Bovendien was Tezcatlipoca de enige scheppergod wiens krachten werden vergeleken met die van de oergod Ometeotl; iets wat de brede waaier van attributen die aan hem worden gerelateerd zou kunnen verklaren.

Maar in tegenstelling tot zijn voorvader bleef Tezcatlipoca niet in de lucht, ver weg en onbewust van menselijke aangelegenheden. In plaats daarvan was hij altijd geneigd om in te grijpen in het leven van de Azteken, soms om geluk te brengen, maar meestal om degenen te straffen die zijn cultus verwaarloosden. Ontsnappen aan Tezcatlipoca's toezicht leek onmogelijk voor de Azteken, aangezien zij geloofden dat de god zowel onzichtbaar alsomnipresent; dit is waarom zijn aanbidders Tezcatlipoca voortdurend gunstig stemmen met offers en ceremonies.

In zijn etherische vorm werd Tezcatlipoca vooral geassocieerd met spiegels van obsidiaan. Dit waren de voorkeursinstrumenten van de godheid, en men geloofde dat Tezcatlipoca ze gebruikte om te weten wat er in het hart van de mensen omging.

Tezcatlipoca had ook verschillende fysieke verschijningsvormen.

• Als Omácalt was hij de god van de feesten.
• Als Yaolt (de 'Vijand') was hij de beschermheer van de krijgers.
• Onder de naam Chalciuhtecólotl ('Kostbare Uil') was de god een tovenaar, meester van de zwarte magie, dood en vernietiging.
• Tezcatlipoca kon zich ook transformeren in een jaguar (zijn dierlijke tegenhanger, ook bekend als ' nagual ').
• Hij kon de vorm aannemen van Tepeyollotl, de jaguar-god en godheid van de aardbevingen.

De rol van Tezcatlipoca in de Azteekse scheppingsmythe

De Azteken geloofden dat de kosmos verschillende tijdperken had doorlopen, die elk begonnen en eindigden met de schepping en vernietiging van een zon. Tijdens elk tijdperk steeg een belangrijke godheid op naar de hemel en veranderde zichzelf in de zon; zo werd hij de belangrijkste godheid en regent van dat tijdperk. Van alle goden was Tezcatlipoca de eerste die de rol van de zon vervulde.

Tezcatlipoca's heerschappij duurde 676 jaar. In die tijd bevolkte de god-zon de wereld met een ras van reuzen die alleen konden eten eikels Aan de heerschappij van Tezcatlipoca kwam een einde toen zijn broer Quetzalcoatl, waarschijnlijk uit afgunst, hem uit de hemel en in de zee wierp. Toen Tezcatlipoca weer tevoorschijn kwam, was hij zo gek dat hij zichzelf in een gigantische jaguar veranderde en de wereld vernietigde.

In een andere versie van de mythe was het niet Tezcatlipoca zelf die de cataclysme uitvoerde, maar een eindeloos aantal jaguars, opgeroepen door de god. Deze jaguars veroorzaakten veel verwoesting en aten alle reuzen op, voordat ze werden weggevaagd door Quetzalcoatl, die vervolgens de tweede Zon werd.

De vijandigheid tussen de twee broers duurde enkele eeuwen. Toen het tweede tijdperk 676 jaar bereikte, ontketende Tezcatlipoca een windstoot die Quetzalcoatl wegnam en zo een einde maakte aan zijn heerschappij. Maar de zaken veranderden toen het tijdperk van de vierde Zon eindigde met een immense vloed die de hele wereld bedekte en het leven erop onhoudbaar maakte; behalve de vissen en een reusachtige halve...krokodil, half-serpent monster, genaamd Cipactli .

Deze keer begrepen zowel Tezcatlipoca als Quetzalcoatl dat de vloed veel belangrijker was dan hun rivaliteit, dus zetten ze hun geschillen opzij en stelden een plan op om de wereld te herbouwen. Eerst doopte Tezcatlipoca een van zijn voeten in het water en wachtte. Even later beet Cipactli, aangetrokken door het aas, de voet af. Toen veranderden de twee goden in slangen, vochten dereptielachtig monster dood en splitste zijn lichaam in tweeën; het ene deel werd de aarde en het andere de hemel.

Het volgende wat Tezcatlipoca en Quetzalcoatl deden was het scheppen van het menselijk ras. Kort daarna begon het tijdperk van de vijfde zon, het tijdperk waarin de Azteken zich plaatsten.

Hoe werd Tezcatlipoca voorgesteld in Azteekse kunst?

Grote Obsidian Scrying Mirror van Satia Hara. Bekijk het hier.

Ondanks de vernietiging van het grootste deel van het Meso-Amerikaanse culturele erfgoed tijdens het vroege koloniale tijdperk, zijn er nog enkele artistieke objecten die Tezcatlipoca afbeelden en die vandaag de dag onderzocht kunnen worden. Onder deze kunstwerken blijven de Azteekse codices een van de primaire bronnen om te leren hoe de Azteken hun goden voorstelden.

Bij de weergave van Tezcatlipoca hebben de meeste codices een aantal zeer vergelijkbare kenmerken. Deze weergave bestaat voornamelijk uit horizontale gele en zwarte banden die het gezicht van de god kruisen, de karakteristieke obsidiaan 'rokende' spiegel, en de afwezigheid van zijn linkervoet (die Tezclatlipoca verloor tijdens zijn strijd tegen Cipactli). Dit zijn de kenmerken die de god vertoont in de Codex Borgia.

In andere codices zijn echter aanzienlijke afwijkingen van deze voorstelling te vinden. In de Codex Borbonicus wordt Tezcatlipoca bijvoorbeeld afgebeeld als Tepeyollotl, de god van de jaguar. Een van de meest intrigerende aspecten van deze voorstelling is de aanwezigheid van de ezpitzal een stroom bloed die uit het voorhoofd van de god komt en een menselijk hart in zich heeft.

Voor sommige geleerden is de ezpitzal vertegenwoordigt de waanzin en woede waartoe Tezcatlipoca wordt aangezet wanneer iemand zijn cultus verwaarloost. Het is echter nog steeds niet duidelijk of dit picturale detail nog andere religieuze betekenissen had.

Andere voorwerpen stellen Tezcatlipoca voor met turquoise en zwarte banden op zijn gezicht, zoals het turquoise masker, dat bestaat uit een schedel die aan de achterkant is weggesneden en aan de voorkant is versierd met een mozaïek van blauwe turquoise en zwarte bruinkool. Dit rituele masker, dat momenteel in het British Museum wordt tentoongesteld, is waarschijnlijk de bekendste artistieke voorstelling van Tezcatlipoca.

Toxcatl Feest

Het Toxcatl feest vond plaats tijdens de vijfde van de achttien maanden durende rituele Azteekse kalender. Voor deze ceremonie werd een jonge krijger, meestal een krijgsgevangene, gekozen om gedurende een jaar de god Tezcatlipoca te imiteren, waarna hij werd geofferd. De plaats van de godheid innemen tijdens dit feest werd beschouwd als een grote eer.

De imitator, bekend als ' ixiptla ', zou het grootste deel van deze tijd luxueuze kleding dragen en parades geven door Tenochtitlan, de hoofdstad van het Azteekse Rijk.

De ixiptla Hij moest ook de fluit leren bespelen, een van de ceremoniële voorwerpen die aan Tezcatlipoca worden toegeschreven. Twintig dagen voor het offer zou de imitator van de god trouwen met vier jonge dames, die ook als godinnen werden aanbeden. Na bijna een jaar van onthouding vertegenwoordigden deze huwelijken de vernieuwing van het land. vruchtbaarheid .

Op de laatste dag van het Toxcalt-feest beklom het slachtoffer de trappen van een aan Tezcatlipoca gewijde tempel, waarbij hij voor elke stap een fluit van klei brak.

Uiteindelijk, wanneer de imitator van de god de top van het heiligdom bereikte, zouden verschillende priesters hem grijpen, terwijl een andere een obsidiaan mes zou gebruiken om de ixiptla en zijn hart eruit halen. De volgende imitator van de god werd dezelfde dag gekozen.

Conclusie

Tezcatlipoca was een van de belangrijkste godheden van het Azteekse pantheon, een superioriteit die de god verwierf door deel te nemen aan zowel de schepping van de wereld als die van het menselijk ras.

Gezien de ambivalentie van Tezcatlipoca's karakter beschouwden de Azteken hem echter als de incarnatie van verandering door conflict, en waren zij zeer voorzichtig om zijn woede niet uit te lokken. De persoonlijkheid van de god schijnt inderdaad even vluchtig te zijn geweest als de rook waarmee Tezcatlipoca gewoonlijk werd afgebeeld.