Panteon bogów babilońskich jest panteonem wspólnych bóstw. Dość trudno jest wskazać oryginalnego bóstwa babilońskiego, poza być może Mardukiem lub Nabu. Biorąc pod uwagę, że Babilonia była pod wpływem starożytnego Sumeru, nie jest zaskoczeniem, że ten panteon bogów jest wspólny dla obu kultur.

Nie tylko to, Asyryjczycy i Akkadyjczycy również wnieśli swój wkład w religię mezopotamską, a wszystko to wpłynęło na babiloński system wierzeń.

Do czasu, gdy Hammurabi przejął stery Babilonii, bóstwa zmieniły swoje cele, grawitując bardziej w kierunku zniszczenia, wojny, przemocy, a kulty żeńskich bogiń zmniejszyły się. Historia mezopotamskich bogów to historia wierzeń, polityki i ról płciowych. Ten artykuł omówi niektórych pierwszych bogów i bogiń ludzkości.

Marduk

Posąg Marduka przedstawiony na pieczęci cylindrycznej z IX w. Domena publiczna.

Marduk jest uważany za podstawowe bóstwo Babilonii i jedną z najbardziej centralnych postaci w religii mezopotamskiej. Marduk był uważany za narodowego boga Babilonii i często był nazywany po prostu "Panem".

We wczesnych etapach swojego kultu Marduk był postrzegany jako bóg burz Jak to zwykle bywa ze starożytnymi bogami, wierzenia zmieniają się z czasem. Kult Marduka przechodził wiele etapów. Był znany jako Pan o 50 różnych nazwach lub atrybutach , jako Bóg nieba i ziemi oraz całej przyrody i ludzkości.

Marduk był naprawdę ukochanym bogiem i Babilończycy zbudowali dla niego dwie świątynie w swojej stolicy. Świątynie te były ozdobione kapliczkami na szczycie, a Babilończycy zbierali się, by śpiewać mu hymny.

Symbolikę Marduka pokazywano wszędzie wokół Babilonu. Często przedstawiano go jadącego na rydwanie i trzymającego berło, łuk, włócznia albo piorunem.

Bel

Wielu historyków i znawców historii i religii babilońskiej twierdzi, że Bel był innym imieniem, którym określano Marduka.Bel to starożytne słowo semickie, które oznacza "Pan".Możliwe, że na początku Bel i Marduk byli tym samym bóstwem, które nosiło różne imiona.Jednak z czasem Bel zaczął być kojarzony z przeznaczeniem i porządkiem i zaczął być czczony jako innybóstwo.

Sin/Nannar

Fasada Zigguratu z Ur - Główna świątynia Nannaru

Sin znany był również jako Nannar lub Nanna i był bóstwem wspólnym dla Sumerów, Asyryjczyków, Babilończyków i Akkadyjczyków. Był częścią szerszej religii mezopotamskiej, ale był również jednym z najbardziej ukochanych bogów Babilonu.

Siedzibą Sina był ziggurat w Ur w imperium sumeryjskim, gdzie był czczony jako jeden z głównych bogów. Do czasu, gdy Babilon zaczął się podnosić, świątynie Sina popadły w ruinę i były odbudowywane przez króla babilońskiego Nabonidusa.

Sin miał świątynie nawet w Babilonii. Czczono go jako boga księżyca i uważano za ojca Isztar i Szamasza. Zanim rozwinął się jego kult, znany był jako Nanna, bóg pasterzy bydła i środków do życia ludzi w mieście Ur.

Sin był reprezentowany przez półksiężyc lub rogi wielkiego byka, co wskazywało, że był on również bogiem powstania wód, pasterzy bydła i płodności. Jego konsortem był Ningal, bogini trzciny.

Ningal

Ningal była starożytną sumeryjską boginią trzciny, ale jej kult przetrwał aż do powstania Babilonu. Ningal była konsortą Sin lub Nanna, boga księżyca i pasterzy bydła. Była ukochaną boginią, czczoną w mieście Ur.

Imię Ningal oznacza "Królowa" lub "Wielka Pani".Była córką Enki Niestety nie wiemy zbyt wiele o Ningal, poza tym, że mogła być również czczona przez pasterzy bydła w południowej Mezopotamii, która obfitowała w bagna. Prawdopodobnie dlatego była oznaczana jako bogini trzciny, roślin rosnących wzdłuż bagien lub brzegów rzek.

W jednej z rzadkich zachowanych opowieści o Ningal, słyszy ona błagania mieszkańców Babilonu, którzy zostali opuszczeni przez swoich bogów, ale nie jest w stanie im pomóc i zapobiec zniszczeniu miasta przez bogów.

Utu/Szamasz

Tablica Szamasza w Muzeum Brytyjskim, Londyn

Utu to starożytne bóstwo słońca z Mezopotamii, ale w Babilonie znany był również jako Szamasz i kojarzony był z prawdą, sprawiedliwością i moralnością. Utu/Szamasz był bratem bliźniakiem Isztar/... Inanna starożytnej mezopotamskiej bogini miłości, piękna, sprawiedliwości i płodność .

Utu jest opisany jako jadący na niebiańskim rydwanie, który przypominał słońce. Był odpowiedzialny za demonstrowanie niebiańskiej boskiej sprawiedliwości. Utu pojawia się w Eposie o Gilgameszu i pomaga mu pokonać ogra.

Utu/Szamasz był czasem opisywany jako syn Sin/Nanna, boga księżyca, i jego żony Ningal, bogini trzciny.

Utu przetrwało nawet imperia asyryjskie i babilońskie i było czczone przez ponad 3500 lat, dopóki chrześcijaństwo nie wyparło mezopotamskiej religii.

Enlil/Elil

Enlil jest starożytnym mezopotamskim bogiem, który poprzedza erę babilońską. Był mezopotamskim bóstwem wiatru, powietrza, ziemi i burz i uważa się, że był jednym z najważniejszych bogów sumeryjskiego panteonu.

Będąc tak potężnym bóstwem, Enlil był czczony również przez Akkadyjczyków, Asyryjczyków i Babilończyków. Jego świątynie były budowane w całej Mezopotamii, zwłaszcza w mieście Nippur, gdzie jego kult był najsilniejszy.

Enlil popadł w zapomnienie, kiedy Babilończycy uznali, że nie jest on głównym bogiem i ogłosili Marduka obrońcą narodu. Mimo to babilońscy królowie z wczesnych okresów imperium byli znani z tego, że udawali się do świętego miasta Nippur, aby prosić o uznanie i aprobatę Enlila.

Inanna/Isztar

Relief Burneya, który może być z Isztar. PD.

Inanna, znana również jako Isztar, to starożytna sumeryjska bogini wojny, seksu i płodności. W panteonie akadyjskim znana była jako Isztar i była jednym z głównych bóstw Akadyjczyków.

Mezopotamczycy wierzyli, że jest córką Sin/Nanna, boga księżyca. W starożytności była również kojarzona z różnymi dobrami, które ludzie zbierali pod koniec dobrego roku, jak mięso, zboże czy wełna.

W innych kulturach Isztar była znana jako bogini burzy i deszczu. Przedstawiano ją jako postać płodną, uosabiającą wzrost, płodność, młodość i piękno. Kult Isztar ewoluował chyba bardziej niż jakiegokolwiek innego mezopotamskiego bóstwa.

Trudno jest znaleźć jeden wspólny aspekt Isztar, który byłby celebrowany we wszystkich mezopotamskich społeczeństwach. Najczęstszym przedstawieniem Inanny/Isztar była ośmioramienna gwiazda lub lew, ponieważ wierzono, że jej grzmot przypominał ryk lwa.

W Babilonie kojarzono ją z planetą Wenus. Za panowania króla Nabuchodonozora II jedna z wielu bram Babilonu została wzniesiona i wystawnie ozdobiona jej imieniem.

Anu

Anu był boską personifikacją nieba.Będąc starożytnym najwyższym bogiem, był uważany przez wiele kultur w Mezopotamii za przodka wszystkich ludzi.Dlatego nie był czczony jak inne bóstwa, ponieważ był uważany bardziej jako bóstwo przodków.Mezopotamianie woleli czcić jego dzieci.

Anu jest opisany jako mający dwóch synów, Enlil i Enki. Czasami Anu, Enlil i Enki byli czczeni razem i uważani za boską triadę. Babilończycy używali jego imienia do oznaczania różnych części nieba. Przestrzeń między zodiakiem a równikiem nazywali "Drogą Anu".

Do czasu rządów Hammurabiego Anu był powoli zastępowany i odsuwany na bok, a jego moc przypisywano narodowemu bogu Babilonii, Mardukowi.

Apsu

Obraz Apsu, źródło.

Kult Apsu rozpoczął się w czasach Imperium Akkadyjskiego. Uważano go za boga wody i pierwotnego oceanu, który otaczał ziemię.

Apsu jest również przedstawiany jako ten, który stworzył pierwszych bogów, którzy następnie przejęli kontrolę i stali się głównymi bogami. Apsu jest nawet opisany jako słodkowodny ocean, który istniał przed wszystkim innym na ziemi.

Apsu połączył się ze swoją małżonką Tiamat, potwornym wężem morskim, a ta fuzja stworzyła wszystkich innych bogów.Tiamat chciała pomścić śmierć Apsu i stworzyła złośliwe smoki, które zostały zabite przez babilońskiego boga Marduka.Marduk przejął wtedy rolę stwórcy i stworzył ziemię.

Enki/Ea/Ae

Enki był również jednym z głównych bogów religii sumeryjskiej. W starożytnym Babilonie znany był również jako Ea lub Ae.

Enki był bogiem magii, tworzenia, rzemiosła i psot. Uważany jest za jednego ze starych bogów w religii mezopotamskiej, a jego imię luźno tłumaczy się jako Pan Ziemi.

Dumuzid/Tammuz

Dumuzid, lub Tammuz, był opiekunem pasterzy i konsortem bogini Isztar/Inanny. Wiara w Dumuzida sięga aż do starożytnego Sumeru i był on celebrowany i czczony w Uruk. Mezopotamczycy wierzyli, że Dumuzid powodował zmiany pór roku.

Popularny mit z udziałem Isztar i Tamuza paralelizuje historię Persefona w mitologii greckiej Zgodnie z tym, Isztar umiera, ale Dumuzid nie opłakuje jej śmierci, co powoduje, że Isztar wraca z podziemi w gniewie i ma go tam wysłać jako jej zastępcę. Jednak później zmienia zdanie, pozwalając mu zostać z nią przez połowę roku. To wyjaśniło cykl pór roku.

Geshtinanna

Gesztinanna była starożytną boginią Sumerów, związaną z płodnością, rolnictwem i interpretacją snów.

Gesztinanna była siostrą Dumuzida, opiekuna pasterzy. Co roku, gdy Dumuzid wstępuje z podziemi, by zająć miejsce przy Isztar, Gesztinanna zajmuje jego miejsce w podziemiach na pół roku, co powoduje zmianę pór roku.

Co ciekawe, starożytni Mezopotamczycy wierzyli, że jej przebywanie w Podziemiu nie powoduje zimy, lecz lato, kiedy ziemia jest sucha i wypalona od słońca.

Ninurta/Ningirsu

Przedstawienie uważane za walkę Ningirsu z Tiamat. PD.

Ninurta był starożytnym sumeryjskim i akkadyjskim bogiem wojny.Znany był również jako Ningirsu i czasem przedstawiany był jako bóg polowań.Był synem Ninhursag i Enlila, a Babilończycy wierzyli, że był dzielnym wojownikiem jeżdżącym na lwie ze skorpionim ogonem.Podobnie jak inni mezopotamscy bogowie, jego kult zmieniał się z czasem.

Najwcześniejsze opisy mówią, że był on bogiem rolnictwa i lokalnym bogiem małego miasta. Ale co sprawiło, że bóg rolnictwa stał się bogiem wojny? No właśnie, tu w grę wchodzi rozwój ludzkiej cywilizacji. Gdy starożytni Mezopotamczycy zwrócili swój wzrok z rolnictwa na podboje, Ninurta, ich bóg rolnictwa, również to zrobił.

Ninhursag

Ninhursag była starożytnym bóstwem w mezopotamskim panteonie. Opisywana jest jako matka bogów i ludzi i była czczona jako bóstwo opieki i płodności.

Ninhursag również zaczynała jako lokalna bogini w jednym z sumeryjskich miast i była uważana za żonę Enki, boga mądrości. Ninhursag była związana z macicą i pępowiną symbolizującą jej rolę jako bogini matki.

Niektórzy historycy uważają, że była pierwotną Matką Ziemią, a później stała się zwykłą postacią matczyną.Stała się tak wybitna, że starożytni Mezopotamianie zrównali jej moc z Anu, Enki i Enlil.Wiosną zaczyna opiekować się przyrodą i ludźmi.W czasach babilońskich, zwłaszcza za panowania Hammurabiego, bóstwa męskie stały się dominujące, a Ninhursag stała się mniejszym bóstwem.

Nergal/Erra/Irra

Nergal przedstawiony na starożytnej rzeźbie reliefowej z Partii. PD.

Nergal był kolejnym starożytnym bogiem rolnictwa, ale dał się poznać w Babilonie około 2900 r. p.n.e. W późniejszych wiekach kojarzono go ze śmiercią, zniszczeniem i wojną. Porównywano go do mocy palącego słońca w godzinach popołudniowych, które powstrzymuje rośliny przed wzrostem i wypala ziemię.

W Babilonie Nergal był znany jako Erra lub Irra.Był dominującą, zastraszającą postacią, która trzymała duży buzdygan i była ozdobiona długimi szatami.Uważano go za syna Enlila lub Ninhursag.Nie jest jasne, kiedy stał się całkowicie związany ze śmiercią, ale w pewnym momencie kapłani zaczęli składać ofiary Nergalowi.Babilończycy obawiali się go, ponieważ wierzyli, że raz był tymodpowiedzialny za zniszczenie Babilonu.

Biorąc pod uwagę częstotliwość występowania wojen i zawirowań społecznych w późniejszych fazach historii Mezopotamii, możliwe jest, że Babilończycy wykorzystywali Nergala i jego zły temperament, aby nadać znaczenie cierpieniu, które znosili podczas wojen, głodu i chorób oraz wyjaśnić ciągłe dramatyczne wydarzenia, które zakłócały ich życie.

Nabu

Nabu jest starobabilońskim bogiem mądrości, pisma, nauki i proroctw. Był również związany z rolnictwem i zbiorami, a także nazywany "Zwiastunem", co wskazuje na jego proroczą wiedzę o wszystkich rzeczach. Jest opiekunem boskiej wiedzy i zapisów w bibliotece bogów. Babilończycy czasami łączyli go ze swoim narodowym bogiem Mardukiem. Nabu jest wspomniany w Biblii jakoNebo.

Ereshkigal

Ereszkigal była starożytną boginią, która rządziła światem podziemnym. Jej imię tłumaczy się jako "Królowa Nocy", co wskazuje na jej główny cel, którym było oddzielenie świata żywych i umarłych oraz zapewnienie, że oba światy nigdy nie skrzyżują się ze sobą.

Ereszkigal rządziła światem podziemnym, o którym sądzono, że znajduje się pod Górą Słońca. rządziła w samotności, dopóki Nergal/Erra, bóg zniszczenia i wojny, nie przybył, by rządzić z nią przez pół roku każdego roku.

Tiamat

Tiamat to pierwotna bogini chaosu, o której wspomina się w kilku babilońskich dziełach. To dzięki jej połączeniu z Apsu powstali wszyscy bogowie i boginie. Jednak mity na jej temat różnią się od siebie. W niektórych jest przedstawiana jako matka wszystkich bogów i boska postać. W innych jest opisywana jako straszliwy potwór morski, symbolizujący pierwotny chaos.

Inne kultury mezopotamskie nie wspominają o niej, a do epoki króla Hammurabiego w Babilonie można ją znaleźć tylko w śladach. Co ciekawe, zwykle jest przedstawiana jako pokonana przez Marduka, więc niektórzy historycy twierdzą, że ta historia służy jako podstawa wzrostu kultury patriarchalnej i upadku bóstw żeńskich.

Nisaba

Nisaba jest często porównywana do Nabu.Była starożytnym bóstwem związanym z księgowością, pisaniem i byciem skrybą bogów.W czasach starożytnych była nawet boginią zboża.Jest dość tajemniczą postacią w mezopotamskim panteonie i była przedstawiana tylko jako bogini zboża.Nie ma żadnych przedstawień jej jako bogini pisma.Gdy Hammurabi objął rządy w Babilonie, jej kultupadek, a ona sama straciła swój prestiż i została zastąpiona przez Nabu.

Anshar/Assur

Anszar był również znany jako Assur i w pewnym momencie był głównym bogiem Asyryjczyków, a jego moc była porównywana do mocy Marduka. Anszar był uważany za narodowego boga Asyryjczyków, a wiele z jego ikonografii zostało zapożyczonych od babilońskiego Marduka. Jednak wraz z upadkiem Babilonii i powstaniem Asyrii, były próby przedstawienia Anszara jako zamiennika Marduka, a kult Anszarapowoli przyćmił kult Marduka.

Zakończenie

Imperium Babilońskie było jednym z najpotężniejszych państw świata starożytnego, a miasto Babilon stało się centrum cywilizacji mezopotamskiej. Chociaż religia była w dużej mierze pod wpływem religii sumeryjskiej, a wiele bóstw babilońskich zostało po prostu zapożyczonych od Sumerów, ich główne bóstwo i bóg narodowy Marduk był wyraźnie mezopotamski.Wraz z Mardukiem, babilońskiePanteon składa się z licznych bóstw, z których wiele odgrywało kluczowe role w życiu Babilończyków.