အီဂျစ်တွင် ၁၇၉၉ ခုနှစ် နပိုလီယံဘိုနာပတ်၏ စစ်ဆင်ရေးသည် အချိန်တိုင်း၏ အရေးကြီးဆုံး ရှာဖွေတွေ့ရှိမှုတစ်ခု ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ဗြိတိန်နိုင်ငံသို့ ပြန်လည်ရောက်ရှိရန် ကြိုးပမ်းမှုတွင် နပိုလီယံသည် စစ်သားများနှင့် ပညာရှင်များကို အာဖရိကမြောက်ပိုင်းရှိ ဗျူဟာမြောက် လက်အောက်ခံ ကိုလိုနီအဖြစ်သို့ ဦးဆောင်ခဲ့သည်။

ဗြိတိန်၏ကုန်သွယ်မှုကို တားဆီးရန် ကူညီပေးသည်ဟု ယူဆကာ Rosetta ဧရိယာတွင် ခံတပ်တစ်ခုကို ပြန်လည်တည်ဆောက်နေစဉ်၊ ဂရိနှင့် ရောမတို့နှင့်သာ ယှဉ်နိုင်သော ရှေးခေတ်ယဉ်ကျေးမှုတစ်ခုဖြစ်လာရန် ပြင်သစ်အရာရှိ Pierre-Francois Bouchard သည် နောက်ပိုင်း အီဂျစ်ကို တော်လှန်မည့် အနက်ရောင်ကျောက်ပြားတစ်ခုကို အမှတ်မထင်တွေ့လိုက်ရသည်။ ၎င်းသည် Egyptian hieroglyphs များကိုနားလည်ရန် သော့ချက်ဖြစ်လာခဲ့သည်။

ရို့တက်တာကျောက်ကား ဘာလဲ?

ရို့တက်တာကျောက်သည် ရှေးခေတ်ကျောက်ပြားတစ်ခုဖြစ်ပြီး အမြင့် 44 လက်မနှင့် အကျယ် 30 လက်မ၊ အနက်ရောင် ဂရန်ဒီအိုရီ။ ၎င်းတွင် ကွဲပြားသော အရေးအသား အမျိုးအစားသုံးမျိုး ပါဝင်သည်- ဂရိ၊ အီဂျစ်လူမျိုး ဒမိုမစ်၊ Hieroglyphs များအသုံးပြုမှုကို 4 ရာစုတွင် ရပ်တန့်သွားသောကြောင့် 19 ရာစု ပညာရှင်များသည် ဘီစီအီး 196 မှစတင်ခဲ့သော ဤစာရေးပုံစံစာရွက်ပေါ်တွင် အဘယ်ကြောင့် ဤစာရေးသားမှုပုံစံပေါ်လာရသည်ကို ပဟေဋိဖြစ်ခဲ့ကြသည်။

၎င်းသည် ပုံပန်းသဏ္ဍာန်မဟုတ်ဟု သတင်းရသော်လည်း၊ ထိုကျောက်တုံးသည် ခေတ်သစ်သမိုင်းအတွက် ကျောက်မျက်ရတနာတစ်ခုဖြစ်ပြီး၊ ၎င်းသည် ထိုခေတ်ကာလတိုင်အောင် ပဟေဠိဖြစ်ခဲ့သည့် hieroglyphs များကို ပုံဖော်ပေးခဲ့သည်။ Hieroglyphs များကို မတူညီသောယဉ်ကျေးမှုများက အသုံးပြုခဲ့ကြသော်လည်း အီဂျစ်လူမျိုးများမှလွဲ၍ မည်သူမျှ မှတ်တမ်းတင်ထားခြင်းမရှိပါ။

၎င်း၏ရှာဖွေတွေ့ရှိမှုမတိုင်မီတွင် ပညာရှင်များက ရေးသားထားသောစာများကို ဘာသာပြန်ရန် ကြိုးပမ်းခဲ့ကြသည်။hieroglyphs များဖြင့် ရေးသားထားသော်လည်း မရခဲ့ပါ။ သို့သော်၊ တစ်ချိန်က ရှေးအီဂျစ်လူမျိုးများ၏ ကျန်ရစ်ခဲ့သော အရေးအသားများကို ပညာရှင်များက ဖတ်ရှုနိုင်ခဲ့ပြီး ယင်းက ၎င်းတို့အတွက် ကမ္ဘာသစ်တစ်ခုလုံးကို ဖွင့်လှစ်ပေးခဲ့သည်။

ထို့ကြောင့် Rosetta Stone သည် အီဂျစ်ဘာသာစကားကို ဖော်ပြရုံသာမက၊ ယဉ်ကျေးမှုသာမက Mesopotamia၊ ရှေးတရုတ်၊ Mayans နှင့် Olmec ကဲ့သို့သော အခြားရှေးဟောင်းယဉ်ကျေးမှုများအတွက် ပြတင်းပေါက်တစ်ခုလည်း ပေးထားသည်။

ရို့တက်တာကျောက်စာ၏သမိုင်း

ဘီစီ 196 ခုနှစ်တွင် ဘုရင် Ptolemy V Epiphanes ကိုယ်စား အီဂျစ်ဓမ္မဆရာအဖွဲ့မှ ထုတ်ပြန်သော အမိန့်အရ Rosetta ကျောက်ကို ဖန်တီးခဲ့ပြီး သူ၏ စေတနာနှင့် ရက်ရောမှုကို သက်သေပြရန် ရည်ရွယ်ခဲ့သည်။ အဆိုပါအမိန့်တော်တွင် ယဇ်ပုရောဟိတ်များအသုံးများသော ဟေရိုးဂလစ်ဖရပ် ၁၄ လိုင်း၊ နေ့စဉ်ရည်ရွယ်ချက်အတွက် အသုံးပြုသည့် ဒီမိုတိုအက္ခရာ ၃၂ လိုင်းနှင့် ဂရိအက္ခရာ ၅၃ ကြောင်းတို့ ပါဝင်သည်။

Sais မြို့ရှိ ဘုရားကျောင်းတစ်ခုတွင် မူလထိန်းသိမ်းထားသည့် ကျောက်တုံးအား ရှေးနှောင်းပိုင်း သို့မဟုတ် Mameluk ခေတ်တွင်ဖြစ်စေ Rashid မြို့ဟုလည်းသိကြသော Rosetta မြို့သို့ ရွှေ့ပြောင်းခဲ့ပြီး ခံတပ်တည်ဆောက်ရေးပစ္စည်းအဖြစ် အသုံးပြုခဲ့သည်ဟု ယုံကြည်ရသည်။ Julien သည် နောက်ပိုင်းတွင် ပြင်သစ်မှ ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့သည်။

ထိုကျောက်တုံးကို ပြင်သစ်ကော်မရှင်မှ စုဆောင်းရရှိသည့် အခြားရှေးဟောင်းပစ္စည်းများတွင် ဗြိတိသျှတို့က ပြင်သစ်ကို သိမ်းပိုက်ပြီးနောက် ၁၈၀၁ ခုနှစ်တွင် ဗြိတိသျှတို့ထံ လွှဲပြောင်းပေးအပ်ခဲ့သည်။ ထို့နောက် ၁၈၀၂ ခုနှစ်တွင် ဗြိတိသျှပြတိုက်သို့ ပြောင်းရွှေ့ခဲ့သည်။ ဟိုးအရင်ကတည်းက အဲဒီ့မှာ ပြသခဲ့တာဖြစ်ပေမယ့်၊ပထမကမ္ဘာစစ်အတွင်း ခေတ္တပြောင်းရွှေ့ကာ ပြသထားသည့် လူကြည့်အများဆုံး ရှေးဟောင်းပစ္စည်းဖြစ်ကြောင်း သတင်းရရှိပါသည်။

ရို့တက်တာကျောက်စာသည် အဘယ်အရာကို သင်္ကေတပြုသနည်း။

မြင့်မြတ်သောကမ္ပည်းစာ – Rosetta ကျောက်စာကို ရေးထိုးထားသည်။ ယဇ်ပုရောဟိတ်များအားဖြင့်၊ ဟေရိုဂလစ်ဖရိုက်ဘာသာစကားဖြင့် အသုံးပြုကြသည်။ ထို့အပြင် 'hieroglyph' ဟူသော ဝေါဟာရသည် 'မြင့်မြတ်သော ရေးထိုးထားသော လက္ခဏာ' ကို ကိုယ်စားပြုသည်။ ရလဒ်အနေဖြင့်၊ ၎င်းကို မြင့်မြတ်သောကမ္ပည်းစာအတွက် သင်္ကေတတစ်ခုအဖြစ် ရှုမြင်လာပါသည်။

ယဉ်ကျေးမှုရှာဖွေတွေ့ရှိမှု – Rosetta ကျောက်တုံးကို ဖော်ထုတ်ခြင်းနှင့် ကုဒ်ဖော်ပြခြင်းသည် ယဉ်ကျေးမှုရှာဖွေမှုတစ်ခုဖြစ်သည်။ ၎င်းသည် အီဂျစ်တို့၏ ယဉ်ကျေးမှုကို ကမ္ဘာကို ဖွင့်ပေးခဲ့ပြီး ရှည်လျားသော မထင်မရှား မင်းဆက်တစ်ခု၏ နားလည်မှုကို ဖြစ်ပေါ်စေသည်။

သဘောတရားသစ်များဆီသို့ သော့ချက် – ရှည်လျားရှုပ်ထွေးသော ဟေရိုးဂလစ်ဖရိုက်များဖြစ်ကြောင်း Rosetta Stone ၏ရှာဖွေတွေ့ရှိမှုမှတစ်ဆင့် ၎င်းမှာ၊ သုံးပါတယ်။ ထို့ကြောင့်၊ Rosetta Stone ဟူသောအသုံးအနှုန်းသည် "အယူအဆအသစ်အတွက် သိသာထင်ရှားသောသော့ချက်" ကိုဆိုလိုပါသည်။

Hieroglyphics အကြောင်း

Hieroglyphic အရေးအသား အီဂျစ်လူမျိုးများ တီထွင်ခဲ့သော Hieroglyphic အရေးအသား၊> ဘီစီ ၃၁၀၀ ဝန်းကျင်တွင် ရှေးဟောင်းယဉ်ကျေးမှုကို အရပ်ဘက်နှင့် ဘာသာရေးဆိုင်ရာ ရည်ရွယ်ချက်များအတွက် အသုံးပြုခဲ့သည်။ ၎င်းတွင် သရများ သို့မဟုတ် ပုဒ်ဖြတ်အဖြတ်အတောက်များကို အသုံးမပြုသော်လည်း အိုင်ဒီအိုဂရမ်များ (စိတ်ကူးတစ်ခု သို့မဟုတ် အရာဝတ္တုကိုကိုယ်စားပြုသည့်သင်္ကေတများ) နှင့် phonograms (အသံများကိုကိုယ်စားပြုသည့်သင်္ကေတများ) ပါ၀င်သော ခန့်မှန်းခြေ ပုံ 700-800 ခန့်ရှိသည်။ အချိန်ကြာလာသည်နှင့်အမျှ၊ hieroglyphs များကို Hieratic ဟုသိကြသော ဇာတ်ညွှန်းတစ်ခုအဖြစ် အတိုချုံ့ပြီး နောက်ပိုင်းတွင် Demotic Script သို့ ထပ်မံအတိုချုံ့လိုက်ပါသည်။

သို့သော်အတိုကောက်ဗားရှင်းများသည် မူရင်း hieroglyphs များထက် ပိုမိုထိရောက်ကြောင်း သက်သေပြခဲ့ပြီး၊ နောက်ပိုင်းတွင် ဘာသာရေးနှင့် အနုပညာဆိုင်ရာ ရည်ရွယ်ချက်များအတွက် ဦးစားပေးအဖြစ် ဆက်လက်တည်ရှိနေပါသည်။ hieroglyphs ၏ သီးခြားအသုံးပြုမှုများတွင် သမိုင်းဝင်ဖြစ်ရပ်များ မှတ်တမ်းများ၊ ထွက်ခွာသွားသူ၏ ကိုယ်ရေးအတ္ထုပ္ပတ္တိများ၊ ဆုတောင်းချက်များနှင့် ဘာသာရေးစာများရေးသားခြင်းနှင့် လက်ဝတ်ရတနာများနှင့် ပရိဘောဂများ အလှဆင်ခြင်းတို့ ပါဝင်သည်။

ရို့တက်တာကျောက်တုံးကို ကုဒ်လုပ်ခြင်း

ဘာသာစကားနှစ်ခုမှ ပထမဆုံးသော စာသားဖြစ်ခြင်း။ ရှေးခေတ်အီဂျစ်ခေတ်တွင် ပြန်လည်တွေ့ရှိမည့် Rosetta ကျောက်စာသည် အဓိကအားဖြင့် အထက်ဖော်ပြပါအတိုင်း၊ ၎င်းသည် ကုဒ်လုပ်ထားသော hieroglyphic အက္ခရာကို ဖောက်ထွင်းရန် အဖွင့်တစ်ခုပေးသောကြောင့်ဖြစ်သည်။ စာသားအတွက်အသုံးပြုသည့် အရေးအသားသုံးမျိုးသည် အလွန်ဆင်တူသောကြောင့် ၎င်းကို ပုံဖော်ခြင်းနှင့် အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုခြင်းအတွက် အသုံးပြုခဲ့သည်။

ရို့တက်တာကျောက်စာထွင်းရာတွင် ပထမကမ္ပည်းစာသည် ရှေးခေတ် Hieroglyphics<တွင် ပြုလုပ်ခဲ့သည်။ 10> ပညာတတ်ပြီး လေးစားထိုက်သော ယဇ်ပုရောဟိတ်များသာ နားလည်နိုင်သော၊ ဒုတိယကမ္ပည်းစာအား အထက်တန်းစား အရပ်သားများ နားလည်သည့် Hieratic၊ တွင် ပြုလုပ်ခဲ့ပါသည်။ နှင့် ဂရိ တွင် တတိယဘာသာစကားဖြစ်ပြီး၊ အီဂျစ်အစိုးရနှင့် ပညာရေးတို့တွင် အသုံးအများဆုံးဘာသာစကားဖြစ်လာသည့် မဟာအလက်ဇန်းဒါးနန်းတက်စဉ်။ ဂရိကမ္ပည်းစာအား ပုံဖော်ခြင်းဖြင့် ပညာရှင်များသည် Rosetta ကျောက်စာ၏ ကုဒ်ကို ဖော်ထုတ်နိုင်ခဲ့သည်။

ကျောက်တုံးကို ပုံဖော်ခြင်းအား ဗြိတိသျှသိပ္ပံပညာရှင် သောမတ်စ်ယန်းမှ စတင်ခဲ့သည်။ အမိန့်တော်၏ hieroglyphic အပိုင်းတွင် အလားတူ ခြောက်ခုပါရှိသည်ကို တည်ထောင်နိုင်ခဲ့သည်။cartouches (hieroglyphs များကို လွှမ်းခြုံထားသော ဘဲဥပုံပုံစံများ)။ ဤရုပ်ပုံလွှာများသည် ဘုရင် Ptolemy V Epiphanes ကိုကိုယ်စားပြုကြောင်း Young က ထပ်မံအတည်ပြုခဲ့သည်။ ဤရှာဖွေတွေ့ရှိမှုသည် အခြားအရာဝတ္ထုများတွင်တွေ့ရသော ကာတွန်းရုပ်ပုံသဏ္ဍာန်များသည် မင်းမျိုးမင်းနွယ်များ၏ကိုယ်စားပြုမှုများဖြစ်ကြောင်း နားလည်သဘောပေါက်လာကာ ယင်းတွင် တိရစ္ဆာန်နှင့် ငှက်ဇာတ်ကောင်များ၏ ဦးတည်ချက်အပေါ်အခြေခံ၍ ဖတ်ရှုနိုင်မည်ဖြစ်သည်။ အီဂျစ်အံ့အားသင့်မှုကို သင်္ချာပုစ္ဆာတစ်ခုအဖြစ် သဘောထားသည်ဟု ဆိုကြသော ပညာရှင်သည် အတုယူထားသော အသံထွက်အချို့ကို ဂလစ်ဖ်သံများကို ဖော်ထုတ်နိုင်ခဲ့ပြီး စကားလုံးများကို မည်ကဲ့သို့ ဗဟုကိန်းဖြစ်စေသည်ကို တွက်ဆနိုင်ခဲ့သည်။

သို့သော် ၎င်းသည် 1822 ခုနှစ်ဖြစ်သည်။ ကုဒ်က တကယ်ကွဲသွားပြီ။ ပြင်သစ် ပညာရှင် Jean-François Champollion သည် ၎င်း၏ ရှေ့ တော် သောမတ်စ် နှင့် မတူဘဲ ကော့ပတစ် ဒေသိယ စကား တွင် ကောင်းစွာ သင်ကြား ခဲ့ပြီး အီဂျစ် နှင့် ပတ်သက်၍ ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် သိရှိ ခဲ့သည်။ သူ၏ စိတ်အားထက်သန်မှုနှင့် ပေါင်းစပ်ထားသော ဤအသိပညာသည် ဟီရိုးဂလစ်ဖရှင်းများသည် ကော့ပတစ်အသံများကို ကိုယ်စားပြုနေသော်လည်း၊ ဒြိုမစ်အက္ခရာများသည် ဝဏ္ဏများကို ဖော်ညွှန်းကာ ဟိရိုးဂလစ်ဖရှင်းစာသားနှင့် ဒြိုမစ်စာသားနှစ်ခုစလုံးသည် နိုင်ငံခြားနာမည်များနှင့် မူရင်းအီဂျစ်စကားများကို စာလုံးပေါင်းရန် အသံထွက်အက္ခရာများကို အသုံးပြုကြောင်း ပညာရှင်ကို ဖော်ထုတ်နိုင်ခဲ့သည်။ သူ၏ အသစ်တွေ့ရှိသော အသိပညာဖြင့် Champollion သည် အသံထွက် လျှို့ဝှက်ဆန်းကြယ်သော အက္ခရာများကို ဖန်တီးနိုင်ခဲ့သည်။ အခြားပညာရှင်များ၏ ကျောထောက်နောက်ခံဖြင့်၊ နောက်ဆုံးတွင် သူ့ကို အီဂျစ်ပညာ၏ ဖခင်အဖြစ် ကြေညာခဲ့သည်။

ရို့တက်တာကျောက်စာ၏ ကွဲအက်မှုသည် တော်လမီ ဘုရင် တော်လမီ V ကို စာရင်းပြုစုရန် ရည်ရွယ်ထားကြောင်း ဖော်ပြခဲ့သည်။Epiphanes ၏မွန်မြတ်သောလုပ်ရပ်များ၊ ဘုရင့်ဘာသာတရားအား မြှင့်တင်ရန် ယဇ်ပုရောဟိတ်ကောင်စီက ကတိပြုကာ၊ ကျောက်ပေါ်တွင် ဘာသာစကားသုံးမျိုးဖြင့် အမိန့်စာကို ရေးထိုးကာ အီဂျစ်နိုင်ငံတစ်ဝှမ်းရှိ ဘုရားကျောင်းများတွင် ကျောက်တုံးများကို ထားရှိမည်ဟု ကတိပြုပါသည်။

The Modern Rosetta Stone – The Rosetta Disk

Rosetta Stone မှ မှုတ်သွင်းထားသောကြောင့် ကမ္ဘာပေါ်ရှိ ဘာသာဗေဒပညာရှင်များသည် ဘာသာစကားများကို ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ရန် ရည်ရွယ်သည့် Rosetta Project ကို ဖွဲ့စည်းရန် အတူတကွ ပူးပေါင်းဖွဲ့စည်းခဲ့ကြသည်။ ဘာသာစကား မပျောက်ကြောင်း သေချာစေရန်အတွက် အဓိကနှင့် မိခင်ဘာသာ နှစ်မျိုးစလုံးကို ရွေးချယ်ပါ။ ဤအဆုံးသတ်အတွက်၊ ဤကျွမ်းကျင်သူများအဖွဲ့သည် Rosetta Disk ဟုလူသိများသော ဒစ်ဂျစ်တယ်စာကြည့်တိုက်တစ်ခုကို တည်ဆောက်ခဲ့သည်။

Rosetta Disk သည် သင့်လက်ဖဝါးတွင် အံဝင်ခွင်ကျဖြစ်နိုင်လောက်အောင် သယ်ဆောင်ရလွယ်ကူသော်လည်း ၎င်းသည် ဒစ်ထဲသို့ မိုက်ခရိုစကုပ်ဖြင့် ထွင်းထုထားသော လူသားဘာသာစကား 1,500 ကျော်ကို သယ်ဆောင်ပေးသည့် အချက်အလက်များစွာရှိသည်။

တစ်ခုစီတွင် 400 မိုက်ခရိုစကုပ်မျှသာရှိသော ဒစ်ခ်စာမျက်နှာများကို 650X ပါဝါရှိသော အဏုကြည့်မှန်ဘီလူးဖြင့်သာ ဖတ်နိုင်သည်။ ဒစ်ခ်သည် သင့်ဘာသာစကားကို လျင်မြန်လွယ်ကူစွာ နားလည်ရန် ကူညီပေးသည်။ ၎င်းသည် အသစ်လေ့လာထားသော ဝေါဟာရကို ပြောဆိုသည့်အခါတွင်လည်း ယုံကြည်မှုရှိစေပါသည်။

အကျဉ်းချုပ်

ရို့တက်တာကျောက်စာ၏ အဓိပ္ပါယ်ဖော်ခြင်းပြီးနောက် နှစ်များတွင်၊ အခြားသော ဘာသာစကားနှစ်မျိုးနှင့် သုံးဘာသာသုံး အီဂျစ်ကမ္ပည်းအမြောက်အမြားကို ထပ်မံရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့သည်။ ဘာသာပြန်ခြင်းလုပ်ငန်းစဉ်ကို ဖြေလျှော့ပေးခြင်း။ သို့သော်၊ Rosetta ကျောက်သည် Egyptology နှင့် Egyptian ယဉ်ကျေးမှုကို နားလည်ခြင်းအတွက် အထင်ရှားဆုံးသော့ချက်ဖြစ်နေဆဲဖြစ်သည်။