De doop wordt gezien als een van de vroegste en meest voorkomende christelijke riten. Hoewel het idee niet is ontstaan in het christendom, is het door de eeuwen heen door bijna alle grote christelijke denominaties gepraktiseerd. Binnen het christendom zijn er verschillende opvattingen over de betekenis en de praktijk ervan. Er zijn ook verschillende symbolen die de doop vertegenwoordigen.

Wat symboliseert de doop?

In de loop der eeuwen hebben verschillende christelijke denominaties de betekenis van de doop verschillend opgevat. Er zijn echter enkele punten van gedeelde betekenis waarover de meeste christenen het eens zijn. Deze punten dienen vaak als basis voor oecumenische partnerschappen.

• Dood en opstanding - Een van de meest voorkomende zinnen die tijdens een doopritueel wordt uitgesproken is zoiets als: "met Christus begraven in de doop, opgewekt om in het nieuwe leven te wandelen". De symboliek van de doop wordt vaak gezien als een rituele reiniging of afwassing van de zonde. We zullen zien dat sommige groepen dit als een deel van de betekenis zien. Maar op een dieper niveau identificeert de doop de ingewijde met de dood, begrafenis en opstanding van Jezus.Christus voor de vergeving van de zonden.

• Trinitaire theologie - Volgens de instructies van Jezus bevatten doopplechtigheden gewoonlijk de zinsnede: "In de naam van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest". Deze opname wordt opgevat als een stilzwijgende instemming met het historisch orthodoxe trinitaire geloof.

• Lidmaatschap - De doop wordt ook opgevat als een ritueel waardoor iemand lid wordt van het lichaam van Christus, of met andere woorden de kerk. Dit betekent dat de persoon zich heeft aangesloten bij de gemeenschap van christenen, zowel in zijn plaatselijke gemeente als als deel van de bredere christelijke gemeenschap.

Symbolen van de doop

Er worden verschillende sleutelsymbolen gebruikt om de doop voor te stellen. Vele daarvan spelen een belangrijke rol tijdens het doopritueel.

- Doopwater

Het doopwater is een van de belangrijkste symbolen van de doop. Het is een van de sacramenten van de Kerk en wordt afgeschilderd als een van de meest essentiële elementen om een nieuw lid van een christelijke kerk in te wijden.

Velen geloven dat iemand die niet uit water en geest geboren is, het Koninkrijk Gods niet kan binnengaan. Het water van de doop staat voor het wegwassen van iemands zonden. Daarom wordt iemand die gedoopt wordt, rein.

Iemand met water dopen kan een gedeeltelijke of volledige onderdompeling van de persoon onder water inhouden om de stadia van Jezus' reis - leven, dood en verrijzenis - te symboliseren. Wanneer iemand ondergedompeld is, identificeert zijn lichaam zich met Christus' dood. Wanneer hij uit het doopwater opstaat, identificeert hij zich met Christus' verrijzenis. Ondergedompeld zijn in het doopwater betekent dat iemand niet langer leeft voor hetkracht van de zonde.

- Het Kruis

De cross Het maken van het kruisteken over de gedoopte, vooral kinderen, wordt gedaan om Gods bescherming in te roepen en het lichaam toe te laten tot het lichaam van de christelijke kerk.

Het tekenen van het kruisteken op het voorhoofd van een persoon symboliseert dat de ziel is gemarkeerd als het bezit van de Heer en dat geen andere kracht de macht over die ziel mag opeisen. Wanneer christenen de beweging maken om een kruis te tekenen, vernieuwen zij de doopbeloften, die de verwerping van Satan en alle goddeloze krachten inhouden.

Het kruis is natuurlijk een symbool van de kruisiging van Christus, waarop hij werd gekruisigd en geofferd om de zonden van de mensheid weg te nemen. In de loop der eeuwen werd het kruis een fundamenteel symbool van het christendom.

- Doopkleed

Het doopkleed is een soort kledingstuk dat gedragen wordt door degenen die gedoopt worden. Het kleed geeft aan dat de nieuw gedoopte een nieuw mens wordt, geheel vrij van zonden en klaar om God te aanvaarden.

Wie gedoopt wordt, draagt het doopkleed aan het begin van het ritueel of nadat hij uit het water komt. De symboliek van het kleed is dat de persoon nu bekleed is met Christus en opnieuw geboren is.

- Doopvont

De doopvont is een kerkelijk element dat gebruikt wordt bij de doop en kan verschillende ontwerpen hebben, afhankelijk van de kerk. Deze doopvonten kunnen tot 1,5 meter groot zijn, en ze kunnen zeer eclectisch zijn of minimalistisch, een klein lettertype zonder veel versiering.

Doopvonten kunnen grote bassins zijn waarin een persoon volledig kan worden ondergedompeld, of het kunnen kleinere doopvonten zijn die de priesters gebruiken om doopwater over het hoofd van de persoon te sprenkelen of te gieten.

Sommige zijn achtzijdig, als symbool voor de acht dagen van de doop, of driezijdig, als symbool voor de Heilige Drie-eenheid - de Vader, de Zoon en de Heilige Geest.

In het verleden werden doopvonten in een aparte ruimte geplaatst, weg van de rest van de kerk, maar tegenwoordig worden deze doopvonten vaak geplaatst bij de ingang van de kerk of op een prominente plaats voor gemakkelijke toegang.

- Olie

De doopolie is een oud symbool van de Heilige Geest. Ze wordt gebruikt om de Heilige Geest voor te stellen, niet alleen bij doopsels maar ook bij andere religieuze bijeenkomsten. Wanneer een zuigeling wordt gedoopt, wordt hij gezalfd met olie, die de vereniging van de Heilige Geest en de persoon samen symboliseert.

De doopolie versterkt het lot van de gezalfde om zich af te wenden van het kwaad, de verleiding en de zonde. Een priester of een bisschop zegent de olie en zalft de persoon met de heilige olie en roept de redding van Christus aan.

In de oosterse orthodoxie is het gebruikelijk om zuivere olijfolie te gebruiken, en de priesters zegenen het drie keer voordat ze het in het doopvont doen.

- Kaars

De doopkaars of het dooplicht is een van de belangrijkste symbolen van het doopsel omdat het Jezus Christus, het licht van de wereld, en zijn overwinning op de dood voorstelt. De kaars is ook een symbool van leven en licht zonder welke niets op aarde zou bestaan. Het is een symbool van schepping en vitaliteit en staat voor de volharding van het christelijk geloof.

- Duif

In het christendom is de duif een symbool van de Heilige Geest. In de Bijbel staat dat toen Jezus gedoopt werd door Johannes, de Heilige Geest op Jezus neerdaalde in de vorm van een duif. Hierdoor werd de duif een symbool van de Heilige Geest en allen die gedoopt worden ontvangen deze geest door de doop.

- Vlam

De vlam wordt gewoonlijk geassocieerd met de Heilige Geest die tijdens Pinksteren als vuurtongen uit de hemel neerdaalt. Terwijl water de zuiverheid en reiniging van de geest symboliseert, symboliseert vuur de transformatie van de Heilige Geest in de gedoopte.

- Seashell

Zeeschelpen worden geassocieerd met dopen omdat ze soms worden gebruikt om water over de dopeling te gieten. Het verhaal gaat dat de heilige Jacobus een zeeschelp gebruikte om zijn bekeerlingen in Spanje te dopen, omdat hij niets anders bij de hand had om als werktuig te gebruiken.

Zeeschelpen zijn ook symbolen van de Maagd Maria. In sommige afbeeldingen bevatten zeeschelpen drie waterdruppels die de Heilige Drie-eenheid voorstellen.

- Chi-rho

De chi-rho is een van de oudste christelijke pictogrammen en wordt vaak geschreven op voorwerpen die worden geassocieerd met en gebruikt tijdens de doop. In het Grieks is de letter chi wordt geassocieerd met de Engelse letters CH en Rho is het equivalent van de letter R Wanneer ze samengevoegd worden, zijn de letters CHR zijn de eerste twee letters van het Griekse woord voor Christus. Dit monogram wordt gebruikt om Christus voor te stellen. Chi-rho wordt geschreven op doopelementen die bij dopen worden gebruikt om te symboliseren dat de persoon in de naam van Jezus wordt gedoopt.

- Vis

De vis behoort tot de oudste christelijke symbolen, deels voortkomend uit de opvatting dat Jezus een 'visser van mensen' was en symboliseert het heilige wonder van Jezus die brood en een vis vermenigvuldigde om de gelovigen te voeden. De vis symboliseert ook de eerste maaltijd die Christus na de opstanding nuttigde. Het vissymbool is ook bekend als de Ichthys en werd ten tijde van de Romeinse christenvervolging gebruikt als eenmanier om medechristenen te identificeren.

Algemeen wordt aangenomen dat een vis de gedoopte persoon voorstelt. Een verzameling vissen daarentegen stelt de hele christelijke gemeenschap voor, verzameld in een net dat hen beschermt. Het net is de christelijke kerk, die de groep bij elkaar houdt.

De vis symboliseert het nieuwe leven dat iemand krijgt als hij gedoopt wordt. Als de drie vissen op volgorde worden gezet, stellen zij de Heilige Drie-eenheid voor en symboliseren zij deze.

Oorsprong van de doop

De oorsprong van de christelijke doop komt uit het levensverhaal van Jezus in de synoptische evangeliën (Matteüs, Marcus, Lucas). Deze geschriften geven een verslag van de doop van Jezus door Johannes de Doper in de Jordaan. Ook het evangelie van Johannes zinspeelt op deze gebeurtenis.

Het feit dat Jezus werd gedoopt door zijn oudere neef is het bewijs dat de doop niet is ontstaan met het christendom. Hoewel de mate waarin de doop werd beoefend onder Hebreeën in de 1e eeuw onduidelijk is, is het duidelijk dat velen eraan deelnamen. De doop was niet uniek voor Jezus en zijn volgelingen.

De oorsprong van de doop als christelijk ritueel is ook te vinden in de evangelieverslagen over het leven en de leer van Jezus. Het evangelie van Johannes vertelt dat Jezus de mensen uit de menigte die hem in Judea volgden, doopt. In zijn laatste instructies aan zijn volgelingen zegt Jezus: "Gaat dus op weg en maakt alle volken tot leerlingen, door hen te dopen in de naam van de Vader en de Zoon en de Heilige Geest".Geest..." (Matteüs 28:19)

Vroege geschiedenis van de doop

Uit de vroegste verslagen van Jezus' volgelingen blijkt dat de doop deel uitmaakte van de eerste bekeringen tot de ontluikende godsdienst, nog voordat deze werd erkend als iets meer dan een kleine sekte van het jodendom (Handelingen 2:41).

Een oud geschrift dat bekend staat als de Didache (60-80 CE), door de meeste geleerden beschouwd als het vroegste nog bestaande christelijke geschrift naast de Bijbel, geeft instructies voor het dopen van nieuwe bekeerlingen.

Wijze van dopen

Er zijn drie verschillende manieren van dopen die door christenen worden toegepast.

• Affusie wordt beoefend door water over het hoofd van de ingewijde te gieten.

• Aspersion is de praktijk van het sprenkelen van water op het hoofd, gebruikelijk bij de kinderdoop.

• Onderdompeling is de praktijk van het onderdompelen van de deelnemer in water. Soms wordt onderdompeling onderscheiden van onderdompeling wanneer onderdompeling wordt beoefend door gedeeltelijk in het water te waden en dan het hoofd onder te dompelen waardoor niet het hele lichaam wordt ondergedompeld.

Betekenis van de doop

Er zijn tegenwoordig veel verschillende betekenissen onder kerkgenootschappen. Hier volgt een samenvatting van de overtuigingen van enkele van de meer prominente groepen.

• Rooms-Katholiek - In het rooms-katholicisme is de doop een van de sacramenten van de kerk, en stelt de persoon in staat de andere sacramenten te ontvangen. De doop is noodzakelijk voor verlossing, en moet in de meeste gevallen worden uitgevoerd door een priester of diaken. De noodzaak van de doop voor verlossing leidde al in de 2e eeuw tot de praktijk van de kinderdoop. De leer van de erfzonde, vooral zoals onderwezen door St. Augustinus inde 5e eeuw, zette de praktijk verder aan, omdat ieder mens zondig geboren werd. De doop is nodig om deze erfzonde te laten reinigen.

• Oosters-orthodox - In de oosterse traditie is de doop een verordening van de kerk en de inleidende daad van verlossing voor de vergeving van de zonde. Het resulteert in een bovennatuurlijke verandering in de ingewijde. De wijze van dopen is onderdompeling, en zij passen de kinderdoop toe. De protestantse reformatie van de 16e eeuw opende de deur voor veel nieuwe opvattingen over de doopritus.

• Luthers - Hoewel Maarten Luther de protestantse reformatie begon, ging het niet over de praktijk van de doop, en zijn theologie week nooit ver af van het katholieke begrip. Tegenwoordig erkennen Lutheranen de doop door onderdompeling, besprenkeling en overgieten. Het wordt gezien als de manier om toegang te krijgen tot de kerkgemeenschap en daardoor ontvangt men vergeving van zonde, wat leidt tot verlossing. Zij praktiseren wel de kinderdoopdoop.

• Presbyteriaans - Presbyteriaanse kerken erkennen alle vier de wijzen van dopen en passen de kinderdoop toe. Het wordt gezien als een sacrament van de kerk en een genademiddel. Hierdoor wordt iemand verzegeld met de belofte van wedergeboorte en vergeving van zonde. Het is ook een manier om toegelaten te worden tot de kerk. Het is een zichtbaar teken van een innerlijke verandering.

• Anglicaans en Methodistisch - Omdat het Methodisme is voortgekomen uit de Anglicaanse kerk, hebben zij nog steeds grotendeels dezelfde opvattingen over het ritueel. De doop wordt gezien als een uitwendige bevestiging van de inwendige wedergeboorte. De doop reinigt van de zonde, geeft nieuw leven door wedergeboorte en brengt iemand in het lidmaatschap van de kerk. Deze groepen passen allemaal overgieten en onderdompeling toe. Methodisten leggen de nadruk op de inwendige verandering die heeften ook besprenkelen, samen met de andere manieren.

• Baptist - De baptistentraditie kan worden teruggevoerd tot een van de vroegste groepen die uit de Reformatie voortkwamen, de wederdopers, zo genoemd omdat zij de doop van de katholieke kerk verwierpen. Voor baptisten wordt de ritus opgevat als een ceremoniële uitdrukking van iemands reeds volbrachte verlossing en een publiek getuigenis van het geloof in Christus. Zij praktiseren onderdompeling alleen volgens de definitie van het GriekseZij wijzen de kinderdoop af. De meeste gemeenschapskerken en niet-confessionele kerken volgen soortgelijke opvattingen en praktijken.

In het kort

De doop is een van de langst bestaande en meest consequent toegepaste riten in het christendom. Dit heeft geleid tot veel verschillen in symboliek en betekenis tussen kerkgenootschappen, maar er zijn nog steeds punten van gemeenschappelijk geloof waar christenen over de hele wereld zich in kunnen vinden.