Libertas is een van de kleinere maar meest populaire Romeinse godheden Deze oude "Lady Liberty" was de beschermvrouwe van de bevrijde slaven in Rome, haar gezicht is te zien op vele Romeinse munten, en ze was zelfs zeer gepolitiseerd tijdens de Late Republiek en het Romeinse Rijk.

Maar wie was Libertas precies en kennen we de mythe achter het symbool?

Wie is Libertas?

Ten goede of ten kwade, de eigenlijke mythologie van Libertas is zo goed als onbestaande. In tegenstelling tot andere godheden die verschillende fantastische mythen en verhalen hebben, wordt Libertas meer gezien als een statische symbool van vrijheid Of, op zijn minst, als ze wonderlijke mythes had, schijnen die tot op heden niet bewaard te zijn gebleven.

Maar Libertas heeft iets wat aantoonbaar beter is dan de mythen van alle andere Romeinse godheden - ze heeft een echte wereldgeschiedenis.

Libertas en de stichting van de Romeinse Republiek

De geschiedenis van Libertas gaat terug tot 509 v. Chr. Rond die tijd was de godin onlosmakelijk verbonden met de oprichting van de Romeinse Republiek.

Destijds was Libertas de symbool van de familie Junia in Rome Rome was een monarchie onder het bewind van de tirannieke Lucius Tarquinius Superbus. Omdat de familie Junia rijke patriciërs waren, waren zij behulpzaam bij het omverwerpen van de monarchie en legden zij de basis voor de nieuwe Republiek Rome.

Kort daarna vond echter een ander conflict plaats en vestigde Libertas zich verder als symbool van de Republiek. Verschillende adellijke families waren begonnen samen te spannen over de opkomende republiek en planden om de heerschappij van het volk omver te werpen. Toen ontdekte de nu beroemde slaaf Vindicus hun complot en rapporteerde het aan de Senaat.

Vindicus was een slaaf van een van de opstandige adellijke families - de Vitellii - maar we weten niet zeker of hij zijn vrijheid kreeg voor zijn beslissende actie. Hoe dan ook, net zoals Libertas een symbool was van bevrijde slaven, was Vindicus dat ook.

Op die manier werd Libertas nauw verbonden met de stichting van de Republiek Rome - als symbool van zowel de familie Junia als van vrijheid van onderdrukking. Er schijnen in die tijd meerdere tempels ter ere van de godin te zijn opgericht en op veel munten werd haar profiel gekerfd. Helaas is geen van die specifieke tempels tot op heden bewaard gebleven.

Libertas en de emancipatie van slaven

La Liberté door Nanine Vallain, 1794. PD.

Als personificatie van de vrijheid is het niet verwonderlijk dat Libertas de beschermgodin werd van de bevrijde slaven. Iedereen in Rome erkende en eerde dat beschermheerschap ook, niet alleen de slaven zelf.

Volgens de Romeinse traditie, wanneer een meester een slaaf zijn of haar vrijheid wilde schenken, gingen ze naar de Tempel van de Vrijheid in Rome. Daar zou een Romeinse ambtenaar de slaaf zijn vrijheid schenken door hem of haar aan te raken met een stok genaamd vindicta ter ere van Vindicus.

Daarna knipte de bevrijde slaaf zijn haar af en kreeg hij van zijn voormalige meester een witte wollen muts en een wit gewaad. Daardoor werden de vindictastaaf en de witte muts symbolen van de godin Libertas en werd zij vaak afgebeeld terwijl zij ze in haar handen hield. Twee andere symbolen die vaak werden gebruikt waren een korte gebroken scepter, die de val van de Romeinse monarchie voorstelde, en een kat, die stond voorLibertas' waakzaamheid.

Libertas vs Rome's Keizers

Als symbool van vrijheid werd Libertas natuurlijk ook de beschermgodheid van iedereen die zich verzette tegen het Romeinse Rijk dat in 27 v. Chr. de republiek verving.

In feite werd Libertas al voor de opkomst van het keizerrijk op grote schaal gepolitiseerd. Het was tijdens de late republiek dat de godin het symbool werd van niet alleen bevrijde slaven of de familie Junia, maar ook van de Populares factie - de politieke "partij" in de Romeinse senaat die probeerde te werken in het belang van de plebejers, d.w.z. het gewone volk.

Opgemerkt moet worden dat de Populares zelf geen plebejers waren - zoals hun oppositie, de Optimaliseert De Populares waren aristocraten in de senaat. Zij vormden ook een minderheid tegenover de meerderheid van de Optimates, dus hun pleidooi voor de belangen van het gewone volk was misschien vaak niet meer dan een politiek spelletje. Toch werkten zij veel meer ten gunste van het plebs dan hun oppositie en dat plaatste hen onder het beschermheerschap van Libertas.

Toen de Republiek Rome eenmaal was omvergeworpen ten gunste van het Keizerrijk, waren veel van de leden van de Populares daar natuurlijk tegen. Zij hadden zich uitgesproken tegen het Eerste Triumviraat - de alliantie tussen Julius Caesar, Pompeius en Crassus die de republiek ten val bracht.

De moord op Julius Caesar - door William Holmes Sullivan, (1888). PD.

In de tijd van het keizerrijk werd Libertas dus een meer omstreden symbool - nog steeds geliefd bij slaven, bevrijde slaven en gewone mensen, maar ook veel minder geliefd bij de Romeinse keizers en de heersende elite. De beroemde moord op Julius Caesar door verschillende senatoren, waaronder Marcus Junius Brutus en Gaius Cassius, werd ook in naam van Libertas gepleegd.

Vreemd genoeg behoorde Brutus zelf technisch gezien tot de familie Junia - de oorspronkelijke familie die door Libertas werd begunstigd tijdens de stichting van de Republiek vijf eeuwen eerder. Brutus was een geadopteerde zoon van Decimus Junius, maar was niettemin lid van de familie.

De tirannicide van Julius Caesar was lang niet de enige daad van volgelingen van Libertas tegen de keizers van Rome. Vele kleinere en grotere opstanden werden uitgevochten met de gunst van Libertas en de oppositie van het Rijk beriep zich vaak op de naam van de godin.

Libertas stond ook op sommige munten die door een Romeinse keizer - namelijk, keizer Galba de heerser van Rome, vlak na de beruchte Nero die Rome in brand stak. Galba had munten gesneden met de afbeelding van Libertas en het opschrift "Vrijheid van het Volk". Helaas schijnen die munten slechts een propagandadoel te hebben gediend, want Galba was helemaal niet pro-plebejisch. In feite werd hij alom veracht vanwege zijn corrupte bewind.

Libertas en Eleutheria

Net als veel andere Romeinse godheden was Libertas gebaseerd op een Griekse godin. In dit geval was dat de godin Eleutheria. Net als Libertas betekent Eleutheria's naam letterlijk "vrijheid" in het Grieks. En net als zij lijkt Eleutheria geen bekende mythen met zich mee te dragen.

In sommige bronnen wordt Zeus zelf "Zeus Eleutherios" genoemd, d.w.z. Zeus de Bevrijder. Dat schijnt te zijn ter ere van de overwinning van de Grieken op de binnenvallende Perzen. Dit lijkt geen verband te houden met de eigenlijke godin Eleutheria.

Een andere interessante opmerking is dat Eleutheria soms wordt gezien als een alternatieve naam voor de godin van de jacht, Artemis Er zijn veel mythen over Artemis, maar geen enkele zegt expliciet dat zij inderdaad Eleutheria is. Bovendien is er geen verband bekend tussen de Romeinse Libertas en Diana - de Romeinse godin van de jacht.

Al met al is de mythologie van Eleutheria nog onbestaanbaarder dan die van Libertas, met dit verschil dat Eleutheria niet de historische betekenis van Libertas heeft.

Libertas, Columbia en de Verenigde Staten...

De Amerikaanse Gold Eagle met Lady Liberty - voorkant. PD.

Het Romeinse Rijk en de Republiek mogen dan vele millennia geleden zijn vergaan, de culturele betekenis van Libertas in de westerse wereld bleef bestaan. Vooral rond de tijd van de Amerikaanse Revolutie begon Libertas in Europa weer populair te worden als symbool. Toen de Nederlanders bijvoorbeeld oorlog voerden tegen Spanje en overstapten op een republikeinse regeringsvorm, namen zij Libertas over als belangrijk symbool.

Na de Amerikaanse Revolutie begonnen mensen in de VS door dergelijke Europese invloeden ook Libertas als een eigen symbool te zien. Na de ondertekening van de Stamp Act in 1765 vierden mensen in New York bijvoorbeeld feest door een scheepsmast op te richten als Vrijheidsmast of Libertas' vindicta.

Vroege afbeeldingen van "Lady Liberty" verschenen ook op munten zoals die geslagen door Paul Revere in Boston, ze werd afgebeeld in verschillende gravures na de Amerikaanse Revolutie samen met andere Romeinse godheden en de Indiaanse prinses, en meer.

Zoals de godin Liberty de Indiaanse prinses verving als symbool van de vrije Nieuwe Wereld, zo is de beroemde Lady Columbia werd de volgende evolutie van Libertas. Dit begon tegen het einde van de 18e eeuw. Columbia was aanzienlijk kleurrijker dan haar Romeinse voorgangster.

In de loop der jaren werden verschillende voorstellingen van Columbia, Libertas, "Lady Freedom", en anderen op grote schaal gebruikt op overheidsgebouwen in het hele land. Het bekendst is de Vrijheidsbeeld in New York is duidelijk ook op dat beeld gebaseerd. In feite lijkt ze, gebouwd in 1875, veel meer op het klassieke beeld van Libertas dan op Lady Columbia.

Vreemd genoeg, veel Christelijke religieuze conservatieven van die tijd waren fel gekant tegen het idee om de bevrijding van de VS uit te beelden met een heidens symbool. Bijvoorbeeld de uitgave van 1880 van de American Catholic Quarterly Review protesteerde dat ze een " Idool van een heidense godin... die haar fakkel vasthoudt om te verkondigen dat de mensheid het ware licht ontvangt, niet van Christus en het christendom, maar van het heidendom en zijn goden".

Toch accepteerden zelfs de religieuze conservatieven na verloop van tijd het symbool. Ten goede of ten kwade, velen in de VS beseffen tegenwoordig niet eens de voorchristelijke oorsprong van het Lady Liberty-symbool.

FAQ's over Libertas

Libertas is de personificatie van vrijheid en vrijheid van onderdrukking.

Libertas' symbolen zijn de vindicta staf, witte kap, wit gewaad, gebroken scepter en katten.

Historici zeggen dat het Vrijheidsbeeld is gebaseerd op Libertas, maar de beeldhouwer Frédéric-Auguste Bartholdi heeft verklaard dat de figuren van de Nubische graven zijn inspiratiebron waren.

Er is niet veel bekend over Libertas, omdat er nauwelijks mythen over haar bestaan.

Conclusie

De symboliek van Libertas is duidelijk en expliciet, alleen al uit haar naam. Al meer dan 2500 jaar staat zij voor vrijheid van onderdrukking in heel Europa en zelfs in Amerika. Toegegeven, haar naam en beeld zijn gepolitiseerd en gebruikt door demagogen, maar dat mag de oorspronkelijke betekenis niet wegnemen.

Vanaf het begin stond Libertas als revolutionair symbool tegen de tirannieke monarchie van Rome, voor de vrijlating van slaven, en vervolgens opnieuw tegen de tirannie van het Romeinse Rijk. Meer dan een millennia later hielp zij de mensen in Europa hun eigen monarchieën omver te werpen, evenals de Amerikanen de Britse overheersing af te weren.

Het onthouden en begrijpen van de symboliek van deze Romeinse godin is essentieel om weerstand te bieden aan de pogingen van politici om haar naam vandaag de dag te coöpteren.