Een kleine sekte van een gemarginaliseerde religie in een achtergebleven plaats met een geëxecuteerde leider en vreemde, geheime rituelen, vandaag de dag is het christendom de grootste religie ter wereld met meer dan 2,4 miljard volgelingen.

Wat begon als een hechte gemeenschap is uitgegroeid tot een wereldwijd geloof met aanhangers uit alle hoeken van de wereld. Deze christenen brengen een eindeloze verscheidenheid aan culturele, sociale en etnische overtuigingen met zich mee, wat zorgt voor een schijnbaar oneindige diversiteit in denken, geloven en praktiseren.

In sommige opzichten is het zelfs moeilijk om het christendom als een samenhangende godsdienst te begrijpen. Degenen die beweren christen te zijn, beweren volgelingen te zijn van Jezus van Nazareth en zijn leer zoals geopenbaard in het Nieuwe Testament van de Bijbel. De naam christen komt voort uit hun geloof in hem als de verlosser of messias, waarbij de Latijnse term Christus wordt gebruikt.

Hieronder volgt een kort overzicht van de belangrijkste denominaties onder de paraplu van het christendom. In het algemeen worden er drie primaire divisies erkend: de katholieke kerk, de orthodoxe kerk en het protestantisme.

Er zijn verschillende onderverdelingen hiervan, met name voor protestanten. Verschillende kleinere groepen bevinden zich buiten deze grote verdelingen, sommige uit eigen beweging.

De Katholieke Kerk

De katholieke kerk, ook bekend als rooms-katholicisme, is met meer dan 1,3 miljard aanhangers wereldwijd de grootste tak van het christendom en daarmee ook de meest verbreide godsdienst ter wereld.

De term katholiek, wat 'universeel' betekent, werd voor het eerst gebruikt door Sint Ignatius in het jaar 110. Hij en andere kerkvaders probeerden aan te geven wat zij beschouwden als ware gelovigen, in tegenstelling tot verschillende ketterse leraren en groepen binnen het vroege christendom.

De katholieke kerk gaat via apostolische successie terug tot Jezus. Het hoofd van de katholieke kerk wordt de paus genoemd, een term die afkomstig is van het Latijnse woord voor vader. De paus wordt ook wel de hoogste pontificaal en de bisschop van Rome genoemd. Volgens de traditie was de eerste paus de apostel Petrus.

Katholieken praktiseren zeven sacramenten. Deze ceremonies zijn middelen om genade over te brengen aan de deelnemende gemeenteleden. Het belangrijkste sacrament is de Eucharistie, gevierd tijdens de Mis, een liturgische heruitvoering van Jezus' woorden tijdens het Laatste Avondmaal.

Tegenwoordig erkent de katholieke kerk andere tradities en denominaties binnen het christendom, maar blijft zij erbij dat de volste uitdrukking van het geloof te vinden is in de katholieke kerk en haar leer.

De orthodoxe (oosterse) kerk

De Orthodoxe Kerk, of Oosters-Orthodoxe Kerk, is de op één na grootste denominatie binnen het christendom. Hoewel er veel meer protestanten zijn, Protestantisme is geen samenhangende benaming op zich.

Er zijn ongeveer 220 miljoen leden van oosters-orthodoxe kerken. Net als de katholieke kerk belijdt de orthodoxe kerk de ene heilige, ware en katholieke kerk te zijn, die haar oorsprong vindt in Jezus via apostolische opvolging.

Waarom onderscheidt het zich dan van het katholicisme?

Het Grote Schisma in 1054 was het resultaat van toenemende verschillen op theologisch, cultureel en politiek gebied. Tegen die tijd functioneerde het Romeinse Rijk als twee afzonderlijke regio's. Het Westerse Rijk werd bestuurd vanuit Rome en het Oosterse Rijk vanuit Constantinopel (Byzantium). Deze regio's werden in taalkundig opzicht steeds meer van elkaar gescheiden omdat het Latijn in het Westen begon te overheersen. Toch bleef het Grieks bestaan inhet Oosten, wat de communicatie tussen kerkleiders bemoeilijkt.

Het toenemende gezag van de bisschop van Rome was ook een gebied van veel conflicten. De oosterse kerken, waar de vroegste kerkleiders zetelden, voelden dat hun invloed werd ingehaald door die van het westen.

Theologisch gezien werd de spanning veroorzaakt door wat bekend staat als de Filioque-clausule. Tijdens de eerste paar eeuwen van het christendom vonden de belangrijkste theologische geschillen plaats over kwesties van christologie, oftewel de aard van Jezus Christus.

Verschillende oecumenische concilies werden bijeengeroepen om diverse geschillen en ketterijen te behandelen. Filioque is een Latijnse term die "en de Zoon" betekent. Deze zinsnede die door Latijnse kerkleiders aan de geloofsbelijdenis van Nicea werd toegevoegd, veroorzaakte controverse en uiteindelijk de splitsing tussen het oosterse en westerse christendom.

Daarnaast functioneert de Orthodoxe Kerk anders dan de Katholieke Kerk. Zij is minder gecentraliseerd. Hoewel de Oecumenische Patriarch van Constantinopel wordt gezien als de geestelijke vertegenwoordiger van de Oosterse Kerk, leggen de patriarchen van elke Stoel geen verantwoording af aan Constantinopel.

Deze kerken zijn autocefaal, wat betekent "zelfhoofdig". Daarom zijn er Grieks-orthodoxe en Russisch-orthodoxe kerken. In totaal zijn er 14 gezindten binnen de Oosters-orthodoxe gemeenschappen. Regionaal gezien hebben zij hun grootste invloed in Oost- en Zuidoost-Europa, de Kaukasusregio rond de Zwarte Zee, en het Nabije Oosten.

Protestantisme

De derde en verreweg meest diverse groepering binnen het christendom staat bekend als het protestantisme. Deze naam is afgeleid van de protestantse reformatie die Martin Luther in 1517 begon met de Vijfennegentig stellingen Als Augustijner monnik was Luther aanvankelijk niet van plan om met de katholieke kerk te breken, maar om de aandacht te vestigen op ethische kwesties binnen de kerk, zoals de ongebreidelde verkoop van aflaten om de enorme bouwprojecten en luxe van het Vaticaan te financieren.

In 1521 werd Luther op de Landdag van Worms officieel veroordeeld en geëxcommuniceerd door de katholieke kerk. Hij en degenen die het met hem eens waren, begonnen kerken uit "protest" tegen wat zij zagen als de afvalligheid van de katholieke kerk. Theoretisch gaat dit protest vandaag de dag nog steeds door, aangezien veel van de oorspronkelijke theologische bezwaren niet door Rome zijn gecorrigeerd.

Al snel na de eerste breuk met Rome ontstonden er binnen het protestantisme vele variaties en splitsingen. Vandaag de dag zijn er meer variaties dan hier kunnen worden opgesomd. Toch kan een grove indeling worden gemaakt onder de noemers mainline en evangelisch.

Protestantse kerken

Mainline denominaties zijn de erfgenamen van "magistrale" denominaties. Luther, Calvijn en anderen trachtten te werken met en binnen bestaande overheidsinstellingen. Zij streefden er niet naar bestaande gezagsstructuren ongedaan te maken, maar deze te gebruiken om institutionele kerken tot stand te brengen.

• Lutherse kerken volgen de invloed en leer van Maarten Luther.
• Presbyteriaanse kerken zijn de erfgenamen van Johannes Calvijn, evenals gereformeerde kerken.
• Koning Hendrik VIII gebruikte de Protestantse Reformatie als een gelegenheid om met Rome te breken en de Anglicaanse Kerk op te richten, toen paus Clemens VII zijn verzoek om nietigverklaring afwees.
• De United Methodist Church begon als een zuiverende beweging binnen het anglicanisme door John en Charles Wesley in de 18e eeuw.
• De Episcopale Kerk begon als een manier om het ostracisme van de Anglicanen tijdens de Amerikaanse Revolutie te vermijden.

Andere grote kerkgenootschappen zijn de Church of Christ, Disciples of Christ en American Baptist churches. Deze kerken leggen de nadruk op sociale rechtvaardigheid en oecumene, de samenwerking tussen kerken over de grenzen van de kerkgenootschappen heen. Hun leden zijn over het algemeen goed opgeleid en hebben een hoge sociaal-economische status.

Evangelische Protestantse Kerken

Evangelicalisme is een beweging met invloed in alle protestantse denominaties, met inbegrip van de reguliere, maar de invloed is het grootst in Zuidelijke Baptisten, Fundamentalisten, Pinkstergemeenten en niet-confessionele kerken.

Doctrinair gezien leggen evangelische christenen de nadruk op redding uit genade door geloof alleen in Jezus Christus. De bekeringservaring, of "wedergeboorte", is dus van cruciaal belang op de geloofsreis van evangelische christenen. Voor de meesten gaat dit gepaard met de "doop van gelovigen".

Hoewel deze kerken samenwerken met andere kerken binnen dezelfde denominaties en verenigingen, zijn zij veel minder hiërarchisch in hun structuur. Een uitstekend voorbeeld hiervan is de Southern Baptist Convention. Deze denominatie is een verzameling kerken die het theologisch en zelfs cultureel met elkaar eens zijn. Elke kerk functioneert echter onafhankelijk.

Niet-confessionele kerken opereren nog onafhankelijker, hoewel ze zich vaak verbinden met andere gelijkgestemde gemeenten. De Pinksterbeweging is een van de meer recente evangelische religieuze bewegingen, die begon in het begin van de 20e eeuw met de Azusa Street Revival in Lost Angeles. In overeenstemming met de gebeurtenissen van de opwekking leggen Pinksterkerken de nadruk op de doop met de Heilige Geest. DezeDe doop wordt gekenmerkt door spreken in tongen, genezing, wonderen en andere tekenen die aangeven dat de Heilige Geest iemand vervuld heeft.

Andere opmerkelijke bewegingen

Orthodox (Oosters) Christendom

De Oosters-Orthodoxe Kerken behoren tot de oudste christelijke instellingen die er bestaan. Ze werken op een autocefale manier, vergelijkbaar met de Oosterse Orthodoxie. De zes Zien, of groepen van kerken, zijn:

1. Koptisch-orthodoxen in Egypte
2. Armeens Apostolisch
3. Syrisch-orthodox
4. Ethiopisch-orthodox
5. Eritrees-orthodox
6. Indisch-orthodox

Het feit dat het Koninkrijk Armenië de eerste staat was die het christendom als officiële godsdienst erkende, wijst op de historiciteit van deze kerken.

Velen van hen kunnen hun oprichting ook herleiden tot het zendingswerk van een van Jezus' twaalf apostelen. Hun afscheiding van het katholicisme en de oosterse orthodoxie wordt toegeschreven aan de geschillen over de christologie in de eerste eeuwen van het christendom. Zij erkennen de eerste drie oecumenische concilies van Nicea in 325 CE, Constantinopel in 381, en Efeze in 431, maar verwerpen de verklaring die afkomstig is vanChalcedon in 451.

De kern van het geschil was het gebruik van de term physis Het concilie van Chalcedon stelt dat Christus één "persoon" is met twee "naturen", terwijl de oosterse orthodoxie gelooft dat Christus volledig menselijk en volledig goddelijk is in één fysis. Tegenwoordig zijn alle partijen in de controverse het erover eens dat het geschil meer te maken heeft met semantiek dan met feitelijke theologische verschillen.

Restauratie Beweging

Een andere belangrijke christelijke beweging, hoewel recent en vooral Amerikaans van oorsprong, is de Restauratiebeweging. Dit was een beweging in de 19e eeuw om de christelijke kerk te herstellen tot wat volgens sommigen Jezus Christus oorspronkelijk bedoelde.

Sommige van de kerken die uit deze beweging zijn voortgekomen, zijn vandaag de dag mainstream denominaties. De Disciples of Christ bijvoorbeeld zijn voortgekomen uit de Stone Campbell Revivals die samenhingen met de Second Great Awakening.

De Kerk van Jezus Christus van de Heiligen der Laatste Dagen, ook bekend als Mormonisme begon als een restauratiebeweging door Joseph Smith met de publicatie van Het Boek van Mormon in 1830.

Andere religieuze groepen die geassocieerd worden met de spirituele vurigheid van de 19e eeuw in Amerika zijn Jehova's Getuigen, Zevende Dag Adventisten en Christian Science.

In het kort

Er zijn nog veel meer christelijke denominaties, verenigingen en bewegingen die in dit korte overzicht ontbreken. Vandaag de dag verschuift de trend van het christendom over de hele wereld. De kerk in het Westen, dat wil zeggen Europa en Noord-Amerika, ziet haar aantallen teruglopen.

Ondertussen maakt het christendom in Afrika, Zuid-Amerika en Azië een ongekende groei door. Volgens sommige statistieken woont 68% van alle christenen in deze drie regio's.

Dit beïnvloedt het christendom door extra verscheidenheid binnen bestaande typen en door het ontstaan van nieuwe groepen. Het toevoegen van verscheidenheid aan het christendom draagt alleen maar bij aan de schoonheid van de wereldwijde kerk.