តារាងមាតិកា
ការសម្រេចបាននូវសេរីភាពពីវដ្ដនៃទុក្ខអស់កល្បជានិច្ច គឺជាគោលដៅរបស់ព្រះពុទ្ធសាសនាតាំងពីសាសនាមកម្ល៉េះ ហើយវាជាអ្វីដែលមនុស្សភាគច្រើនតស៊ូរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។ តើព្រះពុទ្ធសាសនាបានរកឃើញចម្លើយក្នុងការជៀសវៀងសង្ខារ វដ្តនៃទុក្ខទេ? យោងទៅតាមព្រះពុទ្ធសាសនា នោះហើយជាមគ្គប្រាំបីគឺ។
នៅក្នុងខ្លឹមសារ អរិយមគ្គ គឺជាការសង្ខេបដំបូង និងសង្ខេបនៃការអនុវត្តព្រះពុទ្ធសាសនាទាំងប្រាំបីដែលគេជឿថាជួយនាំមនុស្សឱ្យរួចផុតពីវដ្តជីវិត។ ការរងទុក្ខ ការស្លាប់ និងការកើតជាថ្មី។ ម្យ៉ាងទៀត អរិយមគ្គ គឺផ្លូវទៅកាន់ព្រះនិព្វាន។
តើអ្វីជាគោលការណ៍សំខាន់នៃអរិយមគ្គប្រាំបី? ជាធម្មតាគេតំណាងដោយនិមិត្តសញ្ញា Dharma wheel ហើយគេអានដូចនេះ៖ 
- សម្មាទិដ្ឋិ ឬការយល់ដឹង ( Samma ditthi )
- ត្រូវដោះស្រាយ។ ចេតនា ឬការគិត ( Samma sankappa )
- សម្មាវាចា ( Samma vaca )
- ត្រូវ ឬប្រព្រឹត្តិត្រូវ ( Samma kamanta )
- ការចិញ្ចឹមជីវិតត្រូវ ( សមិទ្ធិផល )
- ការព្យាយាមត្រូវ ( សមិទ្ធិផល )
- សម្មាធិ ( Samma sati )
- សម្មាសមាធិ ( Samma Samadhi )
ពាក្យថា សម្មាទិដ្ឋិ កើតឡើងរាល់ពេល ព្រោះក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា គេមើលមនុស្ស កំហុសដោយចេតនា ឬ"ខូច" ។ នេះសំដៅជាពិសេសទៅលើទំនាក់ទំនងរវាងរាងកាយ និងចិត្ត។ វាជាការផ្តាច់ទំនាក់ទំនងរវាងមនុស្សទាំងពីរដែលធ្វើឲ្យមនុស្សឃ្លាតឆ្ងាយពីការត្រាស់ដឹង និងពីទីនោះគឺព្រះនិព្វាន ជាស្ថានភាពនៃការមិនរងទុក្ខក្នុងពុទ្ធសាសនា។
ដើម្បីឈានទៅដល់ចំណុចនោះ ពុទ្ធសាសនិកជនត្រូវកែកំហុសក្នុងខ្លួនជាមុនសិន ហេតុដូច្នេះហើយបានជាជំហានទាំងប្រាំបីខាងលើត្រូវធ្វើ "ត្រូវ"។
ដូច្នេះ បុគ្គលត្រូវសម្រេចនូវការយល់ត្រូវតាមការរៀនសូត្រជាមុនសិន ទើបចាប់ផ្តើមបង្កើតនូវការត្រិះរិះត្រូវ រៀននិយាយត្រូវ ចាប់ផ្តើមប្រព្រឹត្តតាមមាគ៌ាត្រូវ ទើបសម្រេចនូវការចិញ្ចឹមជីវិត ត្រូវតាំងចិត្តត្រូវ។ ចូលទៅក្នុងសតិសម្បជញ្ញៈ ហើយជាចុងក្រោយចាប់ផ្តើមបដិបត្តិសមថៈ (ឬសមាធិ) ដើម្បីតម្រឹមរូបកាយពិតជាមួយនឹងព្រលឹង។
សមិទ្ធិផលបីប្រការនៃផ្លូវប្រាំបី
សាលាភាគច្រើន ព្រះពុទ្ធសាសនាមានទំនោរចាត់ថ្នាក់គោលការណ៍ទាំងប្រាំបីជាបីប្រភេទយ៉ាងទូលំទូលាយ ដើម្បីងាយស្រួលយល់ និងបង្រៀន។ ផ្នែកបី ដំណើរការដូចនេះ៖
- សីលធម៌ ឬគុណធម៌ រួមទាំងការនិយាយត្រូវ កិរិយាមារយាទត្រឹមត្រូវ និងការចិញ្ចឹមជីវិតត្រឹមត្រូវ។
- សមាធិ ឬសមាធិ រួមទាំងការព្យាយាមត្រឹមត្រូវ សម្មាធិ និងសម្មាធិ។
- ប្រាជ្ញា ឬវិចារណញ្ញាណ រួមទាំងការយល់ត្រូវ / ការយល់ដឹង និងដំណោះស្រាយត្រឹមត្រូវ / ការគិត។
ផ្នែកបីរៀបចំឡើងវិញនូវគោលការណ៍ ៨ យ៉ាងនៃមគ្គប្រាំបី ប៉ុន្តែគ្រាន់តែធ្វើដូច្នេះ ដើម្បីជួយយើងឱ្យយល់ពីអត្ថន័យរបស់វា។
គុណធម៌សីលធម៌
ផ្នែកបីចាប់ផ្តើមដោយគុណធម៌ទាំងបី ទោះបីជាចំណុចទី៣ លេខ៤ និងលេខ៥ ក្នុងបញ្ជីនៃព្រះធម៌ក៏ដោយ។ វាធ្វើដូច្នេះ ដោយសារពួកគេជាអ្នកងាយយល់ និងអនុវត្ត។
របៀបនិយាយ របៀបធ្វើសកម្មភាព និងប្រភេទនៃការចិញ្ចឹមជីវិតបែបណាដើម្បីសម្រេចបាន ឬខិតខំ - ទាំងនេះគឺជារឿងដែលមនុស្សអាចធ្វើបានសូម្បីតែនៅដើមដំបូងក៏ដោយ។ ដំណើរឆ្ពោះទៅកាន់ព្រះពុទ្ធសាសនា។ ជាងនេះទៅទៀត ពួកគេក៏អាចធ្វើឱ្យជំហានបន្ទាប់កាន់តែងាយស្រួលផងដែរ។
វិន័យផ្លូវចិត្ត
គោលការណ៍ក្រុមទី 2 រួមមានគោលការណ៍ដែលមកចុងក្រោយ - ទី 6 ទី 7 និងទី 8 - នៅលើកង់ព្រះធម៌។ ទាំងនេះគឺជាគោលការណ៍ដែលបុគ្គលចាប់ផ្តើមព្យាយាមធ្វើជាម្ចាស់ នៅពេលដែលពួកគេប្រព្រឹត្តយ៉ាងពិតប្រាកដ និងពេញលេញចំពោះមាគ៌ានៃព្រះពុទ្ធសាសនា។ ការខិតខំប្រឹងប្រែងដើម្បីរស់នៅក្នុងជីវិតដ៏សុចរិតក្នុងខ្លួន ក៏ដូចជាដោយគ្មាន ការផ្តោតទៅលើការសតិសម្បជញ្ញៈ និងការព្យាយាមធ្វើសមាធិរបស់អ្នក គឺជាគន្លឹះដើម្បីឈានទៅដល់ការត្រាស់ដឹង។
លើសពីនេះទៀត ដូចជាគោលការណ៍សីលធម៌ទាំងបីនេះ គឺ អ្នកដែលអនុវត្តផងដែរ។ នេះមានន័យថា ពុទ្ធសាសនិកទាំងអស់អាច និងគួរចាប់ផ្តើមបដិបត្តិសតិសម្បជញ្ញៈឲ្យបានឆាប់ក្នុងផ្លូវទៅកាន់ការត្រាស់ដឹង ទោះបីជាពួកគេនៅតែធ្វើការដើម្បីទទួលបានការយល់ដឹងត្រឹមត្រូវ និងដោះស្រាយក៏ដោយ។
ប្រាជ្ញា
ក្រុមទីបីនៃសមិទ្ធិផលបី ការចែកជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងគោលការណ៍ពីរដំបូងរបស់អរិយៈមគ្គប្រាំបី - ការយល់ដឹងត្រឹមត្រូវ និងការគិតត្រឹមត្រូវ ឬដំណោះស្រាយ។ ខណៈពេលដែលពួកគេគឺជាបច្ចេកទេសដំបូងគេនៅលើកង់ព្រះធម៌ ដូចដែលពួកគេចង់នាំមុខការនិយាយ និងសកម្មភាព ពួកគេច្រើនតែជាអ្នកចុងក្រោយដែលចាប់ផ្តើមផ្តោតទៅលើ ដោយសារពួកគេពិបាកយល់បំផុត។
នោះហើយជាមូលហេតុដែលការផ្ចង់អារម្មណ៍បីដងដំបូង។ លើសកម្មភាពដែលខ្លួនត្រូវធ្វើ - ទាំងខាងក្រៅតាមរយៈគុណធម៌សីលធម៌ និងខាងក្នុងតាមរយៈវិន័យផ្លូវចិត្ត - ព្រោះវាជួយឱ្យយើងទទួលបានប្រាជ្ញាកាន់តែច្រើន។ ម្យ៉ាងវិញទៀត វាជួយដល់គុណធម៌ និងវិន័យផ្លូវចិត្តរបស់យើង ដូច្នេះហើយ កង់ព្រះធម៌ ប្រែជាលឿន និងរលូន រហូតទាល់តែយើងសម្រេចបានត្រាស់ដឹង និងបរិនិព្វាន។
មាគ៌ាដប់ប្រការ
ពុទ្ធសាសនិកមួយចំនួនជឿថាមានគោលការណ៍ពីរបន្ថែមទៀតដែលស្ថិតនៅលើកង់ព្រះធម៌ ដែលធ្វើឱ្យវាក្លាយជាផ្លូវដ៏ប្រពៃជាជាងប្រាំបី។
ជាឧទាហរណ៍ Mahācattārīsaka Sutta ដែលអាចត្រូវបានរកឃើញទាំងនៅក្នុងពុទ្ធសាសនាចិន និងបាលី ក៏និយាយអំពីការត្រាស់ដឹង ឬបញ្ញា ( sammā-ñāṇa ) និងសម្មាសម្ពោធិញ្ញាណ (<១១>សម្មា- វិមុត្តិត្យ <១២>)។ នៅលើកង់ព្រះធម៌។
ដោយសង្ខេប
អរិយមគ្គ ផ្លូវប្រាំបីគឺជាគ្រឹះនៃសាលាសំខាន់ៗភាគច្រើននៃព្រះពុទ្ធសាសនា ដរាបណាសាសនាបូព៌ាបុរាណនេះមាន។ វាគូសបញ្ជាក់ធម៌ទាំង ៨ ប្រការ ដែលមនុស្សគ្រប់រូបត្រូវធ្វើតាម បើចង់រំដោះខ្លួនចេញពីសង្ខារ និងបានដល់នូវព្រះនិព្វាន។
ការយល់ ការគិត ការនិយាយ ការប្រព្រឹត្តិ ការចិញ្ចឹមជីវិត ការព្យាយាម សតិសម្បជញ្ញៈ និងការតាំងសមាធិ (ឬសមាធិ) បានធ្វើរួចទាំងអស់។ តាមមាគ៌ាដ៏ត្រឹមត្រូវ តាមពុទ្ធសាសនិកត្រូវបានធានាថានឹងលើកតម្កើងចិត្ត និងព្រលឹងឲ្យខ្ពស់ជាងទុក្ខលំបាកនៃវដ្ដមរណៈ និងការកើតឡើងវិញ និងបានត្រាស់ដឹង។
