Jedną z wielu niesamowitych rzeczy o mitologia starożytnego Egiptu jest to, że nie jest on wykonany z jednego cyklu mitologicznego. Zamiast tego, jest to połączenie wielu różnych cykli i boskich panteonów, każdy zapisany w różnych królestwach i okresach historii Egiptu. To dlatego mitologia egipska ma kilka "głównych" bogów, kilka różnych bogów świata podziemnego, wiele bogiń matek, i tak dalej. I to również dlatego istnieje więcej niż jeden starożytnyEgipski mit o stworzeniu, czyli kosmogonia.

To sprawia, że mitologia egipska może wydawać się skomplikowana, ale jest to również duża część jej uroku. Co czyni ją jeszcze bardziej fascynującą, to fakt, że starożytni Egipcjanie z łatwością łączyli ze sobą różne cykle mitologiczne. Nawet gdy nowe najwyższe bóstwo lub panteon wyrastały na czele starego, oba często łączyły się i żyły razem.

To samo dotyczy egipskich mitów o stworzeniu. Chociaż istnieje kilka takich mitów i konkurowały one o kult Egipcjan, to jednak wzajemnie się uzupełniały. Każdy egipski mit o stworzeniu opisuje inne aspekty rozumienia stworzenia przez ludy, ich upodobania filozoficzne i soczewkę, przez którą postrzegali otaczający ich świat.

Czym więc dokładnie są te egipskie mity o stworzeniu?

Do naszych czasów przetrwały w sumie cztery z nich, a przynajmniej cztery takie mity były na tyle znane i rozpowszechnione, że warto o nich wspomnieć. Każdy z nich powstał w różnych okresach długiej historii Egiptu i w różnych miejscach kraju - w Hermopolis, Heliopolis, Memfis i Tebach. Wraz z powstaniem każdej nowej kosmogonii, poprzednia została włączona do nowej mitologii lubzostała zepchnięta na bok, pozostawiając jej marginalne, ale nigdy nieistniejące znaczenie. Prześledźmy po kolei każdą z nich.

Hermopolis

Pierwszy ważny egipski mit o stworzeniu powstał w mieście Hermopolis, w pobliżu pierwotnej granicy między dwoma głównymi egipskimi królestwami w tamtym czasie - Dolnym i Górnym Egiptem. Ta kosmogonia lub rozumienie wszechświata koncentrowało się na panteonie ośmiu bogów zwanych Ogdoad, z których każdy był postrzegany jako aspekt pierwotnych wód, z których wyłonił się świat. Osiem bogów było podzielonychna cztery pary bóstwa męskiego i żeńskiego, z których każde reprezentowało określoną jakość tych pierwotnych wód. Bóstwa żeńskie były często przedstawiane jako węże a samce jako żaby.

Według mitu o stworzeniu Hermopolis bogini Naunet i bóg Nu byli uosobieniem obojętnych wód pierwotnych.Drugą boską parą męsko-żeńską byli Kek i Kauket, którzy reprezentowali ciemność w tych wodach pierwotnych.Następnie byli Huh i Hauhet, bogowie nieskończonej rozciągłości wód pierwotnych.Wreszcie jest najsłynniejszy duet Ogdoad - Amun iAmaunet, bogowie niepoznawalnej i ukrytej natury świata.

Gdy wszystkie osiem bóstw Ogdoad wyłoniło się z pierwotnych mórz i stworzyło wielki przewrót, z ich wysiłków powstał kopiec świata.Następnie, słońce wzniósł się ponad świat, a życie pojawiło się wkrótce potem. Podczas gdy cała ósemka bogów Ogdoad nadal była czczona jako równi przez tysiąclecia, to bóg Amun który wiele wieków później stał się najwyższym bóstwem Egiptu.

Jednak to nie Amun ani żaden inny z bogów Ogdoad stał się najwyższym bóstwem Egiptu, ale raczej dwie boginie Wadjet i Nekhbet - wychowujące kobra i sęp - które były matriarchalnymi bóstwami królestw Dolnego i Górnego Egiptu.

Heliopolis

Geb i Nut, którzy spłodzili Izydę, Ozyrysa, Seta i Neftydę. PD.

Po okresie dwóch królestw Egipt został ostatecznie zjednoczony ok. 3100 r. p.n.e. W tym samym czasie w Heliopolis - Mieście Słońca w Dolnym Egipcie powstał nowy mit o stworzeniu.Według tego nowego mitu o stworzeniu, było to właściwie bóg Atum który stworzył świat. Atum był bogiem słońca i często kojarzony był z późniejszym bogiem słońca Ra.

Co ciekawsze, Atum był bogiem samozwańczym, a także był pierwotnym źródłem wszystkich sił i elementów świata.Według mitu z Heliopolis, Atum najpierw zrodził Bóg powietrza Shu i wilgoć bogini Tefnut Zrobił to poprzez akt, powiedzmy, autoerotyzmu.

Po narodzinach Shu i Tefnut reprezentowali pojawienie się pustej przestrzeni wśród pierwotnych wód. Następnie brat i siostra połączyli się w pary i spłodzili dwójkę własnych dzieci -... Bóg ziemi Geb i bogini nieba Orzech Wraz z narodzinami tych dwóch bóstw świat został w zasadzie stworzony. Następnie Geb i Nut spłodzili kolejne pokolenie bogów - boga Ozyrysa, bogini macierzyństwa i magii Izyda , bóg chaosu Set, oraz siostra bliźniaczka Isis i bogini chaosu Nephthys .

Tych dziewięciu bogów - od Atuma do jego czterech prawnuków - tworzyło drugi główny panteon egipski, zwany "Enneadem". Atum pozostał jedynym bogiem stwórcą, a pozostałych ośmiu było jedynie przedłużeniem jego natury.

Ten mit o stworzeniu, czyli nowa kosmogonia egipska, obejmuje dwa najwyższe bóstwa Egiptu - Ra i Ozyrysa, które nie rządziły równolegle ze sobą, ale doszły do władzy jeden po drugim.

Po pierwsze, to Atum lub Ra został ogłoszony najwyższym bóstwem po zjednoczeniu Dolnego i Górnego Egiptu. Poprzednie dwie boginie matriarchalne, Wadjet i Nekhbet nadal były czczone, a Wadjet stała się nawet częścią Oko Ra i aspekt boskiej mocy Ra.

Ra pozostawał u władzy przez wiele stuleci, zanim jego kult zaczął słabnąć, a Ozyrys został "wypromowany" jako nowy najwyższy bóg Egiptu. On również został jednak ostatecznie zastąpiony po pojawieniu się kolejnej mitologii stworzenia.

Memphis

Zanim zajmiemy się mitem o stworzeniu, który ostatecznie doprowadził do zastąpienia Ra i Ozyrysa jako najwyższych bogów, ważne jest, aby zwrócić uwagę na inną mitologię stworzenia, która istniała obok kosmogonii Heliopolis. Zrodzony w Memphis, ten mit o stworzeniu wierzył bóg Ptah ze stworzeniem świata.

Ptah był bogiem rzemieślników i patronem słynnych egipskich architektów. Mąż Sekhmet i ojcem dla Nefertem , Ptah był również uważany za ojca słynnego egipskiego mędrca Imhotepa, który później został sponiewierany.

Co ważniejsze, Ptah stworzył świat w dość odmienny sposób w porównaniu z poprzednimi dwoma mitami o stworzeniu. Stworzenie świata przez Ptah było o wiele bardziej zbliżone do intelektualnego stworzenia struktury, niż pierwotne narodziny w oceanie lub onanizm samotnego boga. Zamiast tego, idea świata uformowała się w sercu Ptah, a następnie została wprowadzona w rzeczywistość, gdy Ptah wypowiedział światTo właśnie mówiąc Ptah stworzył wszystkich innych bogów, ludzkość i samą Ziemię.

Mimo że Ptah był powszechnie czczony jako bóg stwórca, nigdy nie przyjął roli najwyższego bóstwa. Zamiast tego jego kult trwał jako kult boga rzemieślnika i architekta, i prawdopodobnie dlatego ten mit o stworzeniu współistniał pokojowo z mitem z Heliopolis. Wielu po prostu wierzyło, że to słowo wypowiedziane przez boga architekta doprowadziło do powstania Atuma i Enneady.

Nie umniejsza to znaczenia mitu o stworzeniu Ptaha. W rzeczywistości wielu uczonych uważa, że nazwa Egiptu pochodzi od jednego z głównych sanktuariów Ptaha - Hwt-Ka-Ptah. Od tego starożytni Grecy stworzyli termin Aegyptos, a od niego - Egipt.

Thebes

Ostatni ważny egipski mit o stworzeniu pochodził z miasta Teb. Teologowie z Teb powrócili do oryginalnego egipskiego mitu o stworzeniu z Hermopolis i dodali do niego nowy zwrot. Według tej wersji bóg Amun nie był tylko jednym z ośmiu bóstw Ogdoadu, ale ukrytym najwyższym bóstwem.

Kapłani tebańscy postulowali, że Amon był bóstwem istniejącym "Poza niebem i głębiej niż podziemia". Wierzyli, że to boskie wezwanie Amona, a nie słowo Ptaha, przerwało pierwotne wody i stworzyło świat. Tym wezwaniem, przyrównanym do krzyku gęsi, Atum stworzył nie tylko świat, ale bogów i boginie Ogdoad i Ennead, Ptaha i wszystkich innych Egipcjan.bóstwa.

Niewiele później Amun został ogłoszony nowym najwyższym bogiem całego Egiptu, zastępując Ozyrysa, który po własnej śmierci i mumifikacji stał się pogrzebowym bogiem świata podziemnego. Dodatkowo Amun został połączony z poprzednim bogiem słońca z kosmogonii Heliopolis - Ra. Obaj stali się Amunem-Ra i rządzili Egiptem aż do jego ostatecznego upadku wieki później.

Zakończenie

Jak widać, te cztery egipskie mity o stworzeniu nie tylko zastępują się nawzajem, ale przepływają przez siebie z niemal tanecznym rytmem. Każda nowa kosmogonia reprezentuje ewolucję myśli i filozofii Egipcjan, a każdy nowy mit włącza stare mity w taki czy inny sposób.

Pierwszy mit przedstawiał bezosobowego i obojętnego Ogdoada, który nie rządził, ale po prostu był. Zamiast tego, to bardziej osobiste boginie Wadjet i Nekhbet opiekowały się Egipcjanami.

Następnie wynalazek Ennead obejmował znacznie bardziej zaangażowany zbiór bóstw. Ra przejął władzę nad Egiptem, ale Wadjet i Nekhbet nadal żyły obok niego jako pomniejsze, ale wciąż ukochane bóstwa. Potem przyszedł kult Ozyrysa, przynosząc ze sobą praktykę mumifikacji, kult Ptaha i powstanie egipskich architektów.

W końcu Amun został ogłoszony twórcą zarówno Ogdoad, jak i Ennead, został połączony z Ra i nadal rządził, a Wadjet, Nekhbet, Ptah i Ozyrys nadal odgrywają aktywne role w egipskiej mitologii.