Demokracia athinase ishte e para demokracia e njohur në botë. Pavarësisht se Aristoteli aludonte në faktin se Athina nuk ishte i vetmi qytet që kishte miratuar një qeveri demokratike, Athina ishte i vetmi qytet-shtet që kishte të dhëna për zhvillimin e saj dhe themelimin e institucioneve demokratike.

Duke pasur të dhënat e Historia e Athinës i ndihmoi historianët të spekulonin se si lindi dhe u përhap demokracia greke. Në këtë mënyrë, ne e dimë se përpara se Athina të kishte përpjekjen e saj të parë për një qeverisje demokratike, ajo drejtohej nga kryemagjistratët dhe Areopagu, të cilët të gjithë ishin aristokratë.

Institucioni i demokracisë në Athinë u zhvillua në disa faza si rezultat i rrethanave ekonomike, politike dhe sociale. Këto aspekte u përkeqësuan gradualisht si pasojë e sistemit politik që fillimisht ishte sunduar nga mbretërit. Më pas, qyteti përfundoi në një oligarki që zgjidhte vetëm zyrtarë nga familjet aristokrate.

Burimet ndryshojnë në sa etapa kishte në zhvillimin e demokracisë athinase. Në këtë artikull, le të hedhim një vështrim në shtatë fazat më të rëndësishme në historinë e këtij qyteti-shtet demokratik.

Kushtetuta Drakoniane (621 p.e.s.)

Gdhendja e Drakos Biblioteka e Gjykatës së Lartë të Shteteve të Bashkuara. Përdorimi i drejtë.

Draco ishte ligjvënësi ose ligjvënësi i parë i regjistruar i Athinës. Ai e ndryshoi sistemin shumëvjeçar të së drejtës gojore në një të shkruarligj që mund të zbatohej vetëm nga një gjykatë. Ky kod i shkruar do të njihej si Kushtetuta Drakoniane.

Kushtetuta Drakoniane ishte jashtëzakonisht e ashpër dhe e ngurtë. Këto karakteristika ishin arsyeja pse pothuajse çdo ligj i vetëm u shfuqizua më vonë. Pavarësisht nga kjo, ky kod ligjor ishte pjesë e të parit të këtij lloji dhe konsiderohet si përparimi më i hershëm në demokracinë athinase.

Soloni (rreth 600 – 561 p.e.s.)

Soloni ishte një poet, ligjvënës kushtetues dhe udhëheqës që luftoi kundër përkeqësimit politik dhe ekonomik të Athinës. Ai ripërcaktoi kushtetutën për të krijuar rrënjët e demokracisë. Megjithatë, duke vepruar kështu, ai krijoi edhe probleme të tjera që duheshin rregulluar.

Një nga reformat më të rëndësishme në kushtetutë ishte që njerëz të tjerë përveç aristokratëve të lindur në familje fisnike mund të kandidonin për poste të caktuara. Zëvendësimi i së drejtës trashëgimore për të qenë pjesë e qeverisë me një të drejtë të bazuar në pasuri, ku në varësi të sasisë së pasurisë që zotëronin mund t'u takonin ose t'u mohohej kandidatura. Pavarësisht këtyre ndryshimeve, Soloni mbajti hierarkinë shoqërore të klaneve dhe fiseve të Atikës dhe Athinës.

Pas përfundimit të sundimit të tij, pati shumë trazira brenda fraksioneve politike që shkaktuan shumë konflikte. Njëra palë ishte e përbërë nga klasa e mesme dhe fshatarët që favorizonin reformat e tij, ndërsa pala tjetër, e përbërë nga fisnikët, favorizonterestaurimi i tipit të vjetër të qeverisjes aristokratike.

Tirani e Peisistratidëve (561 – 510 p.e.s.)

1838 ilustrim i Peisistratit që kthehet në Athinë me Athinën. PD.

Peisistratus ishte një sundimtar i Athinës së lashtë. Në përpjekjen e tij të parë për të sunduar, ai përfitoi nga trazirat brenda fraksioneve politike dhe fitoi kontrollin e Akropolit përmes një grushti shteti në vitin 561 p.e.s. Megjithatë, ishte jetëshkurtër, sepse klanet kryesore e hoqën nga pozicioni i tij.

Pas dështimit të tij, ai u përpoq përsëri. Këtë herë, ai mori ndihmë nga një ushtri e huaj dhe nga Partia Hill, e cila përbëhej nga njerëz që nuk ishin as në partitë e Plainit dhe të Bregut. Falë kësaj, ai më në fund mundi të merrte kontrollin e Atikës dhe të bëhej një tiran kushtetues.

Tirani e tij vazhdoi për dekada dhe nuk përfundoi me vdekjen e tij. Djemtë e Peisistratus, Hippias dhe Hipparchus ndoqën hapat e tij dhe morën pushtetin. Thuhet se ata ishin edhe më të ashpër se babai i tyre kur ishin në pushtet. Ka gjithashtu shumë konfuzion se kush ia doli i pari.

Cleisthenes (510 – rreth 462 p.e.s.)

Cleisthenes – Babai i Demokracisë Greke. Me mirësjellje të Anna Christoforidis, 2004

Cleisthenes ishte një ligjvënës athinas, më i njohur si babai i demokracisë athinase midis historianëve. Ai reformoi kushtetutën me synimin për ta bërë atë demokratike.

Ai u bë i rëndësishëm pas trupave spartanendihmoi athinasit në përmbysjen e Hipias.

– Kleistenes kundër Isagoras – Pasi spartanët rrëzuan tiraninë, Cleomenes I krijoi një oligarki pro-spartane që kishte Isagorasin si udhëheqës. Kleistheni ishte kundërshtari i Isagorasë. Klasa e mesme e mbështeti atë dhe ai pati ndihmën e demokratëve.

Megjithë faktin se Isagora dukej se ishte në avantazh, Kleisthenes përfundoi duke marrë në dorë qeverinë sepse u premtoi shtetësinë atyre që kishin mbetur. jashtë. Kleomenes u përpoq të ndërhynte dy herë, por dështoi për shkak të mbështetjes që kishte Kleisteni.

– 10 fiset e Athinës dhe Kleistheni – Pas marrjes së tij në pushtet, Kleistenes u ndesh me çështjet që Soloni krijoi si rezultat i reformave të tij demokratike gjatë kohës që ishte në pushtet. Megjithatë, asgjë nuk e ndaloi atë të përpiqej.

Çështja më e spikatur ishte besnikëria e qytetarëve ndaj klaneve të tyre. Për ta rregulluar, ai vendosi që komunitetet të ndaheshin në tre rajone: në brendësi, qytet dhe bregdet. Pastaj ai i ndau komunitetet në 10 grupe të quajtura trittyes .

Menjëherë pas kësaj, ai hodhi poshtë fiset që ishin të bazuara në lindje dhe krijoi 10 të reja që përbëheshin nga një trittyes nga secila prej rajonet e përmendura më parë. Ndër emrat e fiseve të reja, kishte edhe ata të heronjve vendas, për shembull, Leontis, Antiokis, Cecropis, e kështu me radhë.

– Kleisteni dheKëshilli i 500 - Megjithë ndryshimet, Areopagu ose këshilli drejtues i Athinës dhe arkondet ose sundimtarët ishin ende në vend. Megjithatë, Kleistheni ndryshoi Këshillin prej 400 të vendosur nga Soloni, i cili përfshinte 4 fiset e vjetra në një Këshill prej 500.

Secili nga dhjetë fiset duhej të kontribuonte me 50 anëtarë çdo vit. Si pasojë, me kalimin e kohës, anëtarët filluan të zgjidheshin me short. Qytetarët që kishin të drejtë ishin ata që ishin 30 vjeç ose më të vjetër dhe të miratuar nga këshilli i mëparshëm.

– Ostracizmi – Sipas të dhënave të qeverisë së tij, Kleistenes ishte përgjegjës për zbatimin e ostracizëm. Kjo u dha qytetarëve të drejtën për të larguar përkohësisht, në një mërgim 10-vjeçar, një qytetar tjetër nëse kishin frikë se ai person po bëhej shumë i fuqishëm.

Perikliu (rreth 462 – 431 p.e.s.)

Perikliu duke mbajtur fjalimin e tij funeral para Kuvendit. PD.

Perikliu ishte gjeneral dhe politikan athinas. Ai ishte udhëheqës i Athinës nga rreth 461/2 deri në 429 p.e.s. dhe historianët e quajnë këtë periudhë Epoka e Perikliut, ku Athina rindërtoi atë që ishte shkatërruar në luftërat greko-persiane.

Ai ndoqi hapat e mentorit të tij, Ephialtes, i cili hoqi Areopagun si një institucion të fuqishëm politik, nga duke fituar zgjedhjet për gjeneralin një vit dhe çdo pas tij derisa vdiq në vitin 429 p.e.s.

Gjeneralimbajti një fjalim funeral për pjesëmarrjen e tij në Luftën e Peloponezit. Tukididi e shkroi fjalimin dhe Perikliu e paraqiti atë jo vetëm për të respektuar të vdekurit, por edhe për të lavdëruar demokracinë si një formë qeverisjeje.

Në këtë fjalim publik, ai deklaroi se demokracia e lejoi qytetërimin të ecë përpara falë meritës dhe jo fuqisë apo pasurisë së trashëguar. Ai gjithashtu besonte se në demokraci, drejtësia është e barabartë për të gjithë në mosmarrëveshjet e veta.

Oligarkitë Spartane (431 – 338 p.e.s.)

Lufta me spartanët pati humbjen e Athinës si një pasojë. Kjo disfatë rezultoi në dy revolucione oligarkike në 411 dhe 404 p.e.s. që u përpoq të shkatërronte qeverinë demokratike të Athinës.

Megjithatë, në vitin 411 p.e.s. oligarkia spartane zgjati vetëm 4 muaj përpara se një administratë më demokratike të merrte edhe një herë Athinën dhe zgjati deri në vitin 404 p.e.s., kur qeveria përfundoi në duart e tridhjetë tiranëve.

Për më tepër, 404 p.e.s. oligarkia, e cila ishte rezultat i dorëzimit përsëri të Athinës ndaj Spartës, zgjati vetëm një vit kur elementët prodemokratikë rifituan kontrollin derisa Filipi II dhe ushtria e tij maqedonase pushtuan Athinën në 338 p.e.s.

Dominimi maqedonas dhe romak (338 – 86 B.C.)

Bust i Demetrios Poliorketes. PD.

Kur Greqia hyri në luftë në vitin 336 p.e.s. kundër Persisë, ushtarët e saj përfunduan duke u bërë të burgosur për shkak të shteteve të tyre.veprimet dhe ato të aleatëve të tyre. E gjithë kjo çoi në një luftë midis Spartës dhe Athinës kundër Maqedonisë, të cilën ata e humbën.

Si pasojë, Athina ishte viktimë e kontrollit helenistik. Mbreti maqedonas caktoi një vendas të besuar si guvernator politik në Athinë. Publiku athinas i konsideroi këta guvernatorë thjesht si diktatorë maqedonas, pavarësisht nga fakti se ata mbanin në vend disa nga institucionet tradicionale athinase

Demetrios Poliorcetes e përfundoi sundimin e Kasandrit në Athinë. Si rezultat, demokracia u rivendos në vitin 307 p.e.s., por kjo do të thoshte se Athina u bë e pafuqishme politikisht sepse ajo ishte ende e lidhur me Romën.

Me këtë situatë, athinasit hynë në luftë me Romën, dhe në 146 B.C. Athina u bë një qytet autonom nën sundimin romak. Duke i lejuar ata të kenë praktika demokratike në masën më të mirë që mundeshin.

Më vonë, Athenion udhëhoqi një revolucion në 88 B.C. që e bëri atë një tiran. Ai e detyroi Këshillin që ata ranë dakord për të vënë në pushtet kë të zgjidhte. Menjëherë pas kësaj, ai shkoi në luftë me Romën dhe vdiq gjatë saj. Ai u zëvendësua nga Aristion.

Pavarësisht se athinasit humbën në luftën me Romën, gjenerali romak Publius i la athinasit të jetojnë. Ai i la ata në vullnetin e tyre dhe rivendosi gjithashtu qeverinë e mëparshme demokratike.

Përfundimi

Demokracia athinase padyshim që pati faza dhe përpjekje të ndryshme për të qëndruar nëvend. Nga ndryshimet nga ligji gojor në një kushtetutë të shkruar deri te luftimet definitive kundër përpjekjeve për të vendosur një oligarki si një formë qeverisjeje, sigurisht që ajo u zhvillua bukur.

Po të mos ishte Athina dhe qytetet si ato që luftuan që demokracia të ishte normë, ndoshta bota do ta kishte vonuar zhvillimin e saj social dhe politik me rreth 500 vjet ose më shumë. Athinasit ishin padyshim pionierët e modeleve moderne të sistemeve politike, dhe ne jemi mirënjohës për këtë.