Od zarania cywilizacji drogi służyły jako życiodajne arterie kultury, handlu i tradycji. Pomimo swojej nazwy, Jedwabny Szlak nie był faktycznie zbudowaną drogą, ale raczej starożytnym szlakiem handlowym.

Łączyła świat zachodni z Bliskim Wschodem i Azją, w tym z Indiami. Była główną drogą wymiany towarów i idei między Cesarstwem Rzymskim a Chinami. Po tym czasie średniowieczna Europa wykorzystywała ją do handlu z Chinami.

Mimo że wpływ tego starożytnego szlaku handlowego jest odczuwalny do dziś, wielu z nas wie o nim bardzo niewiele. Czytaj dalej, aby poznać kilka ciekawych faktów na temat Jedwabnego Szlaku.

Jedwabny Szlak był długi

Trasa karawan o długości 6400 km miała swój początek w Sian i podążała Wielki Mur Chiński w jakiś sposób. Przeszła przez Afganistan, wzdłuż wschodnich wybrzeży Morza Śródziemnego, skąd wysyłano towary przez Morze Śródziemne.

Pochodzenie jego nazwy

Jedwab z Chin był jednym z najcenniejszych towarów, które sprowadzano z Chin na Zachód, dlatego szlak nazwano jego imieniem.

Termin "Jedwabny Szlak" jest jednak całkiem nowy, a ukuł go baron Ferdinand von Richthofen w 1877 r. Próbował on w ten sposób wypromować swój pomysł połączenia Chin i Europy linią kolejową.

Jedwabny Szlak nie był używany przez pierwotnych handlarzy, którzy korzystali z tej trasy, ponieważ mieli oni różne nazwy dla wielu dróg, które łączyły się ze sobą, tworząc trasę.

Oprócz jedwabiu handlowano wieloma towarami.

Na tej sieci dróg wymieniano wiele towarów. Jedwab był tylko jednym z nich i był jednym z najbardziej cenionych, obok jadeitu z Chin. Ceramika, skóra, papier i przyprawy były powszechnymi wschodnimi towarami, które wymieniano na towary z Zachodu. Zachód z kolei handlował ze Wschodem między innymi rzadkimi kamieniami, metalami i kością słoniową.

Jedwab był powszechnie handlowany z Rzymianami przez Chińczyków w zamian za złoto i wyroby szklane. Technologia i technika dmuchania szkła nie były wtedy znane w Chinach, więc chętnie wymieniano je na cenną tkaninę. Rzymskie klasy szlacheckie ceniły jedwab tak bardzo za swoje suknie, że wiele lat po rozpoczęciu handlu stał się on ulubioną tkaniną tych, którzy mogli sobie na niego pozwolić.

Papier przyjechał ze Wschodu

Papier został wprowadzony na Zachód przez Jedwabny Szlak. Po raz pierwszy papier został wyprodukowany w Chinach przy użyciu mieszaniny kory morwy, konopi i szmat w okresie wschodnim Han (25-220 CE).

W VIII w. papier rozpowszechnił się w świecie islamu, a następnie w XI w. dotarł do Europy przez Sycylię i Hiszpanię. Szybko zastąpił pergamin, czyli utwardzoną skórę zwierzęcą, która służyła do pisania.

Technika produkcji papieru była udoskonalana i poprawiana wraz z pojawieniem się lepszej technologii. Po wprowadzeniu papieru na Zachód, produkcja manuskryptów i książek gwałtownie wzrosła, rozpowszechniając i zachowując informacje i wiedzę.

Produkcja książek i tekstów na papierze jest znacznie szybsza i bardziej ekonomiczna niż na pergaminie. Dzięki Jedwabnemu Szlakowi do dziś korzystamy z tego cudownego wynalazku.

Proch był również przedmiotem handlu.

Historycy zgadzają się, że pierwsze udokumentowane użycie prochu pochodzi z Chin. Najwcześniejsze zapisy dotyczące formuły prochu pochodzą z dynastii Song (XI w.) Przed wynalezieniem nowoczesnych pistoletów, proch był wdrażany w działaniach wojennych poprzez użycie płonących strzał, prymitywnych rakiet i armat.

Używano go również do celów rekreacyjnych w postaci fajerwerków. W Chinach wierzono, że fajerwerki odpędzają złe duchy. Wiedza o prochu szybko rozprzestrzeniła się w Korei, Indiach i na całym Zachodzie, trafiając na Jedwabny Szlak.

Mimo że to Chińczycy go wynaleźli, proch strzelniczy rozprzestrzenił się jak ogień za sprawą Mongołów, którzy najechali ogromne obszary Chin w XIII w. Historycy sugerują, że Europejczycy zetknęli się z prochem strzelniczym dzięki handlowi na Jedwabnym Szlaku.

Handlowali z Chińczykami, Hindusami i Mongołami, którzy w tym czasie używali prochu. Po tym czasie był on intensywnie wykorzystywany w zastosowaniach wojskowych zarówno na Wschodzie, jak i na Zachodzie. Możemy podziękować Jedwabnemu Szlakowi za nasze piękne noworoczne pokazy fajerwerków.

Buddyzm rozprzestrzeniał się poprzez szlaki

Obecnie na całym świecie żyje 535 milionów ludzi, którzy praktykują buddyzm. Jego rozprzestrzenianie się można prześledzić na Jedwabnym Szlaku. Według nauk buddyzmu, ludzka egzystencja jest jednym z cierpień i że jedynym sposobem na uzyskanie oświecenia, czyli nirwany, jest głęboka medytacja, duchowy i fizyczny wysiłek oraz dobre zachowanie.

Buddyzm powstał w Indiach około 2500 lat temu. Dzięki wymianie międzykulturowej wśród kupców, buddyzm przedostał się do Chin Han na początku pierwszego lub drugiego wieku naszej ery poprzez Jedwabny Szlak. Mnisi buddyjscy podróżowali z karawanami kupieckimi wzdłuż trasy, aby głosić swoją nową religię.

• I wiek CE: Rozprzestrzenianie się buddyzmu w Chinach poprzez Jedwabny Szlak rozpoczęło się w I wieku CE wraz z delegacją wysłaną na Zachód przez chińskiego cesarza Ming (58-75 CE).

• 2 wiek CE: Wpływy buddyjskie stały się bardziej wyraźne w 2 wieku, prawdopodobnie w wyniku wysiłków mnichów buddyjskich z Azji Środkowej do Chin.

• IV wiek CE: Od IV wieku chińscy pielgrzymi zaczęli podróżować do Indii wzdłuż Jedwabnego Szlaku. Chcieli odwiedzić miejsce narodzin swojej religii i uzyskać dostęp do jej oryginalnych pism.

• 5 i 6 wiek CE: kupcy z Jedwabnego Szlaku rozpowszechnili wiele religii, w tym buddyzm. Wielu kupców uznało tę nową, pokojową religię za atrakcyjną i wspierało klasztory wzdłuż trasy. Z kolei mnisi buddyjscy zapewniali podróżnym nocleg. Kupcy następnie rozpowszechniali wieści o religii w krajach, przez które przechodzili.

• 7 wiek CE: W tym wieku nastąpił koniec rozprzestrzeniania się buddyzmu na Jedwabnym Szlaku z powodu powstania islamu w Azji Środkowej.

Buddyzm wpłynął na architekturę i sztukę wielu krajów, które brały udział w handlu. Kilka obrazów i manuskryptów dokumentuje jego rozprzestrzenianie się w całej Azji. Buddyjskie malowidła w jaskiniach, które zostały odkryte na północnym jedwabnym szlaku, mają artystyczne powiązania ze sztuką irańską i zachodnioazjatycką.

Niektóre z nich mają wyraźne wpływy chińskie i tureckie, które były możliwe tylko dzięki ścisłemu przenikaniu się kultur wzdłuż szlaku handlowego.

Terakotowa Armia

Terakotowa armia to kolekcja naturalnej wielkości rzeźb z terakoty, które przedstawiają armię cesarza Qin Shi Huang. Kolekcja została pochowana wraz z cesarzem około 210 roku p.n.e., aby chronić cesarza w życiu pozagrobowym. Została odkryta w 1974 roku przez kilku lokalnych chińskich rolników, ale co ma wspólnego z Jedwabnym Szlakiem?

Niektórzy uczeni mają teorię, która mówi, że na koncepcję terakotowej armii mieli wpływ Grecy. Podstawą tej teorii jest fakt, że Chińczycy nie mieli takiej samej praktyki tworzenia naturalnej wielkości posągów przed zetknięciem się z kulturą europejską poprzez Jedwabny Szlak. W Europie naturalnej wielkości rzeźby były normą. Używano ich jako dekoracji, a niektóre ogromne były nawetużywane jako kolumny do podtrzymywania i ozdabiania świątyń.

Jednym z dowodów na poparcie tego twierdzenia jest odkrycie fragmentów DNA z czasów przed powstaniem terakotowej armii.Wskazują one, że Europejczycy i Chińczycy mieli kontakt przed czasem powstania armii.Chińczycy mogli zaczerpnąć pomysł tworzenia takich rzeźb z zachodu.Być może nigdy się tego nie dowiemy, ale kontakt między narodami wzdłuż Jedwabnego Szlaku z pewnościąwpłynęła na sztukę po obu stronach trasy.

Jedwabny Szlak był niebezpieczny

Podróżowanie Jedwabnym Szlakiem z cennymi towarami było niezwykle niebezpieczne. Trasa wiodła przez wiele niestrzeżonych, odludnych odcinków, gdzie bandyci czyhali na podróżnych.

Z tego powodu kupcy zwykle podróżowali razem w dużych grupach zwanych karawanami. W ten sposób minimalizowano ryzyko splądrowania przez oportunistycznych bandytów.

Kupcy zatrudniali też najemników jako strażników, którzy mieli ich chronić, a czasem prowadzić, gdy przemierzali nowy i być może odcinek niebezpiecznej ścieżki.

Handlarze nie przemierzyli całego Jedwabnego Szlaku

Przemierzanie całej długości Jedwabnego Szlaku przez karawany nie byłoby ekonomicznie opłacalne, bo gdyby tak było, to każda podróż trwałaby 2 lata. Zamiast tego, aby towary dotarły do celu, karawany porzucały je na stacjach w dużych miastach.

Inne karawany odbierały towar i przewoziły go dalej. To przenoszenie towarów podnosiło ich wartość, ponieważ każdy handlarz brał część.

Kiedy ostatnie karawany docierały do celu, wymieniały je na kosztowności, po czym wracały tymi samymi drogami i powtarzały proces zrzucania towarów i pozwalania innym na ich odbieranie od nowa.

Metodami transportu były zwierzęta

Wielbłądy były popularnym wyborem do transportu towarów wzdłuż lądowych odcinków Jedwabnego Szlaku.

Zwierzęta te były w stanie wytrzymać surowy klimat i przetrwać wiele dni bez wody. Miały również doskonałą wytrzymałość i mogły przenosić ciężkie ładunki. Było to niezwykle pomocne dla kupców, ponieważ większość tras była trudna i niebezpieczna. Dotarcie do celu zajmowało również dużo czasu, więc posiadanie tych garbatych towarzyszy było naprawdę ważne.

Inni używali koni do przemierzania dróg. Ta metoda była często używana do przekazywania wiadomości na duże odległości, ponieważ była najszybsza.

Pensjonaty, zajazdy czy klasztory wzdłuż trasy zapewniały zmęczonym kupcom miejsca, w których mogli się zatrzymać i odświeżyć siebie i swoje zwierzęta. Inni zatrzymywali się w oazach.

Marco Polo

Najsłynniejszą osobą, która przemierzyła Jedwabny Szlak był Marco Polo, wenecki kupiec, który udał się na Wschód w czasie panowania Mongołów. Nie był on pierwszym Europejczykiem, który udał się na Daleki Wschód - jego wuj i ojciec byli już w Chinach przed nim i mieli nawet nawiązane kontakty i węzły handlowe. Jego przygody zostały opisane w książce Podróże Marco Polo , który szczegółowo opisuje jego podróże Jedwabnym Szlakiem na Wschód.

Ten utwór literacki, napisany przez Włocha, z którym Marco Polo był przez pewien czas uwięziony, obszernie dokumentował zwyczaje, budynki i ludzi w miejscach, które odwiedził. Książka ta przyniosła mniej znaną wcześniej kulturę i cywilizację Wschodu na Zachód.

Kiedy Marco wraz z braćmi dotarł do rządzonych wówczas przez Mongołów Chin, został ciepło przyjęty przez ich władcę Kublai Khana. Marco Polo został nadwornym poborcą podatkowym i był wysyłany przez władcę na ważne wyprawy.

Wrócił do kraju po 24 latach pobytu za granicą, ale został schwytany w Genui za dowodzenie wenecką galerą w wojnie przeciwko niej. Będąc więźniem opowiadał współwięźniowi Rustichello da Pisa opowieści o swoich podróżach. Rustichello napisał następnie książkę, którą mamy dzisiaj na podstawie opowieści Marco Polo.

Zakończenie - Niezwykłe dziedzictwo

Nasz dzisiejszy świat nigdy nie będzie taki sam dzięki Jedwabnemu Szlakowi. Był on sposobem na to, by cywilizacje uczyły się od siebie nawzajem i w końcu prosperowały. Mimo że karawany przestały podróżować wieki temu, dziedzictwo drogi pozostało.

Produkty wymieniane między kulturami stały się symbolami ich społeczeństw. Niektóre z technologii, które przemierzyły tysiące mil przez bezlitosne ziemie, są nadal wykorzystywane w czasach współczesnych.

Wiedza i pomysły, które były wymieniane, posłużyły jako początek wielu tradycji i kultur. Jedwabny Szlak był w pewnym sensie mostem między kulturami i tradycjami. Był świadectwem tego, do czego zdolni są ludzie, jeśli dzielą się wiedzą i doświadczeniem.