گويتې بىر قېتىم پارس ئەدەبىياتىغا بولغان ھۆكۈمىنى بايان قىلدى:

« پارسلارنىڭ يەتتە ئۇلۇغ شائىرى بار ، ئۇلارنىڭ ھەر بىرى مەندىن سەل چوڭ».

Goethe ھەقىقەتەن توغرا ئېيتتى. پارس شائىرلىرى ئىنسانلارنىڭ ھېسسىياتىنىڭ تولۇق دائىرىسىنى نامايان قىلىدىغان تالانتقا ئىگە بولۇپ ، ئۇلار ئۇنى شۇنداق ماھارەت ۋە ئىنچىكەلىك بىلەن قىلدى ، ئۇلار ئۇنى پەقەت بىر نەچچە ئايەتكە سىغدۇرالايدۇ.

ئاز ساندىكى جەمئىيەتلەر پارسلارغا ئوخشاش شېئىرىي تەرەققىياتنىڭ يۇقىرى پەللىسىگە يەتتى. پارس شېئىرىيىتىگە ئەڭ بۈيۈك پارس شائىرلىرى ئۈستىدە ئىزدىنىپ ، ئۇلارنىڭ ئەسەرلىرىنىڭ نېمە ئۈچۈن كۈچلۈك ئىكەنلىكىنى ئۆگىنىمىز.

پارس شېئىرلىرىنىڭ تۈرلىرى

پارس شېئىرىيىتى كۆپ خىل بولۇپ ، نۇرغۇن ئۇسلۇبلارنى ئۆز ئىچىگە ئالغان بولۇپ ، ھەر بىرى ئۆزگىچە ۋە گۈزەل. پارس شېئىرىيىتىنىڭ بىر قانچە خىللىرى بار ، تۆۋەندىكىلەرنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ:

1. Qaṣīdeh

Qaṣīdeh ئۇزۇنراق يەككە شېئىر بولۇپ ، ئادەتتە يۈز قۇردىن ئېشىپ كەتمەيدۇ. بەزىدە ئۇ پانۇس ياكى ھەجۋىي ، ئىبرەتلىك ياكى دىننىي ، بەزىدە نەپىس. قەشقەرنىڭ ئەڭ داڭلىق شائىرلىرى رۇداكى ، ئۇنىڭدىن قالسا ئۇنسۇرى ، فارۇخى ، ئېنۋېر ۋە كانى قاتارلىقلار.

2. غازېل

غازېل لىرىك شېئىر بولۇپ ، شەكلى ۋە قاپىيە تەرتىپى بىلەن ئاساسەن ئوخشاش ، ئەمما تېخىمۇ ئېلاستىكىلىق ۋە ماس خاراكتېر كەمچىل. ئۇ ئادەتتە ئون بەش ئايەتتىن ئېشىپ كەتمەيدۇ.

پارس شائىرلىرى گېزىتنى شەكىل ۋە مەزمۇندا مۇكەممەللەشتۈردى. غازاتتا ئۇلار مۇشۇنىڭغا ئوخشاش تېمىلارنى ئېيتتىسىرلىق سەنئەتكارغا ئايلىنىش باشلاندى. ئۇ شائىر بولدى. ئۇ مۇزىكا ئاڭلاش ۋە ناخشا ئېيتىشقا باشلىدى.

ئۇنىڭ ئايەتلىرىدە نۇرغۇن ئازابلار بار:

« يارا بولسا نۇر سىزگە كىرىدۇ ».

ياكى:

« مەن قۇشقا ئوخشاش ناخشا ئېيتماقچى ، كىمنىڭ ئاڭلاۋاتقانلىقىغا ۋە نېمە ئويلىغانلىقىغا پەرۋا قىلمايمەن. » 10> ۋاپات بولغان كۈنى

جەسەت ساندۇقىم كېتىۋاتقاندا (مېنىڭ) ئۆلۈپ كەتكەن كۈنى ،

مېنىڭ بۇ دۇنيادىن (ئايرىلىش) ئازابىم بارلىقىنى تەسەۋۋۇر قىلىپ بېقىڭ.

مەن ئۈچۈن يىغلىماڭ ، «نېمىدېگەن قورقۇنچلۇق! نېمىدېگەن ئېچىنىشلىق!

(چۈنكى) سىز شەيتاننىڭ خاتالىقىغا چۈشۈپ قالىسىز ، (ھەقىقەتەن) تولىمۇ ئەپسۇسلىنارلىق ئىش! ) مەن ئۈچۈن ، ئۇ ۋاقىت ئىتتىپاقلىشىش ۋە ئۇچرىشىش ۋاقتى (تەڭرى).

(ۋە قاچان) مېنى قەبرىگە ھاۋالە قىلغىنىڭىزدا ،

«خەير-خوش! خەير-خوش! »دەپ سورىدى. چۈنكى قەبرە (پەقەت) جەننەتتىكى يىغىلىش (جانلارنى) يوشۇرۇش ئۈچۈن

(يوشۇرۇش) نىڭ پەردىسى.

تۆۋەنگە ، كېلىۋاتقانلىقىغا دىققەت قىلىڭ. نېمە ئۈچۈن

قۇياش ۋە ئاينىڭ پاتقانلىقى سەۋەبىدىن (ھەر قانداق) زىيان بولۇشى كېرەك؟

بۇ سىزگە تەڭشەلگەندەك قىلىدۇ ، ئەمما ئۇ ئۆرلەۋاتىدۇ.

قەبرە قارىماققا تۈرمىگە ئوخشايدۇ ، (ئەمما) ئۇ روھنى ئازاد قىلىش.

قايسى ئۇرۇق (ئەزەلدىن) چۈشۈپ كەتتى يەرقايسىسى ئۆسمىدى

(زاپاسلاش)؟ (ئۇنداقتا) ، سىز ئۈچۈن نېمىشقا ئىنسانلارنىڭ

«ئۇرۇقى» ھەققىدە گۇمان بار؟

قايسى چېلەك (ئەزەلدىن) چۈشۈپ كەتتى؟ ۋە تولۇق چىقمىدىمۇ؟ نېمىشقا

روھنىڭ يۈسۈف ئۈچۈن ھەسرەت چېكىشى كېرەك؟ 6 چۈنكى قۇدۇقنىڭ

؟

بۇ تەرىپىڭىزنى ئاغزىڭىزنى ياپسىڭىز ، ئۇنى (5)

دە ئېچىڭ ، چۈنكى خۇشاللىقىڭىزنىڭ ۋارقىراشلىرى ئاسماندا بولىدۇ. 5>

(ۋە ۋاقىت).

پەقەت نەپەس

خىرىستىيان ياكى يەھۇدىي ياكى مۇسۇلمان ، ھىندى ئەمەس

بۇددىست ، سوپى ياكى زېن. ھېچقانداق دىن

ياكى مەدەنىيەت سىستېمىسى ئەمەس. مەن شەرق

ياكى غەربتىن ئەمەس ، دېڭىزدىن ئەمەس ياكى

يەر يۈزىدىن ئەمەس ، تەبىئىي ياكى ئېفىرلىق ئەمەس ، ھەرگىزمۇ

ئېلېمېنتلاردىن تەركىب تاپقان ئەمەس. مەن مەۋجۇت ئەمەس ،

مەن بۇ دۇنيادا ياكى كېيىنكى دۇنيادا ئەمەس ،

ئادەم ئاتا بىلەن ھاۋا ئانىدىن ياكى ھېچكىمدىن كەلمىگەن

ئەسلى ھېكايە. مېنىڭ ئورنۇم ئورۇنسىز ، ئىزسىز

. تەنمۇ ياكى روھمۇ ئەمەس.

بىرىنچى ، ئەڭ ئاخىرقى ، تاشقى ، ئىچكى ، پەقەت

نەپەسلىنىۋاتقان نەپەس ئىنسان.

4. ئۆمەر خەييام - بىلىم ئىزدەش

ئۆمەر خەييام پېرسىيەنىڭ شەرقىي شىمالىدىكى نىشاپوردا تۇغۇلغان. ئۇنىڭ يىلى توغرىسىدىكى ئۇچۇرلارتۇغۇلۇشى پۈتۈنلەي ئىشەنچلىك ئەمەس ، ئەمما ئۇنىڭ تەرجىمىھالىنىڭ كۆپىنچىسى ئۇنىڭ 1048 ئىكەنلىكىگە قوشۇلدى.

ئۇ 1122-يىلى ، يۇرتىدا ۋاپات بولدى. ئۇ باغچىغا دەپنە قىلىنغان ، چۈنكى ئەينى ۋاقىتتىكى دىنىي خادىملار ئۇنى بىدئەتچى سۈپىتىدە مۇسۇلمان ، قەبرىستانلىققا دەپنە قىلىشنى چەكلىگەن.

«خەييام» سۆزى چېدىر ياسىغۇچىنى كۆرسىتىدۇ ، بەلكىم ئۇنىڭ ئائىلىسىنىڭ سودىسىنى كۆرسىتىدۇ. ئۆمەر خەييام ئۆزى داڭلىق ئاسترونوم ، فىزىكا ۋە ماتېماتىك بولغانلىقى ئۈچۈن ، ئۇ ئىنسانشۇناسلىق ۋە ئېنىق پەنلەرنى ، بولۇپمۇ ئاسترونومىيە ، مېتېئورولوگىيە ۋە گېئومېتىرىيەنى ئۆزىنىڭ ئانا نىشاپوردا ، ئەينى ۋاقىتتىكى مۇھىم مەدەنىيەت مەركىزى بولغان بالخ شەھىرىدە ئۆگەنگەن.

ئۇ ھايات ۋاقتىدا پارس كالېندارىنى ئىسلاھ قىلىش قاتارلىق بىر قانچە ئوخشىمىغان ئىشلار بىلەن شۇغۇللانغان ، ئۇ 1074-يىلدىن 1079-يىلغىچە ئالىملار گۇرۇپپىسىنىڭ باشلىقى بولغان.

ئۇ يەنە داڭلىق ئۇنىڭ ئالگېبرا ھەققىدىكى رىسالىسى بولۇپ ، ئۇ 19-ئەسىرنىڭ ئوتتۇرىلىرىدا فرانسىيىدە ، 1931-يىلى ئامېرىكىدا نەشر قىلىنغان.

فىزىكا ئالىمى بولۇش سۈپىتى بىلەن ، خەييام باشقا ئىشلار بىلەن ئالتۇن ۋە كۈمۈش نىڭ ئېغىرلىق كۈچى ئۈستىدە ئەسەر يازغان. گەرچە ئېنىق ئىلىملەر ئۇنىڭ دەسلەپكى ئىلىم-پەن بىلەن شۇغۇللىنىشى بولسىمۇ ، خەييام يەنە ئىسلام پەلسەپىسى ۋە شېئىرىيىتىنىڭ ئەنئەنىۋى تارماقلىرىنى ئىگىلىدى.

ئۆمەر خەييام ياشىغان ۋاقىتلار خاتىرجەمسىز ، ئېنىقسىز بولۇپ ، ئوخشىمىغان ئىسلام مەزھەپلىرى ئوتتۇرىسىدىكى جېدەل ۋە توقۇنۇشلار بىلەن تولدى. قانداقلا بولمىسۇن ، ئۇ مەزھەپچىلىك ياكى باشقا ئىشلارغا پەرۋا قىلمىدىئىلاھىيەت جېدەللىرى ۋە شۇ دەۋردىكى ئەڭ مەرىپەتپەرۋەر شەخسلەرنىڭ بىرى بولۇش ھەممەيلەنگە ، بولۇپمۇ دىنىي ھەۋەسكارلارغا يات ئىدى.

تەپەككۇر تېكىستلىرىدە ، ئۇ ھاياتىدا ئىنسانلارنىڭ ئازاب-ئوقۇبەتلىرىنى كۆزىتىپ تۇرغان كۆرۈنەرلىك كەڭ قورساقلىق ، شۇنداقلا بارلىق قىممەت قاراشلارنىڭ نىسپىيلىكىنى چۈشىنىشىنى يازغان ، ئۇ ئۆز دەۋرىدىكى باشقا يازغۇچىلاردا بولمىغان. قولغا كەلتۈرۈلدى.

ئۇنىڭ شېئىرىيىتىدىكى قايغۇ ۋە ئۈمىدسىزلىكنى ئاسانلا كۆرگىلى بولىدۇ. ئۇ بۇ دۇنيادىكى بىردىنبىر بىخەتەر نەرسە بىزنىڭ مەۋجۇتلۇقىمىز ۋە ئومۇمى ئىنسانىيەت تەقدىرىمىزنىڭ ئاساسلىق سوئاللىرىغا ئېنىقسىزلىق دەپ قارىدى. بىز ياخشى كۆرىدىغان بەزىلەر ئۈچۈن

بىز ياخشى كۆرىدىغان بەزىلەر ئۈچۈن ئەڭ سۆيۈملۈك ۋە ئەڭ ياخشى

<55 خەييام

كېلىڭ لوڭقىنى تولدۇرۇڭ>

ۋاقىت قۇشىنىڭ ئازراق يولى بار

لەپىلدەپ - قۇش قانىتىدا.

ئۆرۈش

پارس شائىرلىرى مۇھەببەت نى سۆيۈش ، ئازابلىنىش ، كۈلۈش ۋە ياشاشنىڭ مەنىسىنى يېقىندىن تەسۋىرلەپ ، ئىنسانلارنىڭ ئەھۋالىنى تەسۋىرلەش ماھارىتى بىلەن تەڭداشسىز. بۇ يەردە بىز سىزگە ئەڭ مۇھىم 5 پارس شائىرى ھەققىدە ئومۇمىي چۈشەنچە بەردۇق ، ئۇلارنىڭ ئەسەرلىرىنى ئۈمىد قىلىمىزروھىڭغا تەگدى.

كېلەر قېتىم سىز ھېسسىياتىڭىزنىڭ كۈچلۈكلۈك دەرىجىسىنى ھېس قىلدۇرىدىغان ، بۇ ئۇستازلارنىڭ ھېچقايسىسىنىڭ شېئىر كىتابىنى ئېلىۋالىدىغان نەرسىلەرگە ئىنتىزار بولسىڭىز ، بىزمۇ ئۇلارغا ئوخشاش ھۇزۇرلىنىدىغانلىقىڭىزغا ئىشىنىمىز. قىلدى.

رۇبائىي پارس شېئىرىي شەكىللىرىنىڭ ئىچىدە ئەڭ قىسقا بولۇپ ، ئۆمەر خەييام ئايەتلىرى ئارقىلىق دۇنيا شۆھرىتىگە ئېرىشتى. پارس شائىرلىرىنىڭ ھەممىسى دېگۈدەك رۇبائىنى ئىشلەتكەن. رۇبائىي شەكىلنىڭ مۇكەممەل بولۇشىنى ، پىكىرنىڭ ئىخچاملىقىنى ۋە ئېنىقلىقىنى تەلەپ قىلدى. 4.3

بۇ شېئىرىي شەكىل پارس شائىرلىرى تەرىپىدىن نەچچە مىڭ ئايەتنى ئۆز ئىچىگە ئالغان ۋە نۇرغۇن ئېپوس ، رومانتىك ، تەمسىل ، دىداكتىك ۋە تەسەۋۋۇپ ناخشىلىرىغا ۋەكىللىك قىلىدىغان ئەسەرلەردە ئىشلىتىلگەن. ئىلمىي تەجرىبىلەرمۇ مېسنىۋىيە شەكلىدە ئوتتۇرىغا قويۇلغان بولۇپ ، ئۇ پارس روھىنىڭ ساپ مەھسۇلاتى.

پارس مەشھۇر شائىرلىرى ۋە ئۇلارنىڭ ئەسەرلىرى

ھازىر بىز پارس شېئىرىيىتى ھەققىدە تېخىمۇ كۆپ بىلىمگە ئىگە بولدۇق ، پارس شائىرلىرىنىڭ ئەڭ ياخشى شائىرلىرىنىڭ تۇرمۇشىغا نەزەر سېلىپ ، ئۇلارنىڭ گۈزەل شېئىرلىرىنى تېتىايلى.

1. ھافىز - ئەڭ تەسىر كۈچكە ئىگە پارس يازغۇچىسى

گەرچە ئۇلۇغ پارس شائىرى ھافىزنىڭ قايسى يىلى تۇغۇلغانلىقىنى ھېچكىم ئېنىق بىلمىسىمۇ ، ھازىرقى زامان يازغۇچىلىرى ئۇنىڭ 1320 ئەتراپىدا ئىكەنلىكىنى جەزملەشتۈردى. wasيەنە چىڭگىزخاننىڭ نەۋرىسى خۇلاگۇ باغداتنى بۇلاڭ-تالاڭ قىلىپ ، شائىر جەلالىددىن رۇمى ۋاپات بولۇپ ئەللىك يىلدىن كېيىن.

ھافىز 13-ۋە 14-ئەسىردىكى موڭغۇللارنىڭ تاجاۋۇزى جەريانىدا پېرسىيەنىڭ كۆپ قىسىم جايلىرىدا يۈز بەرگەن بۇلاڭچىلىق ، باسقۇنچىلىق ۋە كۆيدۈرۈشتىن مۆجىزىلەرچە قۇتۇلغان گۈزەل شىراز شەھىرىدە تۇغۇلغان ، يېتىشتۈرۈلگەن ۋە دەپنە قىلىنغان. ئۇ Khwāja Shams-ud-Dīn Muḥammad Ḥāfeẓ-e Shrāzī دە تۇغۇلغان ، ئەمما «يادلاش» مەنىسىنى بىلدۈرىدىغان قەلەم ئىسمى Hafez ياكى Hafiz.

ئۈچ ئوغۇلنىڭ ئەڭ كىچىكى بولۇش سۈپىتى بىلەن ، ھافىز قىزغىن ئائىلە كەيپىياتىدا چوڭ بولدى ، چوڭقۇر يۇمۇرىستىك ۋە يېقىشلىق ھېسسىياتى بىلەن ئاتا-ئانىسى ، قېرىنداشلىرى ۋە دوستلىرى ئۈچۈن خۇشاللىق بولدى.

كىچىكىدىن باشلاپلا ئۇ شېئىر ۋە دىنغا ناھايىتى قىزىقىدۇ.

«ھافىز» دېگەن ئىسىم ھەم ئىلاھىيەتشۇناسلىقتىكى ئىلمىي ئۇنۋاننى ، ھەم پۈتۈن قۇرئاننى يادقا بىلىدىغان كىشىگە بېرىلگەن شەرەپلىك نامنى بىلدۈرىدۇ. ھافىز ئۆزىنىڭ بىر شېئىرىدا بىزگە قۇرئاننىڭ ئون تۆت خىل نۇسخىسىنى يادلىغانلىقىنى ئېيتىدۇ.

ھافىزنىڭ شېئىرىيىتى ئۇنى ئوقۇغانلارنىڭ ھەممىسىدە ھەقىقىي قاينام-تاشقىنلىق پەيدا قىلىدۇ دېيىلگەن. بەزىلەر ئۇنىڭ شېئىرىيىتىنى ئىلاھىي ساراڭلىق ياكى «خۇدادىن مەست بولۇش» دەپ بەلگە قويىدۇ ، بۇ خۇشاللىق ھالىتى بەزىلەر بۈگۈنكى كۈندە مەسترو ھافىزنىڭ شېئىرىي ئېقىمىنىڭ چەكسىز سۈمۈرۈلۈشى نەتىجىسىدە مەيدانغا كېلىدۇ دەپ قارايدۇ.

ھافىزنىڭ مۇھەببىتى

ھافىز يىگىرمە بىر ياشتا ئىدىبىر كۈنى ناۋايخانىدا ، ئۇ شەھەرنىڭ باي يېرىگە نان يەتكۈزۈپ بېرىشنى تەلەپ قىلدى. ئۇ ھەشەمەتلىك ئۆينىڭ ئالدىدىن ئۆتۈۋاتقاندا ، ئۇنىڭ كۆزلىرى بالكوندىن ئۇنى كۆزىتىپ تۇرغان ياش ئايالنىڭ گۈزەل كۆزلىرى بىلەن كۆرۈشتى. ھافىز ئۇ خانىمنىڭ گۈزەللىكىدىن بەكلا سۆيۈندى ، ئۇ ئۈمىدسىز ھالدا ئۇنى ياخشى كۆرۈپ قالدى.

بۇ ياش ئايالنىڭ ئىسمى شاخ-نابات («شېكەر قۇتىسى») بولۇپ ، ھافىز ئۇنىڭ چوقۇم بىر شاھزادە بىلەن توي قىلىدىغانلىقىنى بىلدى. ئەلۋەتتە ، ئۇ ئۇنىڭغا بولغان مۇھەببىتىنىڭ ئىستىقبالىنىڭ يوقلىقىنى بىلەتتى ، ئەمما بۇ ئۇنىڭ ھەققىدە شېئىر يېزىشىنى توسۇپ قالالمىدى.

ئۇنىڭ شېئىرلىرى شىرازنىڭ ھاراق زاۋۇتلىرىدا ئوقۇلدى ۋە مۇلاھىزە قىلىندى ، ئۇزۇن ئۆتمەي ، پۈتۈن شەھەردىكى كىشىلەر ، جۈملىدىن خانىمنىڭ ئۆزىمۇ ئۇنىڭغا بولغان قىزغىن مۇھەببىتىنى بىلدى. ھافىز كېچە-كۈندۈز گۈزەل خانىم ھەققىدە ئويلىنىپ ، ئۇخلىماي ياكى يېمەيتتى.

تۇيۇقسىز ، بىر كۈنى ئۇ بىر يەرلىك شائىر بابا كۇھى ھەققىدە يەرلىك رىۋايەتنى ئېسىگە ئالدى ، ئۇ تەخمىنەن ئۈچ يۈز يىل ئىلگىرى تەنتەنىلىك ۋەدە بەرگەن ، ئۇ ئۆلگەندىن كېيىن ئۇنىڭ قەبرىسىدە ئۇدا قىرىق ئويغانغان كىشى كېچىلەر ئۆلمەس شېئىر سوۋغىسىغا ئېرىشىدۇ ۋە ئۇنىڭ قەلبىدىكى ئەڭ قىزغىن ئارزۇ ئەمەلگە ئاشىدۇ.

شۇ كۈنى كەچتە ، ھافىز خىزمەتنى تۈگەتكەندىن كېيىن ، شەھەر سىرتىدىن تۆت ئىنگلىز مىلى يول يۈرۈپ بابا كۇھىنىڭ قەبرىسىگە كەلدى. پۈتۈن كېچىدە ئۇ ئولتۇرۇپ ، ئورنىدىن تۇرۇپ قەبرىنى ئايلىنىپ ئايلىنىپ ، بابا كۇھىدىن ئۆزىنىڭ ئەڭ چوڭ ئارزۇسىنى ئەمەلگە ئاشۇرۇش - گۈزەللەرنىڭ قولى ۋە مۇھەببىتىنى قولغا كەلتۈرۈشتە ياردەم تىلىدى.Shakh-i-Nabat.

كۈندىن-كۈنگە ئۇ بارغانسىرى چارچاپ ، ئاجىزلاپ كەتتى. ئۇ چوڭقۇر خىيالغا پېتىپ قالغان ئادەمدەك ھەرىكەت قىلدى.

ئاخىرى ، قىرىق كۈندە ، ئۇ ئاخىرقى كېچىنى قەبرىنىڭ يېنىدا ئۆتكۈزدى. ئۇ سۆيۈملۈك ئۆيىنىڭ يېنىدىن ئۆتۈۋاتقاندا ، ئۇ تۇيۇقسىز ئىشىكنى ئېچىپ ئۇنىڭ يېنىغا كەلدى. ئۇ قولىنى بوينىغا تاشلاپ ، ئۇنىڭغا ئالدىراپ سۆيۈشۈش ئارىسىدا ، ئۆزىنىڭ شاھزادەدىن كۆرە تالانت ئىگىسى بىلەن توي قىلىشنى خالايدىغانلىقىنى ئېيتتى.

ھافىزنىڭ مۇۋەپپەقىيەتلىك قىرىق كۈنلۈك ھوشيارلىق شىرازدىكى ھەممەيلەنگە ئايان بولۇپ ، ئۇنى بىر خىل قەھرىمانغا ئايلاندۇردى. گەرچە خۇدا بىلەن بولغان چوڭقۇر تەجرىبىسى بولسىمۇ ، ھافىز يەنىلا شاخ-ناباتقا بولغان قىزغىن مۇھەببىتىنى ساقلاپ كەلگەن.

گەرچە ئۇ كېيىن ئۇنىڭغا ئوغۇل تۇغقان باشقا بىر ئايال بىلەن توي قىلغان بولسىمۇ ، ئەمما شاخ-ناباتنىڭ گۈزەللىكى ئۇنى خۇدانىڭ مۇكەممەل گۈزەللىكىنىڭ نامايەندىسى سۈپىتىدە ھەمىشە ئىلھاملاندۇرىدۇ. نېمىلا دېگەن بىلەن ئۇ ئۇنى ئىلاھىي سۆيۈملۈكنىڭ قۇچىقىغا باشلاپ كىرىپ ، ھاياتىنى مەڭگۈ ئۆزگەرتىدىغان ھەقىقىي ھەرىكەتلەندۈرگۈچ كۈچ ئىدى.

ئۇنىڭ ئەڭ داڭلىق شېئىرلىرىدىن بىرى مۇنداق:

باھار كۈنلىرى

باھار كۈنلىرى يېتىپ كەلدى! ئېگلانتىن ،

ئەتىرگۈل ، چاڭ-توزان لالە ئۆرلىدى -

سەن ، نېمىشقا توپا ئاستىدا قالىسەن؟ <5 <<> سىزمۇ يەر يۈزىدىن بېشىڭىز ئىتتىرىلىدۇ.

2. سائادى - مۇھەببەت بىلەن شائىرچۈنكى ئىنسانىيەت

سائادى شىرازى ھاياتقا بولغان ئىجتىمائىي ۋە ئەخلاق قارىشى بىلەن تونۇلغان. بۇ بۈيۈك پارس شائىرىنىڭ ھەر بىر جۈملىسىدە ۋە ھەر بىر خىيالىدا سىز ئىنسانىيەتكە بولغان كەمتۈك مۇھەببەتنىڭ ئىزلىرىنى تاپالايسىز. ئۇنىڭ «بوستان» ناملىق ئەسىرى شېئىرلار توپلىمى «مۇھاپىزەت گېزىتى» نىڭ تارىختىكى 100 چوڭ كىتاب تىزىملىكىگە كىردى.

مەلۇم بىر مىللەت ياكى دىنغا تەۋە بولۇش سائادى ئۈچۈن ئەزەلدىن ئاساسلىق قىممەت ئەمەس. ئۇنىڭ مەڭگۈ كۆڭۈل بۆلىدىغان ئوبيېكتى ئۇنىڭ رەڭگى ، ئىرقى ۋە جۇغراپىيىلىك رايونىنىڭ قانداق بولۇشىدىن قەتئىينەزەر ، پەقەت ئىنسان ئىدى. نېمىلا دېگەنبىلەن ، بۇ بىز شېئىردىن ئەسىرلەر بويى ئېيتىلغان شائىردىن كۈتىدىغان بىردىنبىر پوزىتسىيەمىز:

كىشىلەر بىر تەننىڭ بىر قىسمى ، ئۇلار ئوخشاش ماھىيەتتىن يارىتىلغان. بەدەننىڭ بىر قىسمى ئاغرىپ قالغاندا ، باشقا قىسىملىرى خاتىرجەم بولمايدۇ. سىز باشقىلارنىڭ ئاۋارىچىلىكىگە پەرۋا قىلمايدىغان سىز ئىنسان دېيىشكە لايىق ئەمەس.

سائادى كەڭ قورساقلىقنىڭ مىجەزى مۇھەببەتنى يازغان ، شۇ سەۋەبتىن ئۇنىڭ شېئىرلىرى ھەر بىر ئادەمگە ، ھەر قانداق كېلىمات ۋە ھەر قانداق دەۋردە جەلپكار ۋە يېقىن. سائادى ۋاقىتسىز يازغۇچى ، قورقۇنچلۇق ھالدا ھەر بىرىمىزنىڭ قۇلىقىغا يېقىن.

سائادىنىڭ قەتئىي ۋە ئىنكار قىلغىلى بولمايدىغان پوزىتسىيىسى ، ئۇنىڭ ھېكايىلىرىدە ھېس قىلغىلى بولىدىغان گۈزەللىك ۋە يېقىملىق ، سۆيۈملۈكلىكى ۋە ئالاھىدە ئىپادىلەشكە بولغان ئىشتىياقى ، (ھەر خىل ئىجتىمائىي مەسىلىلەرنى تەنقىدلەش بىلەن بىللە) ئۇنىڭغا پەزىلەت ئاتا قىلىدۇ. ئەدەبىيات تارىخى بىراقلا ئىگىلىدى.

روھقا تەسىر قىلىدىغان ئۇنىۋېرسال شېئىر ۋە ھازىرقى ئىجتىمائىي تەنقىدچىلەرگە ھېكايە يازغۇچىلار.

سائادىنىڭ تەسىرى ئۇ ياشىغان دەۋردىن ھالقىپ كەتكەن. سائادى ھەم ئۆتمۈشنىڭ ھەم كەلگۈسىدىكى شائىر بولۇپ ، ئۇ ھەم يېڭى ھەم كونا دۇنياغا مەنسۇپ ، ئۇ يەنە مۇسۇلمان دۇنياسىدىن ھالقىپ ئۇلۇغ شۆھرەت قازانغان.

ئەمما نېمىشقا بۇنداق بولىدۇ؟ سائادى يازغان پارس تىلى گەرچە ئۇلارنىڭ ئانا تىلى بولمىسىمۇ ، نېمىشقا ئاشۇ غەرب شائىرلىرى ۋە يازغۇچىلىرى سائادىنىڭ ئىپادىلەش ئۇسۇلى ، ئەدەبىي ئۇسلۇبى ۋە ئۇنىڭ شېئىرىي ۋە نەسرىي كىتابلىرىنىڭ مەزمۇنىغا ھەيران قالدى؟

سائادىنىڭ ئەسەرلىرى كۈندىلىك تۇرمۇشتىكى سىمۋول ، ھېكايە ۋە تېما بىلەن تولغان بولۇپ ، ھەر بىر ئادەمگە يېقىن. ئۇ قۇياش ، ئاي نۇرى ، دەرەخلەر ، ئۇلارنىڭ مېۋىلىرى ، سايىسى ، ھايۋانلار ۋە كۈرەشلىرى ھەققىدە يازغان.

سائادى تەبىئەت ۋە ئۇنىڭ جەزبىدارلىقى ۋە گۈزەللىكىدىن ھۇزۇرلاندى ، شۇڭلاشقا ئۇ كىشىلەردە ئوخشاش ئىناقلىق ۋە پارلاقلىقنى تېپىشنى ئويلىدى. ئۇ ھەر بىر ئادەم ئۆزىنىڭ ئىقتىدارى ۋە قابىلىيىتىگە ئاساسەن ئۆز جەمئىيىتىنىڭ يۈكىنى كۆتۈرەلەيدۇ ، دەپ قارايدۇ ، بۇ دەل ھەر بىر كىشىنىڭ ئىجتىمائىي سالاھىيەت قۇرۇلۇشىغا قاتنىشىش مەجبۇرىيىتىنىڭ سەۋەبى.

ئۇ مەۋجۇتلۇقىنىڭ ئىجتىمائىي تەرەپلىرىگە سەل قارىغان ۋە ئۇنى ئويلىغانلارنىڭ ھەممىسىنى قاتتىق خارلىدىئۇلار مەلۇم شەكىلدىكى يەككە گۈللىنىش ياكى مەرىپەتنى قولغا كەلتۈرىدۇ.

ئۇسسۇلچى

بوستاندىن ئاڭلىدىم ، قانداق قىلىپ بىر قىسىم تېز كۈيلەرنىڭ سوقۇشىغا قەدەر ، ئايغا ئوخشاش ،

گۈللۈك ۋە پەرى يۈزلۈك ھەمدە ئۇنىڭ ئەتراپىدىكى

بويۇن سوزۇلغان ئاشىق-مەشۇقلار يېقىنلاشتى. ئەمما ئۇزۇن ئۆتمەيلا چاقناپ تۇرغان لامپۇچكا ئۇنىڭ ئېتىكىنى تۇتۇۋېلىپ ،

ئۇچۇۋاتقان داكاغا ئوت قويدى. قورقۇنچ

ئاشۇ يېنىك قەلبتىكى ئاۋارىچىلىق! ئۇ يىغلاپ تۇرۇپ يىغلاپ كەتتى. ئۆچۈرۈلگەن ئوت

پەقەت بىرلا يوپۇرمىقىڭىزنى كۆيدۈردى. ئەمما مەن

كۈلگە ، يوپۇرماق ۋە غولىغا ، گۈل ۋە يىلتىزغا ئايلاندىم -

كۆزلىرىڭىزنىڭ چىرىغى بىلەن! »- «ئاھ ، روھ« يالغۇز ئۆزىڭىزگە كۆڭۈل بۆلدى! »دەپ جاۋاب بەردى - ئۇ تۆۋەن كۈلۈپ تۇرۇپ جاۋاب بەردى ،

« ئەگەر سىز ئاشىق بولغان بولسىڭىز ، بۇنداق دېمىگەن بولاتتىڭىز.

بېلوۋدنىڭ ۋاينى كىم سۆزلەيدۇ ، ئۇنىڭ

ۋاپاسىزلىقنى سۆزلەيدۇ ، ھەقىقىي ئاشىقلار بىلىدۇ! »

3. رۇمى - مۇھەببەت شائىرى

رۇمى 13-ئەسىردىن باشلاپ پارس ۋە ئىسلام پەيلاسوپى ، ئىلاھىيەتشۇناس ، قانۇنشۇناس ، شائىر ۋە سوپى تەسەۋۋۇپچىسى. ئۇ ئىسلام دىنىنىڭ ئەڭ ئۇلۇغ تەسەۋۋۇپ شائىرلىرىنىڭ بىرى دەپ قارىلىدۇ ، ئۇنىڭ شېئىرىيىتى بۈگۈنكى كۈنگە قەدەر تەسىر كۆرسىتەلمەيدۇ.

رۇمى ئىنسانىيەتنىڭ ئۇلۇغ مەنىۋى ئوقۇتقۇچىلىرى ۋە شېئىرىي تالانت ئىگىلىرىنىڭ بىرى. ئۇ مەشھۇر ئىسلام بولغان مەۋلاۋى سوپى تەرتىپىنىڭ قۇرغۇچىسىسىرلىق قېرىنداشلىق.

پارس ئىمپېرىيىسىنىڭ بىر قىسمى بولغان بۈگۈنكى ئافغانىستاندا ئالىملار ئائىلىسىدە تۇغۇلغان. رۇمىنىڭ ئائىلىسى موڭغۇللارنىڭ تاجاۋۇزى ۋە بۇزۇلۇشىدىن پاناھلىنىشى كېرەك ئىدى.

شۇ مەزگىلدە ، رۇمى ۋە ئۇنىڭ ئائىلىسىدىكىلەر نۇرغۇن مۇسۇلمان دۆلەتلىرىگە ساياھەتكە باردى. ئۇلار مەككىنى تاۋاپ قىلىشنى تاماملىدى ، ئاخىرىدا ، 1215-يىلدىن 1220-يىلغىچە بولغان ئارىلىقتا ، سېلجۇك ئىمپېرىيىسىنىڭ بىر قىسمى بولغان ئانادولۇدا ئولتۇراقلاشتى.

دادىسى باھاۋۇدېن ۋالاد ئىلاھىيەتشۇناس بولغاندىن باشقا ، يەنە قانۇنشۇناس ۋە نامەلۇم نەسەبنىڭ تەسەۋۋۇرى ئىدى. ئۇنىڭ «مەئرىف» ناملىق خاتىرىلەر توپلىمى ، كۈندىلىك خاتىرىلەر ، ۋەز-نەسىھەتلەر ۋە يىراقنى كۆرەر كەچۈرمىشلەر توغرىسىدىكى ئادەتتىن تاشقىرى ھېكايىلەر توپلىمى ، ئۇنى چۈشىنىشكە ئۇرۇنغان ئادەتتىكى بىلىملىك ​​كىشىلەرنى ھەيران قالدۇردى. <3 ئاخىرىدا ، رۇمى يەنە بىر تەسەۋۋۇپ شەمس تەبرىزىدىن ئايرىلالمايدىغان بولۇپ قالدى.

گەرچە ئۇلارنىڭ يېقىن دوستلۇقى يەنىلا سىرلىق بىر ئىش بولسىمۇ ، ئۇلار بىر نەچچە ئاي بىللە ئىنسانلارنىڭ ئېھتىياجى بولماي تۇرۇپ ، ساپ سۆھبەت ۋە ھەمراھلىق ساھەسىگە ئارىلىشىپ كەتتى. بەختكە قارشى ، بۇ خۇشاللىق مۇناسىۋىتى دىنىي جەمئىيەتتە ئاۋارىچىلىق ئېلىپ كەلدى.

رۇمىنىڭ شاگىرتلىرى سەل قارالغاندەك ھېس قىلدى ، ئاۋارىچىلىقنى ھېس قىلدى ، شەمس پەيدا بولغاندەك تۇيۇقسىز غايىب بولدى. شەمس غايىب بولغان ۋاقىتتا ، رۇمىنىڭ