Coatlicue was een Azteekse godin die een cruciale rol speelde in de Azteekse mythologie. Zij is de moeder van de maan, de sterren en de zon, en haar mythen zijn nauw verbonden met die van haar laatstgeborene, Huitzilopochtli de zonnegod die haar beschermt tegen zijn boze broers en zussen.

Bekend als vruchtbaarheidsgodin, maar ook als godheid van schepping, vernietiging, geboorte en moederschap, staat Coatlicue bekend om haar intimiderende voorstelling en rok van slangen.

Wie is Coatlicue?

De naam Coatlicue, godin van de aarde, vruchtbaarheid en geboorte, betekent letterlijk "slangen in haar rok". Als we kijken naar haar afbeeldingen in oude Azteekse beelden en tempelmuren, kunnen we zien waar deze bijnaam vandaan komt.

De rok van de godin is verstrengeld met slangen en zelfs haar gezicht bestaat uit twee slangenkoppen die tegenover elkaar staan en een reusachtig slangengezicht vormen. Coatlicue heeft ook grote en slappe borsten, wat erop wijst dat zij als moeder velen heeft gevoed. Ze heeft ook klauwen in plaats van vingernagels en tenen, en ze draagt een halsketting gemaakt van mensenhanden, harten en een schedel.

Waarom ziet een vruchtbaarheids- en matriarchgod er zo angstaanjagend uit?

Het beeld van Coatlicue is anders dan dat van andere vruchtbaarheids- en moedergodinnen in de pantheons van de wereld. Vergelijk haar met godheden als de Griekse godin Aphrodite of de Keltische Aarde Moeder Danu die worden afgebeeld als mooi en menselijk.

Maar Coatlicue's verschijning is volkomen logisch in de context van de Azteekse religie. Daar zijn slangen, net als de godin zelf... symbolen van vruchtbaarheid Bovendien gebruikten de Azteken het beeld van de slang als metafoor voor bloed, wat ook verband hield met de mythe van de dood van Coatlicue, die we hieronder zullen behandelen.

De klauwen van Coatlicue en haar onheilspellende ketting houden verband met de dualiteit die de Azteken achter deze godheid zagen. Volgens hun wereldbeeld maken leven en dood beide deel uit van een eindeloze cyclus van wedergeboorte.

Volgens hen eindigt om de zoveel tijd de wereld, sterft iedereen, en wordt er een nieuwe aarde geschapen waarin de mensheid opnieuw uit de as van hun voorouders ontspringt. Vanuit dat oogpunt is het heel begrijpelijk dat je je vruchtbaarheidsgodin ziet als een meesteres van de dood.

Symbolen en symboliek van Coatlicue

De symboliek van Coatlicue vertelt ons veel over de religie en het wereldbeeld van de Azteken. Zij vertegenwoordigt de dualiteit die zij in de wereld zagen: leven en dood zijn hetzelfde, geboorte vereist offers en pijn, de mensheid is gebouwd op de botten van haar voorouders. Daarom werd Coatlicue vereerd als godin van zowel schepping als vernietiging, maar ook van seksualiteit, vruchtbaarheid, geboorte en moederschap.

De associatie van slangen met zowel vruchtbaarheid als bloed is ook uniek voor de Azteekse cultuur. Er is een reden waarom zoveel Azteekse goden en helden het woord slang of Jas Het gebruik van de slang als metafoor (of een soort visuele censuur) voor het vergieten van bloed is ook uniek en informeert ons over het lot van veel Azteekse goden en personages die we alleen kennen van muurschilderingen en beelden.

Moeder van de Goden

Het Azteekse pantheon is nogal ingewikkeld. Dat komt vooral omdat hun religie bestaat uit godheden uit verschillende religies en culturen. Om te beginnen namen de Azteken enkele oude Nahuatl godheden mee toen ze vanuit Noord-Mexico naar het zuiden migreerden. Toen ze in Centraal-Amerika aankwamen, namen ze echter ook veel van de religie en cultuur van hun nieuw gevonden buren over (de meestemet name de Maya's).

Bovendien onderging de Azteekse religie enkele veranderingen gedurende de korte twee eeuwen van het Azteekse Rijk. Voeg daarbij de vernietiging door de Spaanse invasie van talloze historische artefacten en teksten, en het is moeilijk om de exacte relaties van alle Azteekse godheden te achterhalen.

Dit alles wil zeggen dat Coatlicue weliswaar wordt vereerd als de Moeder Aarde, maar dat niet alle goden altijd worden genoemd als gerelateerd aan haar. De godheden waarvan we weten dat ze van haar afstammen, staan echter centraal in de Azteekse religie.

Volgens de mythe van Coatlicue is zij de moeder van de maan en van alle sterren aan de hemel. De maan, de enige dochter van Coatlicue, werd Coyolxauhqui (Klokken Haar Wangen) genoemd. Haar zonen daarentegen waren talrijk en werden Centzon Huitznáua (Vierhonderd Zuiderlingen) genoemd. Zij waren de sterren aan de nachtelijke hemel.

Lange tijd leefden de aarde, de maan en de sterren in vrede, maar toen Coatlicue op een dag de top van de berg Coatepec (Slangenberg) aan het vegen was, viel er een bal vogelveren op haar schort. Deze simpele handeling had het wonderbaarlijke effect dat het leidde tot de onbevlekte ontvangenis van Coatlicue's laatste zoon - de krijgsgod van de zon, Huitzilopochtli.

De gewelddadige geboorte van Huitzilopochtli en de dood van Coatlicue

Volgens de legende werd Coyolxauhqui woedend toen ze hoorde dat haar moeder weer zwanger was. Ze riep haar broers uit de lucht en samen vielen ze Coatlicue aan in een poging haar te doden. Hun reden was simpel: Coatlicue had hen onteerd door zonder waarschuwing nog een kind te krijgen.

Huitzilopochtli is geboren

Echter, toen Huitzilopochtli, nog in de buik van zijn moeder, de aanval van zijn broers en zussen voelde, sprong hij onmiddellijk uit de schoot van Coatlicue en schoot haar te hulp. Niet alleen baarde Huitzilopochtli zichzelf voortijdig, maar volgens sommige mythen was hij ook volledig gepantserd toen hij dat deed.

Volgens andere bronnen liep een van Huitzilopochtli's vierhonderd sterrenbroeders - Cuahuitlicac - over en kwam naar de nog zwangere Coatlicue om haar te waarschuwen voor de aanval. Het was die waarschuwing die Huitzilopochtli aanspoorde om geboren te worden. Eenmaal uit de baarmoeder van zijn moeder trok de zonnegod zijn harnas aan, pakte zijn schild van adelaarsveren, nam zijn pijlen en zijn blauwe pijlenwerper, en beschilderde zijn gezicht voor de oorlog met een kleur genaamd"kinderverf".

Huitzilopochtli verslaat zijn broers en zussen

Toen de strijd op de berg Coatepec begon, doodde Huitzilopochtli zijn zuster Coyolxauhqui, hakte haar hoofd af en rolde haar van de berg af. Haar hoofd is nu de maan aan de hemel.

Huitzilopochtli was ook succesvol in het verslaan van de rest van zijn broers, maar niet voordat ze Coatlicue hadden gedood en onthoofd. Dit is waarschijnlijk de reden waarom Coatlicue niet alleen is afgebeeld met slangen in haar rok - het bloed van de bevalling - maar ook met slangen die uit haar nek komen in plaats van een menselijk hoofd - het bloed dat eruit komt nadat ze is onthoofd.

Dus, volgens deze versie van de mythe, is de Aarde/Coatlicue de dood, en de Zon/Huitzilopochtli bewaakt haar lijk tegen de sterren terwijl wij het bewonen.

De heruitvinding van de Coatlicue en Huitzilopochtli Mythe

Deze mythe staat niet alleen centraal in de religie en het wereldbeeld van de Azteken, maar ook in hun levensstijl, regering, oorlog en meer. Simpel gezegd, is de mythe van Huitzilopochtli en Coatlicue de reden waarom de Azteken zo vastbesloten waren om... rituele menselijke offers .

In het centrum van dit alles lijkt de Azteekse priester Tlacaelel I te staan, die leefde in de 15e eeuw en ongeveer 33 jaar voor de Spaanse invasie stierf. Priester Tlacaelel I was ook de zoon, neef en broer van verschillende Azteekse keizers, waaronder zijn beroemde broer keizer Moctezuma I.

Tlacaelel is het meest opmerkelijk vanwege zijn eigen prestatie - het opnieuw uitvinden van de mythe van Coatlicue en Huitzilopochtli. In Tlacael's nieuwe versie van de mythe ontvouwt het verhaal zich grotendeels op dezelfde manier. Echter, nadat Huitzilopochtli erin slaagt zijn broers en zussen te verdrijven, moet hij tegen hen blijven vechten om het lichaam van zijn moeder veilig te houden.

Dus, volgens de Azteken zijn de maan en de sterren in een constante strijd met de zon over wat er gaat gebeuren met de aarde en alle mensen erop. Tlacael I postuleerde dat de Azteken werden geacht zoveel mogelijk rituele mensenoffers te brengen in Huitzilopochtli's tempel in de hoofdstad Tenochtitlan. Op deze manier konden de Azteken de zonnegod meer kracht geven en hem helpenvechten tegen de maan en de sterren.

Mensenoffers afgebeeld in de Codex Magliabechiano Publiek domein.

Daarom richtten de Azteken zich ook op het hart van hun slachtoffers - als de meest vitale bron van menselijke kracht. Omdat de Azteken hun kalender hadden gebaseerd op die van de Maya's, hadden ze gemerkt dat de kalender cycli van 52 jaar of "eeuwen" vormde.

Het dogma van Tlacaelel speculeerde verder dat Huitzilopochtli aan het eind van elke cyclus van 52 jaar tegen zijn broers en zussen moest vechten, waardoor op die data nog meer mensenoffers nodig waren. Als Huitzilopochtli zou verliezen, zou de hele wereld worden vernietigd. In feite geloofden de Azteken dat dit al vier keer eerder was gebeurd en dat zij de vijfde incarnatie van Coatlicue en de wereld bewoonden.

Andere namen van Coatlicue

De Aarde Moeder is ook bekend als Teteoinnan (Moeder van de Goden) en Toci (Onze Grootmoeder). Sommige andere godinnen worden ook vaak geassocieerd met Coatlicue en zijn misschien verwant met haar of kunnen zelfs alter-ego's van de godin zijn.

Enkele van de bekendste voorbeelden zijn:

• Cihuacóatl (Slangenvrouw) - de machtige godin van de bevalling
• Tonantzin (Onze Moeder)
• Tlazoltéotl - de godin van seksuele afwijking en gokken

Er wordt gespeculeerd dat dit allemaal verschillende kanten van Coatlicue zijn of verschillende stadia van haar ontwikkeling/leven. Het is goed te bedenken dat de Azteekse religie waarschijnlijk enigszins versnipperd was - verschillende Azteekse stammen vereerden verschillende goden in verschillende perioden.

Het Azteekse of Mexicaanse volk was immers niet slechts één stam - het bestond uit vele verschillende volkeren, vooral in het laatste stadium van het Azteekse Rijk toen het grote delen van Midden-Amerika besloeg.

Dus, zoals vaak gebeurt in oude culturen en religies, is het heel waarschijnlijk dat oude godheden zoals Coatlicue meerdere interpretaties en stadia van verering hebben doorgemaakt. Het is ook waarschijnlijk dat verschillende godinnen van verschillende stammen, religies en/of leeftijden allemaal op een bepaald moment Coatlicue werden.

Conclusie

Coatlicue is een van de vele Azteekse godheden waar we slechts fragmenten van weten. Maar wat we wel van haar weten laat duidelijk zien hoe cruciaal zij was voor de Azteekse religie en levensstijl. Als de moeder van Huitzilopochtli - de oorlogs- en zonnegod van de Azteken - stond Coatlicue centraal in de Azteekse scheppingsmythe en hun focus op mensenoffers.

Zelfs voordat de religieuze hervorming van Tlacael I Huitzilopochtli en Coatlicue tot nieuwe hoogten van verering verhief in de 15e eeuw, werd Coatlicue nog vereerd als de Moeder Aarde en als beschermster van vruchtbaarheid en geboorten.